Butan
Bul maqala mámleket haqqında bolıp tabıladı. Ximiyalıq túsinik haqqında Butanlar betine qarańız.
Butan patshalıǵı (Pendal Druk Shung) — Qubla Aziyadaǵı, Gimalay tawlarınıń shıǵıs bólegindegi mámleket. Maydanı 47 mıń km2. Xalqı 742 737 adam (2012). Paytaxtı — Thimphu qalası. Basqarıw tárepten 8 dzong (wálayat) qa bólingen.
Mámleketlik basqarıw principi
redaktorlawButan — konstituciyalı monarxiya. Mámleket baslıǵı — patsha. Patsha janında 9 máslahátshiden ibarat keńes bar. Nızam shıǵarıwshı organ — bir palatalı Milliy Assambleya 150 aǵzadan ibarat (105 danası saylanadı, 10 danası tayınlanadı, qalǵanları — rásmiy adamlar, húkimet aǵzaları hám patsha sovetiniń aǵzaları). Atqarıwshı húkimet patsha tárepinen Ministrler Keńesi arqalı ámelge asırıladı.
Aymaqlıq bóliniwi
redaktorlawButan aymaǵı 4 dzongdeyaǵa bólingen. Olar bolsa 20 dzongxaǵa bólingen, bulardı tómendegi kesteden kóriwińiz múmkin:
- Bumthang
- Chhukha
- Chirang
- Daga
- Geylegphug
- Ha
- Lhuntshi
- Mongar
- Paro
- Pemagatsel
- Punakha
- Samchi
- Samdrup Jongkhar
- Shemgang
- Tashigang
- Thimphu
- Tongsa
- Wangdi Phodrang
Tábiyatı
redaktorlawButan aymaǵı tawlıqtan ibarat. Eń biyik shıńı — Jomolhari (7314 m). Íqlımı taw-tropikalıq, musson, joqarı ıǵallıqtaǵı, tawlardıń joqarı bóleginde suwıq. Oypatlıqlarda ortasha temperatura yanvarda — 4,5°C, iyulda 17°C. Jılına 1000 -5000 mm jawın jawadı. 3500 m biyiklikke shekem orman, onnan biyikte subalp hám alp otlaqları. Dáryaları — Sankosh, Amo, Kuru. JigmiDorji, Gaza, Manaz qorıqxanaları bar.
Xalqı
redaktorlawTiykarǵı maqala: Butan demografiyası
Xalqı tiykarınan bxotiyalar; gurkhlar, nevarlar da jasaydı. Xalıqtıń 13% qalalarda jasaydı. Rásmiy tili — bxotiya (dzongke, tibet tiline jaqın). Tiykarǵı dini — lama mazhabındaǵı budda dini. Butan IX ásir aqırlarınan Tibetqa, XIX ásirdiń 2-yarımınan 1947-jılǵa shekem Angliyaǵa ǵárezli bolǵan. 1949-jıldaǵı shártnamaǵa kóre, Butan sırtqı siyasat salasındaǵı jumısların Hindstan húkimeti menen máslahátlesip júrgizedi. Milliy bayramı — 17-dekabr — patsha saylanǵan kún (1917).
Ekonomikası
redaktorlawButan — agrar mámleket. Jalpı ishki ónimde awıl xojalıǵınıń úlesi 42,7%, sanaattıń úlesi 9,6%. Awıl xojalıǵında dıyqanshılıq jetekshi orında. Oypatlıqlarında salı, arpa, biyday, tarı, mákke, qublada paxta egiledi. Qubla-shıǵısında baǵshılıq rawajlanǵan (mango, apelsin, pizang hám basqalar). Jaylawlarda qoy, jılqı baǵıladı. Ormanlarda qımbat bahalı terekler kóp; lak, mushk, mum tayarlanadı. Iyiriw hám toqıw ónermentshiligi, naǵıs oyıwshılıq áyyemnen dástúr bolǵan. Taxta tiliw zavodı hám miywe konserva fabrikası bar. 1,5 mlrd. kvt/saat elektr energiya payda etiledi. 1968-jıldan aerodrom iske túsken. Tiykarǵı transport quralı otulov.
Bul maqala shala. Siz onı bayıtıp, joybarǵa járdem beriwińiz múmkin. Bul shala maqala haqqında ulıwma úlgi bolıp, ilajı bolsa ol jáne de anıqlaw úlgige almastırılıwı kerek. |