Filipp, Edinburg gersogı
Shahzada Filipp, Edinburg gersogı (inglisshe Prince Philip, Duke of Edinburgh, tuwılǵan waqtındaǵı atı Daniya hám Greciya shahzadası Filipp (inglisshe Prince Philip of Greece and Denmark), keyinrek Filipp Maunbetten (inglisshe Philip Mountbatten); 10-iyun 1921, Korfu, Greciya — 9-aprel 2021, Vindzorlar qorģanı, Ullı Britaniya) - Elizaveta II nıń kúyewı. 1952-jıl 6-fevraldan ólimine shekem Ullı Britaniyanıń shahzada-konsortı bolıp, onı dúnyadaǵı eń uzaq múddetli hám uzaq jas kórgen konsortģa aylantırdı.
| Shahzada Filipp, Edinburg gersogı | |
|---|---|
inglisshe Prince Philip, Duke of Edinburgh | |
.jpg) Shahzada Filipp, Edinburg gersogı, 1992-jıl | |
.svg) | |
|
Wákillik dáwiri 6-fevral 1952-jıl — 9-aprel 2021-jıl | |
| Monarx | Elizaveta II |
.svg) Merionet grafı Grinvich baronı | |
|
Wákillik dáwiri 20-noyabr 1947-jıl — 9-aprel 2021-jıl | |
| Monarx |
Georg VI Elizaveta II |
| Aldınǵı isker | Alfred |
| Keyingi isker | shahzada Charlz |
.svg) | |
|
Wákillik dáwiri 10-iyun 1921-jıl — 28-fevral 1947-jıl | |
| Monarx |
Konstantin I Georg II |
 | |
|
Wákillik dáwiri 10-iyun 2011-jıl — 9-aprel 2021-jıl | |
| Keyingi isker | Elizaveta II |
 | |
|
Wákillik dáwiri 1-iyun 1953-jıl — 10-dekabr 2017-jıl | |
| Monarx | Elizaveta II |
| Aldınǵı isker | Georg VI |
| Keyingi isker | Garri, Sasseks gersogı |
| Jeke maǵlıwmatları | |
| Tuwılǵandaǵı atı | inglisshe Prince Philip of Greece and Denmark |
| Tuwılǵan sáne | 10-iyun 1921-jılı |
| Tuwılǵan jeri | Mon-Repo, Korfu, Greciya |
| Qaytıs bolǵan sáne | 9-aprel 2021-jılı (99 jasta) |
| Qaytıs bolǵan jeri | Vindzorlar qorģanı, Ullı Britaniya |
| Dinastiyası | Glyuksburglar (1947-jılǵa shekem) Maunbettenlar (1947-jıldan baslap) |
| Ómirlik joldası | Elizaveta II |
| Balaları | Charlz III Anna, Ullı Britaniya xanzadası Endryu, York gersogı Edvard, Edinburg gersogı |
| Anası | Alisa Battenberg |
| Ákesi | Andrey |
Filipp Greciya Patshalıǵında grek hám datchan shańaraqlarında tuwılǵan; Shahzada bir yarım jasında shańaraq mámleketten shıǵarıp jiberilgen. 1939-jılda Germaniya, Franciya hám Ullı Britaniyada oqıǵanınan keyin, Ullı Britaniya áskeriy-teńiz flotı saplarına qosıldı. Sol jıldıń iyul ayında ol 1934-jılda tanısqan 13 jaslı Elizaveta menen jaqın baylanısda bolıwdı baslaydı. Ekinshi jáhán urısı dáwirinde Orta teńiz flotı hám Britaniya tınısh okeanı flotında xızmet etken.
1946-jıl jazında patsha Georg VI Filippke Elizaveta menen turmıs qurıwǵa ruxsat berdi hám 1947-jılda nekesı daǵaza etiliwinen aldın Filipp aldınǵı ataqlarınan paydalanıwdı toqtatdi hám anasınıń Mountbatten famılıyasın aldı. Toy kúni Filipģa Edinburg gersogı, Merionet grafı hám baron Grinvich ataqları berildi. 1952-jılda Elizaveta Ullı Britaniya xanzadası bolǵanında áskeriy xızmetti tark etdi. 1957-jılda oǵan Britaniya shahzadası ataǵı berildi. Elizaveta II menen nekede tórt perzent tuwıldı: Karl III, Anna, Ullı Britaniya xanzadası, Endryu, York gersogı hám Edvard, Edinburg gersogı.
Sport ıshqıpazı bolǵan shahzda Filipp arbalarni aydaw boyınsha jarıslardı shólkemlestiriwge eristi hám usınıń menen bul sport ıntızamın atta júriw sheńberinde rawajlandırıwǵa járdem berdi. Ol 780 nen artıq shólkemlerdiń qáwenderi, prezidenti yamasa aǵzası, sonday-aq pútkil dunya jabayı tábiyaat fondı hám 1956-jılda ózi kirgizgen Edinburg gersogı sıylıqınıń baslıǵı bolǵan[1]. Shahzada Filipp Britaniya Patshalıq shańaraǵınıń er adamlar arasında eń uzaq jas kórgen aǵzası, uzaq jas kóriwdiń ulıwma reytinginde ol Gloucester gersoginyası Elis (102 jıl jasaǵan) hám Xanzada-anası Elizaveta (101 jıl jasaǵan) den keyin úshinshi orında turadı[2]. 2017-jıl 2-avgustda, 96 jasında Filipp barlıq patshalıq wákilliklerin óz moynına aldı[3]. 2021-jıl 9-aprelde 99 jasında Vindzor qorǵanında opat etdi.
Biografiyası
redaktorlawDáslepki jılları
redaktorlaw
Greciya hám Daniya shahzadası Filipp 1921-jıl 10-iyunda Greciya Patshalıǵıdaǵı Korfu atawıdaǵı Mont-Repo villasında tuwılǵan[4]. Ol Andrey Greciyalıq hám Daniyalıq hám Alisa Battenbergnıń sońǵı perzenti (hám birden-bir balası) edi[5]. Glyuksburglar úyinıń aǵzası, ol tuwılǵanidan berli Greciya hám Daniya shahzadasi bolǵan, sebebi ol Greciya patshası Georg I hám Daniya patshası Kristian IX dan kelip shıqqan, sol sebepli ol eki taxtǵa da miyrasxorlıq qatarında bolǵan[6][7]. Filipptıń tórt úlken ajapası bar edi: Margarita Greciyalıq hám Daniyalıq, Teodora Greciyalıq hám Daniyalıq, Sesiliya Greciyalıq hám Daniyalıq, Sofiya Greciyalıq hám Daniyalıq[8]. Onıń murındıq ata-anası Olga, Greciya xanzadası (apası), Georg II, Greciya patshası (tuwısqan aǵasınıń balası), Luis Mauntbetten (ámekisi) hám Aleksandros Kokotos (Korfu mayori)[9].
Filipp tuwılǵannan kóp ótpey, onıń babası Lyudvig Aleksandr Battenberg Londonda opat etdi[10]. Ol Britaniya adamı edi hám teńiz flotındaǵı áskeriy karyerasidan keyin barlıq nemis ataqlarınan waz keshti hám Ullı Britaniya hám Irlandiya Birlesken Patshalıǵında birinshi jáhán urısı waqtında nemislerge qarsı qatnas sebepli Mauntbetten famılıyasın (Battenbergnıń inglis versiyası) qabılladı[11]. Jerlengenınen keyin Filip anası menen Greciyaǵa qaytıp keledi, ol jrrda ákesi ekinshi grek-turk urısında qatnasqan qurǵaqlıq áskerlerine komandirlik qılıw ushın qaladı[12].
Greciya urısda úlken joytıwlarǵa dus keldi, Turkiya bolsa tabısqa eristi. Greciya patshası hám ekspediciya kúshleriniń joqarı komandiri Konstantin I jeńiliwge dus kelgenlikde ayblanib, húkimetke qarsı kóteriliske alıp keldi hám 1922-jıl 27-sentyabrde taxtdan waz keshti[13]. Jańa áskeriy húkimet shahzada Andrey hám basqa ayıplanıwshılardı qamawǵa aldı[14]. Áskeriy tájiriybesi joq ekenligi sebepli Andrey jawınger háreketlerde qatnasqanında qatal etilmegen, biraq shańaraǵı menen birge Greciyadan ómirlikke quwǵinǵa ushraǵan hám qawipsizlik kózqarasınan kishi Filipptı mıywe qutisinda alıp ketgen[15].
Derekler
redaktorlaw- ↑ „The Duke of Edinburgh's Award“. The Royal Family. 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Prince Philip was the oldest ever male member of the British royal family“. Metro UK (9-aprel 2021-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Prince Philip to retire from public duties at age of 96“. The Guardian (4-may 2017-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Mon Repos: The Historic Corfu Villa Where Prince Philip Was Born“. Greek Reporter (5-may 2023-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Prince Philip family tree: How many children does the Duke of Edinburgh have and who is he related to?“. Wales Online (9-aprel 2021-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ Датский Закон о престолонаследии, принятый 27 марта 1953 года лишил права престолонаследия ветвь семьи Филиппа в Дании.
- ↑ „How Prince Philip was connected to Denmark and the Danish throne“. Swedes in the States (19-sentyabr 2021-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Who were Prince Philip’s sisters?“. Metro UK (11-aprel 2021-jıl). 21-dekabr 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Prince Philip’s secret return visit to the island of his birth“. The Independent UK (17-aprel 2021-jıl). 17-aprel 2021-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „LOUIS OF BATTENBERG DIES SUDDENLY; The Marquis of Milford Haven Succumbs to Heart Attack Following Influenza. DROPPED HIS GERMAN TITLES Resigned as Sea Lord of the Admiralty in 1914 and Took the Surname of Mountbatten“. The New York Times (12-sentyabr 1921-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Prince Philip's cousin Lady Pamela Hicks reveals how George V told her family to Anglicise their name to Mountbatten - and why Archie was always expected to have the moniker“. Daily Mail (11-iyun 2019-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Prince Philip's cousin and former king of Greece dies“. The News (11-yanvar 2023-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Greek Defiance Has a History“. The New York Times (13-iyul 2015-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Greek court rewrites 1922 history“. The Sidney Morning Herald (21-oktyabr 2010-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.
- ↑ „Smuggled out of Greece in an orange crate: Prince Philip’s traumatic childhood“. Metro UK (9-aprel 2021-jıl). 18-iyun 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2023-jıl.