Franciya

Batıs Evropadaǵı mámleket

Franciya (francuzsha France, Dawısı [fʁɑ̃s]), rásmiy atı — Franciya Respublikası (francuzsha République française, Dawısı [ʁe.py.blik fʁɑ̃.sɛz]) — Batıs Evropadaǵı tiykarǵı aymaq hám dúnyanıń túrli bólimlerindegi bir qatar teńiz artı regionları hám aymaqların óz ishine alǵan transkontinental mámleket.

Franciya Respublikası
francuzsha République française
UranıLiberté, Égalité, Fraternité
(«Azatlıq, Teńlik, Tuwısqanlıq»)
Gimni: Marselyeza
Franciyanın jaylasıwı (jasıl reńli): - Evropada (ashiq jasıl hám toyǵın boz reńli) - Evropa Awqamında (ashiq jasıl reńli)
Franciyanın jaylasıwı (jasıl reńli):
- Evropada (ashiq jasıl hám toyǵın boz reńli)
- Evropa Awqamında (ashiq jasıl reńli)
PaytaxtıParij
48°50′N 2°20′E / 48.833°N 2.333°E / 48.833; 2.333
Iri qalalarıParij, Marsel, Lyon, Tuluza, Nicca, Nant, Strasburg, Bordo, Lill, Ren, Gavr, Tulon, Nim, Anje
Rásmiy tilifrancuz
Basqarıw formasıprezidentlik-parlamentlik respublika
• prezident
Emmanuel Makron
• Premyer-ministr
Fransua Bayru
• Senat Baslıǵı
Jerar Larshe
• Milliy Májilis baslıǵı
Yael Braun-Pive
Dúziliwi
• Frankler mámleketiniń dúziliwi
486-jıl
843-jıl 10-mart
• Birinshi respublikanın járiyalanıwı
1792-jıl 22-sentyabr
1958-jıl 4-oktyabr
Maydanı
• Ulıwma
643 801 km² km2 (48-orın)
• Suw (%)
0.26
Xalıq sanı
• 2023-jıl (sanaq)
68 521 974[1] (21-orın)
123 adam/km2
JIÓ (SAUP)2024-jıl (esap)
• Jámi
$4,359 trillion[2] (9-orın)
• Jan basına
$65,940[2] (22-orın)
JIÓ (nominal)2024-jıl (esap)
• Jámi
$3,174 trillion (7-orın)
• Jan basına
$48,011[2] (22-orın)
IRI (2022) 0,910
Qáte: IRI mánisi jaramsız · 22-orın
Pul birligievro (EUR)
Waqıt zonasıUTC+1
• Jaz (DST)
UTC+2
Avtomobil háreketi
Telefon prefiksi+33
ISO kodıFR
XOK kodıFRA
Internet domeni.fr
46°51′0″N 2°34′0″E / 46.85000°N 2.56667°E / 46.85000; 2.56667

Paytaxtı - Parij. Respublikanıń uranı - «Azatlıq, teńlik, tuwısqanlıq».

Mámleket atı áyyemgi germaniyalı frankler qáwiminiń etnoniminen kelip shiqqan. Franciya xalqınıń kópshiligi aralas gall-roman-german milletine tiyisli bolip, roman tilinde sóylesedi. Franciyada basqa roman tilleri hám dialektleri, óz aldına bask tili (Fransuz Basklar elinde) hám kelt-breton tili (Bretan) de qollanıladı.

Xalqı - metropoliyada 62 814 233 adam hám teńiz artındaǵı jerlerdı esapqa alǵanda 67 848 156 adam (2020-jıl 1-iyul esabı)[1], sonıń ishinde, shama menen 90% Franciya puqaraları. Franciya xalqının diniy isenimine qaray quramı: katolikler - 41%, dinsizler - 40%, musılmanlar - 5%, basqa dinler - 5%, lyuteranlar - 2%, pravoslavlar - 2%, basqa xristianlar - 2%, buddistler - 1%, evreyler - 1%, magliwmat joq - 1%%[3].

Franciya yadrolıq mámleket, NATO aǵzası hám BMSh Qáwipsizlik keńesiniń turaqlı bes aǵzasınan biri, Kvint qarar qabıl etiwshilerdiń rásmiy emes toparı quramına kiredi. 1950-jillardan Evropa awqamın dúziwde qatnasqan mámleketlerden biri.

Nızam shıǵarıwshı organı - eki palatalı parlament (Senat hám Milliy májilis). Hákimshilik-aymaqlıq bóliniwi: 18 aymaq (metropoliyada 13 hám teniz artında 5 aymaq), 101 departament (metropoliyada 96 hám teniz artında 5 departament), 5 teniz artındaǵı jámáát hám ayrıqsha statusqa iye 3 hákimshilik-aymaqlıq dúzilme.

  1. 1,0 1,1 «France:: People and Society» (en). The World Factbook. CIA. 16-mart 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-noyabr 2023-jıl.
  2. 2,0 2,1 2,2 «World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (France)». www.imf.org. Международный валютный фонд (22-oktyabr 2024-jıl). Qaraldı: 22-oktyabr 2024-jıl.
  3. Special Eurobarometer 493, European Union: European Commission, September 2019, pages 229—230 Arxiv nusqa от 18 maydıń 2020 на Wayback Machine Retrieved 17 January 2020. The question asked was «Do you consider yourself to be…?» With a card showing: Catholic, Orthodox Christian, Protestant, Other Christian, Jewish, Muslim — Shia, Muslim — Sunni, Other Muslim, Sikh, Buddhist, Hindu, Atheist, Non believer/Agnostic and Other. Also space was given for Refusal (SPONTANEOUS) and Don’t Know. On the other hand, Sikh and Hindu did not reach the 1 % threshold.