Ázerbayjan túrkshesi

Ázerbayjan túrkshesi
Ázerbayjan túrkshesi
Jergilikli atı	Azərbaycan dili
Tarqalǵan mámleketler	A'zerbayjan, İran, İrak, Gruziya, Rossiya, Awǵanstan, Ukraina, Túrkiya, Qazaqstan, Armeniya, Túrkmenstan, Ózbekstan, Qırǵızstan, Suriya, Germaniya hám AQSh
Rásmiylik statusı	Ázerbayjan Rossiya Daǵıstan
Sóylesiwshiler sanı	23 000 000
Klassifikaciyası
Til shańaraǵı	Altay Túrkiy tarmaq Oguz toparı
Álipbesi	Latın jazıwı, Persian alphabet, Kirill jazıwı hám Arabic alphabet
Til kodları
ISO 639-1	az
ISO 639-2	aze
ISO 639-3	aze, azj, azb, qxq, slq

Ázerbayjan túrkshesi, Ázerbayjansha yamasa Ázerbayjan tili (ázerbayjan túrkshesi: Azərbaycan dili, Azərbaycan türkcəsi, Azərbaycanca) - túrkiy tiller shańaraǵınıń оguz tilleri toparına kiretuǵın til; tiykarınan Ázerbayjanda hám Iranda, derlik Gruziya, Túrkiya, Irak hám Rossiyada keń tarqalǵan. Ázerbayjannıń rásmiy tili. Ázerbayjan tilinde 30 mln. jaqın adam sóyleydi. Sóylesiwshilerdiń ulıwma sanı 14 mln. adamnan artıq (atap aytqanda, Ázerbayjanda 6 mln.ǵa jaqın — 1979-jıl maǵlıwmatları). Ázerbayjan tili 4 sóylesim toparına iye: shıǵıs (kuba, boku, shemahi lahjalari hám muǵan, lankaran dialektleri); batıs (kazax, qarabaǵ, ganja sóylesimleri, ayrum dialekti); arqa (nuhin lah-jasi hám zakatala-kox dialekti); qubla (na-xichevan, órdubod, tavriz sóylesimleri, erevan dialekti). Sóylesimlerdegi parıqlar, tiykarınan, fonetika hám leksika tarawlarında gúzetiledi.

Ázerbayjan tili fonetikasınıń basqa túrkiy tillerge qaraǵanda parıqlı tárepleri: Ázerbayjan tilinde 9 dawıslı, 23 dawıssız ses bar; bar-lıq orınlarda G fonemasınıń keń qollanılıwı; tiykarı túrkiy k/k, dawıssızlarınıń shawqımlılısı (qongan) hám tamaq dawısına aylanıwı (qashan-pashan) sóz basındaǵı ayırım shawqımlı dawıssızlardıń shawqımsızlanıwı (balshıq—shalshıq) hám basqa morfologiyada bir qatar affiksal kórsetkishler óz-ara parıqlansa, sintaksiste buwınlı qospa gápler sisteması rawajlanǵan. Házirgi ázerbayjan tili leksikasınıń tiykarǵı bólimin sol tildiń ózine tiyisli hám ulıwma túrkiy sózler quraydı; sonday-aq, onda arab hám parsı tillerinen ózlesken sózler de talay ǵana.

Jazıwı 1929-jılǵa shekem arab grafikası tiykarında, 1929—39-jıllarda latın grafikası tiykarında, 1939—90-jıllarda rus grafikası tiykarında bolǵan. 1992-jıldan jáne latın grafikası tiykarındaǵı jazıw járiya etilgen. Házirgi ádebiy ázerbayjan tili (Ázerbayjan Respublikasında) XIX ásirdiń ortalarında boku hám shemahi sóylesimleri tiykarında qáliplese baslaǵan^[14].

Jazıwı

Aa	Bb	Cc	Çç	Dd	Ee	Əə	Ff
Gg	Ğğ	Hh	Xx	Iı	İi	Jj	Kk
Qq	Ll	Mm	Nn	Oo	Öö	Pp	Rr
Ss	Şş	Tt	Uu	Üü	Vv	Yy	Zz

Siltemeler

Derekler

Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan.

[[https://scriptsource.org/country/AZ_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-1] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/IR_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-2] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/IQ_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-3] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/GE_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-4] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/RU_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-5] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/AF_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-6] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/UA_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-7] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/KZ_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-8] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/AM_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-9] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/TM_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-10] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/UZ_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-11] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/KG_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-12] (unspecified title)

[[https://scriptsource.org/country/DE_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-13] (unspecified title)

[14] ÓzME. Birinshi tom. Tashkent, 2000-jıl

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]