Xalıqaralıq hayallar alyansı

Xalıqaralıq hayallar alyansı (IAW; francuzsha Alliance Internationale des Femmes,AIF) hayallar huqıqları hám gender teńligin eń jaydırıw menen shuǵıllanatuǵın xalıqaralıq mámleketlik emes shólkem bolıp tabıladı.

Ol óz salasındaǵı eń áyyemgi, eń iri hám eń abıraylı shólkemlerden biri bolıp tabıladı. Shólkem 1904-jılda Germaniyanıń Berlin qalasında Carrie Chapman Catt, Millisent Fosett, Syuzan B.Entoni hám dúnyanıń basqa jetekshi feministleri tárepinen Xalıqaralıq Hayallar Saylaw Alyansı (IWSA) retinde shólkemlestirilgen^[1]. IWSA shtab-kvartirası Londonda jaylasqan bolıp, ol hayallardıń saylaw huqıqı boyınsha abıraylı xalıq aralıq shólkem edi. Búgingi kúnde ol dúnya boylap bir neshe júz mıń aǵzalardı óz ishine alǵan 50 den artıq shólkemlerdi ózinde birlestiredi hám Jenevada jaylasqan.

1926-jıldan baslap shólkem Milletler Ligası menen bekkem baylanıs ornatadı. 1947-jıldan beri IAW Birlesken Milletler Shólkeminiń Ekonomikalıq hám Social Keńesinda ulıwma másláhátshi mártebesine iye bolıp, bul mártebe berilgen tórtinshi abıraylı shólkem bolıp tabıladı. IAW Evropa Keńesinde de qatnasıwshı mártebesine iye. BMSHnıń New-Yorktaǵı shtab-kvartirasında, BMSHnıń Jenevadaǵı wákilxanasında, BMSHnıń Venadaǵı wákilxanasında, Parijdaǵı YUNESKOda, Rimdaǵı Azıq-awqat hám awıl xojalıǵı shólkeminde hám Strasburgda Evropa Keńesinde wákilleri bar. Sonıń menen birge, Qahiradaǵı Arab Ligası hám Ar-Riyaddaǵı Parsı qoltıǵı mámleketleri keńesi wákilleri hám Bryusseldaǵı Evropa hayallar lobbısı aǵzası. Onıń Prezidenti hám Birlesken Milletler Shólkemindeǵi Bas wákili Alison Brown. IAWnıń rásmiy jumıs tilleri ingliz hám fransuz tilleri bolıp tabıladı. IAW óziniń reńi retinde altın reńdi qabılladı, bul reń XIX ásirden berli Qurama Shtatlardaǵı liberal hayallar huqıqları háreketi menen baylanıslı.

Tariyxı

IAWnıń birinshi prezidenti Carrie Chapman Catt

vitse-prezidenti Dame Millicent Fawcett

Xalıq aralıq Áyeller Awqamı, dáslep Xalıq aralıq Áyeller Saylaw Alyansı, tariyxıy birja-liberal áyeller háreketi ishindegi eń zárúrli xalıq aralıq shólkem bolıp tabıladı. Shólkemdi shólkemlestiriw tuwrısındaǵı qarar 1902-jılda Washingtonda Xalıq aralıq Áyeller Sovetiniń hayallardıń saylaw huqıqın qollap-quwatlawdı qálemewinen narazı bolǵan sufragistlar tárepinen qabıl etilgen^[2]. Awqam 1904-jılda Berlinda bolıp ótken 2-konferensiyada Xalıqaralıq Hayallar Saylaw Alyansı (IWSA) retinde rásmiy túrde dúzilgen hám óz tariyxınıń kóp bólegi ushın shtab-kvartirası Londonda jaylasqan ^[2]. Onıń tiykarshıları arasında Carrie Chapman Catt, Millicent Fawcett, Helene Lange, Susan B. Anthony, Anita Augspurg, Rachel Foster Avery hám Käthe Schirmache bar edi.

Keyingi kongressler arasında Kopengagen (1906), Amsterdam (1908),London (1909), Stokgolm (1911-jıl iyun) hám Budapeshtta (1913) ótkerilgen kongresslar bar edi ^[2].

1920-jıllardıń aqırında shólkem óz atınıń «International Alliance of Women for Suffrage and Equal Citizenship» (Hayallardıń Saylaw huqıqı hám teń puqaralıq ushın xalıq aralıq alyansi) ǵa ózgertirdi, 1946-jılda bolsa házirgi atı «Xalıqaralıq hayallar alyansı»na ózgertirildi^[3]^[4] Birinshi Ijroiya keńesi quramına Carrie Chapman Catt(Prezident), Anita Augspurg (1-vitse-prezident), Donovan Bolden (2-vitse-prezident) hám Rachel Foster Avery (xatker) kirdi.

Shólkemdiń birinshi prezidenti Carrie Chapman Cattda prezidentlik dáwirinde AQShda «League of Women voters» (Saylawshı Áyeller Ligasına) tiykar salǵan.

Suwıq urıs dawamında IAW Batıs tárepdarı bolǵan^[5] Shólkemniń hayallar huqıqları hám hayallardıń saylaw huqıqın ańlatıw ushın qollanılatuǵın dástúriy reńi sarı bolıp tabıladı ^[6].

Konferenciyalar

1, Washington, DC, 1902-jıl
2, Berlin, 1904-jıl
3, Kopengagen, 1906-jıl
4, Amsterdam, 1908-jıl
5, London, 1909-jıl
6, Stokgolm, 1911-jıl
7, Budapesht, 1913-jıl
8, Jeneva, 1920-jıl
9, Rim, 1923-jıl^[7]
10, Parij, 1926-jıl
11, Berlin, 1929-jıl
12, Istanbul, 1935-jıl
13, Kopengagen, 1939-jıl
14, Interlaken, 1946-jıl
15, Amsterdam, 1949-jıl
16, Neapol, 1952-jıl
17, Kolombo, Seylon, 1955-jıl
18, Afina, 1958-jıl
19, Dublin, 1961-jıl
21, Angliya, 1967-jıl
22, Konigshteyn, Batıs Germaniya, 1970-jıl
23, Jańa Dehli, 1973-jıl

Shólkem

Xalıq aralıq Áyeller Saylaw Alyansı (IWSA) belgisi hám uranı túsirilgen plastinka. Tekst: «Jus Suffragii» (saylaw huqıqı). Xanım Justitita oń qolında teń salmaqlılıqtı uslap turıptı.

Xalıq aralıq Kongress hár úsh jılda bir aǵza shólkemniń watanında ótkeriledi hám Orınlawshı keńesin saylaydı. Házirgi prezident hám Birlesken Milletler Shólkemindegi Bas wákil Cheryl Hayles. orınlawshı keńesine, sonıń menen birge, Bas xatker, gáziynexanashı hám 20 danaǵa shekem basqa aǵzalar, atap aytqanda, eki atqarıwshı vitse-prezident, sonıń menen birge, Evropa, arab mámleketleri, Parsı qoltıǵındaǵı arab mámleketleri hám Qubla Aziya boyınsha vitse-prezidentler kiredi.

Derekler

↑ „International Woman Suffrage News (Centenary edition)“. 2-fevral 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-avgust 2022-jıl.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Liddington 1989.
↑ Women. „International Alliance of Women Records, 1906-2009 (bulk 1913-1973) Finding Aid“. 1-aprel 2010-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 7-iyun 2019-jıl.
↑ Boles & Hoeveler 2004.
↑ Francisca de Haan, Rosa Manus (1881-1942), p. 17, BRILL, 2016, ISBN 9789004333185
↑ Lumsden 1997.
↑ Spriggs, W. M.. Branch Note - Edinburgh. The vote (14-sentyabr 1923-jıl), s. 295.

[1] „International Woman Suffrage News (Centenary edition)“. 2-fevral 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 11-avgust 2022-jıl.

[FOOTNOTELiddington1989-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Liddington 1989.

[3] Women. „International Alliance of Women Records, 1906-2009 (bulk 1913-1973) Finding Aid“. 1-aprel 2010-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 7-iyun 2019-jıl.

[FOOTNOTEBolesHoeveler2004-4] Boles & Hoeveler 2004.

[5] Francisca de Haan, Rosa Manus (1881-1942), p. 17, BRILL, 2016, ISBN 9789004333185

[FOOTNOTELumsden1997-6] Lumsden 1997.

[7] Spriggs, W. M.. Branch Note - Edinburgh. The vote (14-sentyabr 1923-jıl), s. 295.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]