Qaraqalpaqsha Wikipedia

Mobil operaciyalıq sistema

Mobil operaciyalıq sistema ‒ bul smartfonlar, planshetler, aqıllı saatlar, aqıllı kózáynekler yamasa basqa da noutbuk emes jeke mobil esaplaw qurılmaları ushın qollanılatuǵın operaciyalıq sistema. Kompyuterler, mısalı ádettegi/mobil noutbukler "mobil" bolsa da, olarda qollanılatuǵın operaciyalıq sistemalar ádette mobil dep esaplanbaydı, sebebi olar dáslep stol kompyuterleri ushın jobalastırılǵan bolıp, tariyxıy jaqtan arnawlı mobil qásiyetlerge iye bolmaǵan yamasa olarǵa mútáj bolmaǵan. Bul "juqa sızıq" mobil hám basqa túrlerdi ayırıp turatuǵın bolsa da, sońǵı jılları bul shegara biyik emes bolıp qaldı, sebebi jańa qurılmalar burınǵı texnikaǵa qaraǵanda kishirek hám mobilli bolıp atır. Bul sızıqtı biyiklestiriwshi tiykarǵı jańalıqlar - bul planshet kompyuterlerdiń payda bolıwı, jeńil noutbukler hám olardıń 2-wi-1-de kompyuterlerde birlesiwi.

Mobil operaciyalıq sistemalar kompyuter operaciyalıq sistemasınıń qásiyetlerin mobil yamasa qol qurılmaları ushın paydalı bolǵan basqa qásiyetler menen biriktiredi, hám ádette telefon hám maǵlıwmat baylanısı ushın sımsız ishki modem hám SIM slotın óz ishine aladı. 2018-jıldıń birinshi kvartalında 123 millionnan aslam smartfon satıldı (bul eń joqarı kórsetkish), olardıń 60.2% Android hám 20.9% iOS operaciyalıq sistemasın paydalanǵan.[1] 2012-jılı satılım 1.56 milliard bolǵan; 2023-jılı satılım 1.43 milliard boldı onıń 53.32% Android boldı.[2] Tek Android ózi keń tarqalǵan kompyuter operaciyalıq sisteması Microsoft Windows-qa qaraǵanda kóbirek satıladı, al smartfonlardı paydalanıw (hátte planshetlersiz) kompyuterlerdi paydalanıwdan asıp ketti.[3]

Mobil baylanıs múmkinshiliklerine iye mobil qurılmalar (mısalı, smartfonlar) eki mobil operaciyalıq sistemaǵa iye. Tiykarǵı paydalanıwshıǵa baǵdarlanǵan baǵdarlamalıq platforma ekinshi tómen dárejeli menshik real-time operaciyalıq sisteması menen tolıqtırıladı, ol radio hám basqa apparatlıq qurallardı basqaradı. Izertlewler kórsetkenindey, bul tómen dárejeli sistemalar zıyankes bazalıq stanciyalarǵa mobil qurılma ústinen joqarı dárejeli baqlawdı alıwǵa múmkinshilik beretuǵın bir qatar qáwipsizlik hálsizliklerine iye bolıwı múmkin.[4]

Mobil operaciyalıq sistemalar 2017-jıldan baslap eń kóp qollanılatuǵın operaciyalıq sistema bolıp kelmekte (veb qollanıw arqalı ólshengen).

Waqıt sızıǵı

Mobil operaciyalıq sistemalardıń rawajlanıw belgileri mobil telefonlar, PDA-lar hám smartfonlardıń rawajlanıwın sáwlelendiredi:

1990-jılǵa deyin

  • 1990–2010 – Mobil telefonlar jumısın basqarıw ushın ornatılǵan sistemalardı paydalanadı.

1993–1999

  • 1993
    • Aprel – GO Corp. kompaniyasınıń PenPoint OS operaciyalıq sisteması AT&T EO Personal Communicator qurılmasında payda boladı.[5]
    • Avgust – Apple kompaniyası óziniń Newton seriyalı portativ kompyuterlerinde isleytuǵın Newton OS operaciyalıq sistemasın iske qosadı.
  • 1994
    • Mart – General Magic kompaniyasınıń Magic Cap OS operaciyalıq sisteması birinshi ret Sony Magic Link PDA qurılmasında kórsetiledi.[2]
    • Avgust – Birinshi smartfon, IBM Simon, sensorlı ekran, elektron pochta hám PDA funkciyalarına iye boladı.
  • 1996
    • Mart – Palm OS mobil operaciyalıq sisteması menen isleytuǵın Palm Pilot 1000 jeke cifrlı járdemshi usınıladı.
    • Avgust – Nokia kompaniyası Geoworks kompaniyasınıń PEN/GEOS 3.0 OS tiykarındaǵı integraciyalanǵan sistemanı paydalanatuǵın Nokia 9000 Communicator qurılmasın shıǵaradı.[6]
  • 1997 – EPOC32 birinshi ret Psion Series 5 PDA qurılmasında payda boladı. EPOC32 operaciyalıq sistemasınıń 6-shıǵarılımı keyinirek Symbian OS dep qayta ataladı.
  • 1998 – Psion, Ericsson, Motorola hám Nokia kompaniyalarınıń birgeliktegi kárxanası sıpatında Symbian Ltd. dúziledi,[7] Psion kompaniyasınıń EPOC32 OS operaciyalıq sisteması Symbian kompaniyasınıń EPOC operaciyalıq sistemasına aylanadı, hám keyinirek Symbian OS dep qayta ataladı. Symbian kompaniyasınıń operaciyalıq sisteması usı kompaniyalar hám bir neshe basqa iri mobil telefon brendleri tárepinen qollanıldı, ásirese Nokia kompaniyası tárepinen.
  • 1999
    • Iyun – Qualcomm kompaniyasınıń pdQ qurılması Palm OS operaciyalıq sistemasın paydalanǵan birinshi smartfon boladı.[8][9]
    • Oktyabr – Nokia S40 platforması Nokia 7110 telefonı menen birge rásmiy túrde usınıladı, bul T9 boljamlı tekst kirgiziw sisteması[10] hám arnawlı formatlanǵan Internet maǵlıwmatlarına kiriw ushın Wireless Application Protocol (WAP) brauzeri bar birinshi telefon boladı.

2000-jıllar

  • 2000 – Ericsson R380 telefonı EPOC32 Release 5 penen shıǵarıladı, bul keyinirek Symbian OS (6-shıǵarılımnan baslap) dep atalatuǵın operaciyalıq sistemanıń telefonda birinshi ret qollanılıwı boldı.[11][12]
  • 2001
    • Iyun – Nokia kompaniyasınıń Symbian Series 80 platforması birinshi ret Nokia 9210 Communicator qurılmasında payda boladı.[13] Bul Symbian dep atalǵan operaciyalıq sistemanı paydalanǵan birinshi telefon hám usı operaciyalıq sistemanı qollanıp, qosımsha baǵdarlamalardı ornatıwǵa múmkinshilik bergen birinshi telefon boldı.
    • Sentyabr – Qualcomm kompaniyasınıń Binary Runtime Environment for Wireless (BREW) platforması olardıń REX real waqıt operaciyalıq sistemasında (RTOS) birinshi ret Kyocera QCP-3035 qurılmasında payda boladı.
  • 2002
    • Mart
      • BlackBerry óziniń birinshi smartfonın shıǵaradı, ol Java 2 Micro Edition (J2ME) platformasında isleydi.
      • UIQ birinshi ret 2.0 versiyasında[14] Symbian OS operaciyalıq sistemasında payda boladı hám sol jıldıń aqırında Sony Ericsson P800 qurılmasında, Ericsson R380 telefonınıń sońınan kelgen modelde qollanıladı.[15]
    • Iyun
      • Microsoft kompaniyasınıń birinshi Windows CE (Pocket PC) smartfonları tanıstırıladı.[16][17][18]
      • Nokia kompaniyasınıń Symbian Series 60 (S60) platforması Nokia 7650 telefonı menen birge shıǵarıladı, bul Nokia-nıń kamerası hám Multimediyalıq xabar almasıw xızmeti (MMS) bar birinshi telefonı edi. S60 platforması 2011-jılǵa shekem Nokia-nıń kópshilik smartfonlarınıń tiykarǵı operaciyalıq sisteması bolıp xızmet etti, sońınan olar Microsoft kompaniyasınıń Windows Phone 7 sistemasına ótti. S60 platforması Samsung hám basqa da kompaniyalardıń geypara telefonlarında, al 2008-jılı Symbian paydalanıwshı interfeysi variantlarınıń birlestiriliwinen soń Sony Ericsson telefonlarında da qollanıldı.
    • Oktyabr – Danger, Inc. kompaniyası tárepinen DangerOS operaciyalıq sistemasında isleytuǵın Danger Hiptop (AQSH-ta T-Mobile Sidekick) qurılması birinshi ret shıǵarıladı.
  • 2003 – Motorola kompaniyası Linux MontaVista distributivine tiykarlanǵan birinshi Linux operaciyalıq sistemalı uyalı telefon Motorola A760-tı tanıstıradı.
  • 2005
    • May – Microsoft kompaniyası Windows Mobile 5.0 operaciyalıq sistemasın járiyalaydı.[19]
    • Noyabr – Nokia kompaniyası birinshi kishi internet plansheti N770-te Maemo OS operaciyalıq sistemasın tanıstıradı,[20] bul qurılmanıń ekran ólshemi 4.13 dyuym edi.
  • 2007
    • Yanvar – Apple kompaniyasınıń iOS operaciyalıq sisteması menen isleytuǵın iPhone-nı (dáslepki úsh versiyasında "iPhone OS" dep atalǵan) "keń ekranlı iPod", "mobil telefon" hám "Internet kommunikator" sıpatında tanıstırıladı.
    • Fevral – Microsoft kompaniyası Windows Mobile 6.0 operaciyalıq sistemasın járiyalaydı.
    • May – Palm kompaniyası Palm Foleo qurılmasın járiyalaydı, bul "Mobil joldas" qurılması subnoutbuk kompyuterge uqsas bolıp, modifikaciyalanǵan Linux yadrosında isleydi hám xat jiberiw hám alıw ushın, sonday-aq WiFi tarmaǵınan tısqarı jerlerde internetke qosılıw ushın Palm Treo smartfonına baylanıslı boladı.[21] Palm kompaniyası 2007-jıl 4-sentyabrde jámiyetshilik sınınan soń Foleo joybarın biykarladı.[22]
    • Iyun – Dúnyadaǵı eń birinshi iPhone AQSH-ta satıwǵa shıǵarıladı.
    • Noyabr – Google kompaniyasınıń basshılıǵında 34 aǵzadan ibarat (HTC, Sony, Dell, Intel, Motorola, Samsung, LG hám t.b.) Open Handset Alliance (OHA) shólkemi dúziledi.[23][24]
  • 2008
    • Fevral – LiMo Foundation birinshi LiMo mobil Linux distribuciyasında isleytuǵın telefonlardı járiyalaydı, olar Motorola, NEC, Panasonic Mobile hám Samsung kompaniyalarınan bolıp, jıldıń aqırında satıwǵa shıǵarıladı. Keyinirek LiMo Foundation shólkemi Tizen Association bolıp ózgertildi hám LiMo Tizen tárepinen birlestirildi.
    • Iyun – Nokia kompaniyası Symbian Ltd. kompaniyasınıń tolıq iyesine aylanadı.[25] Sońınan Symbian Foundation shólkemi dúzilip, ol Android ushın Open Handset Alliance sıyaqlı, Symbian platformasın qollanıwshı kompaniyalar arasında onıń keleshektegi rawajlanıwın úylestiriw ushın xızmet etti. Nokia Symbian kodına tiykarǵı úles qosıwshı bolıp qaldı.
    • Iyul – Apple kompaniyası iPhone 3G menen birge iPhone OS 2 operaciyalıq sistemasın shıǵaradı, bul arqalı Apple-dıń App Store dúkanı jumıs baslaydı.[26][27]
    • Oktyabr – OHA Android (Linux yadrosına tiykarlanǵan) 1.0 versiyasın HTC Dream (T-Mobile G1) telefonı menen birge shıǵaradı, bul birinshi Android telefonı boldı.[28]
    • Noyabr – Symbian Foundation shólkeminiń sensorlı ekranlarǵa arnalǵan S60 tiykarındaǵı Symbian^1 platforması (S60 5-shi versiyasına tuwrı keledi) Nokia kompaniyasınıń birinshi sensorlı ekranlı Symbian telefonı Nokia 5800 XpressMusic úlgisinde birinshi ret qollanıladı, bul telefonda rezistivli ekran hám stilus bar edi.[29] Symbian^1 platforması S60 tiykarında islengenlikten, UIQ platformasına qollaw toqtatıldı hám bunnan keyin UIQ qollanılǵan qurılmalar shıǵarılmadı.[30]
  • 2009
    • Yanvar
      • Intel kompaniyası Moblin 2 ni járiyalaydı, ol arnawlı túrde kompaniyanıń Atom processorında isleytuǵın netbuklar ushın jaratılǵan. 2009-jıldıń aprel ayında Intel Moblin di Linux Foundation ǵa ótkizip berdi.
      • Palm kompaniyası Palm Pre telefonı menen birge webOS operaciyalıq sistemasın tanıstıradı[31] (iyun ayında satıwǵa shıǵarıldı).[32] Jańa operaciyalıq sistema olardıń aldınǵı Palm OS i menen úylesimli emes.
    • Fevral
      • Palm kompaniyası Palm OS ti qollanǵan qurılmalardı endigiden bılay shıǵarmaytuǵının járiyalaydı.[33] (Sońǵısı 2007-jıl 14-oktyabrde shıǵarılǵan Palm Centro bolǵan edi.[34])
      • Microsoft kompaniyası Windows Mobile 6.5 ti járiyalaydı,[35] bul Windows Mobile 6.1 den Windows Mobile 7 ge (keyin Windows Phone 7 paydasına biykar etilgen) ótiwdi támiyinlew ushın islengen "qálemegen aralıq" jańalanıw edi.[36][37] Bul versiyanı qollanǵan birinshi qurılmalar 2009-jıldıń oktyabr ayınıń aqırında payda boldı.[38]
    • May – NetBSD ǵa tiykarlanǵan DangerOS 5.0 versiyası jumıs baslaydı.[39][40]
    • Iyun – Apple kompaniyası iPhone 3GS telefonı menen birge iPhone OS 3 ti shıǵaradı.
    • Noyabr – Nokia kompaniyası Nokia N900 di shıǵaradı,[41] bul olardıń "dawıs baylanısı múmkinshiligi bar qol kompyuterleri" ushın arnalǵan Maemo operaciyalıq sistemasın qollanǵan birinshi hám jalǵız smartfonı boldı, biraq kompaniya Symbian S60 ti ózleriniń tiykarǵı smartfon operaciyalıq sisteması sıpatında saqlap qalatuǵının bildirdi.[42] (Nokia burın uyalı tarmaq baylanısı joq úsh Mobile Internet qurılmasın Maemo menen shıǵarǵan edi.)

2010-jıllar

2010

  • Fevral
    • MeeGo járiyalanadı, bul Nokia dan Maemo hám Intel hám Linux Foundation nan Moblin di biriktirgen mobil Linux distribuciyası, Linux Foundation tárepinen qollap-quwatlanadı.[43] MeeGo aldınǵı hesh qanday operaciyalıq sistema menen úylesimli emes.
    • Samsung kompaniyası Bada OS ti tanıstıradı hám birinshi Bada smartfonı Samsung S8500 di kórsetedi.[44] Ol keyinirek 2010-jıldıń may ayında satıwǵa shıǵarıldı.
  • Aprel
    • Apple kompaniyası iPhone OS 3.2 menen iPad (birinshi áwlad) ti shıǵaradı. Bul operaciyalıq sistemanıń planshet kompyuterlerdi qollap-quwatlaytuǵın birinshi versiyası. Kelesi úlken versiyasında (4.0) iPhone OS ataması iOS ke ózgertiledi.
    • HP kompaniyası webOS ti kóp sanlı jańa ónimlerde, sonıń ishinde smartfonlar, planshetler hám printerlerde qollanıw ushın Palm di satıp aladı, keyinirek onı barlıq qurılmaları ushın universal platforma sıpatında qollanıwdı maqset etkenin bildiredi.[45]
  • May – Microsoft kompaniyasınıń KIN OS li (Windows CE ǵa tiykarlanǵan hám Windows Phone qa "jaqın tuwısqan"[46]) Kin telefonlar qatarı satıwǵa shıǵarıladı.
  • Iyun – Apple kompaniyası iPhone OS tiń atın iOS ke ózgertip, iPhone 4 penen birge iOS 4 ti shıǵaradı.
  • Iyul – Microsoft kompaniyasınıń Kin telefonları hám KIN OS tiń óndirisi toqtatıladı.[47][48]
  • Sentyabr
    • Apple kompaniyası jańa 2-áwlad Apple TV di basqaratuǵın iOS variantın shıǵaradı.[49]
    • Symbian^3 birinshi ret Nokia N8 de iske qosıladı.[50][51] Bul Nokia nıń Windows Phone 7 ge ótiwden aldın Symbian de jumıs isleytuǵın sońǵı flagman qurılması boladı (biraq sońǵı Symbian telefonı emes).
    • Microsoft kompaniyasınıń 2008-jılı Danger, Inc. ti satıp alıwı nátiyjesinde Danger Hiptop qatarı hám DangerOS tiń óndirisi toqtatıladı.[52]
  • Noyabr
    • Symbian Foundation nıń tarqalıwı menen Nokia Symbian ge tolıq baqlawdı óz qolına aladı.[53]
    • Windows Phone OS, HTC, LG, Samsung hám Dell kompaniyalarınıń Windows Phone 7 telefonlarında iske qosıladı.[54] Jańa operaciyalıq sistema aldınǵı Windows Mobile OS penen úylesimli emes.[55][56]

2011

  • Fevral
    • Android 3.0 (Honeycomb), planshet kompyuterlerin rásmiy túrde qollap-quwatlaytuǵın birinshi versiya, Motorola Xoom da iske qosıladı.[57]
    • Nokia Symbian OS tan bas tartadı hám Microsoft tıń Windows Phone 7 di óziniń tiykarǵı smartfon platforması sıpatında paydalanatuǵının járiyalaydı, al Symbian áste-aqırın toqtatıladı.[58][59]
  • Aprel – QNX Neutrino ǵa tiykarlanǵan BlackBerry Tablet OS, BlackBerry PlayBook te iske qosıladı.
  • Iyul
    • Mozilla kompaniyası qol qurılmaları ushın webOS ǵa uqsas standartqa tiykarlanǵan Veb-texnologiyalarǵa tiykarlanǵan operaciyalıq sistema islep shıǵıw ushın óziniń Boot to Gecko joybarın (keyinirek Firefox OS dep atalǵan) járiyalaydı.[60]
    • webOS 3.0, planshet kompyuterlerin qollap-quwatlaytuǵın birinshi versiya, HP TouchPad te iske qosıladı.[61]
  • Avgust – HP kompaniyası webOS qurılmaların islep shıǵıw hám óndiriw baǵdarların toqtatatuǵının járiyalaydı.[62] Sońǵı HP webOS versiyası, 3.0.5, 2012-jıl 12-yanvarda shıǵarıladı.[63]
  • Sentyabr
    • MeeGo sheklengen túrde shıǵarılǵan Nokia N9 menen tanıstırıladı, bul Nokia nıń bul operaciyalıq sistemanı paydalanǵan birinshi hám jalǵız tutınıwshı qurılması.[64] (2011-jıldıń ortasında tek ǵana baǵdarlamashılar ushın arnalǵan MeeGo telefonı Nokia N950 nıń az muǵdarı shıǵarıldı.[65])
    • Nokia nıń MeeGo dan bas tartıwınan soń, Intel hám Linux Foundation, Samsung penen birge Tizen di iske qosıw ushın sheriklik dúziwdi járiyalaydı, 2011 hám 2012-jıllar dawamında olar MeeGo dan (Intel hám Linux Foundation) hám Bada dan (Samsung) óz dıqqatın basqa jaqqa buradı.[66]
  • Oktyabr
    • Apple kompaniyası iPhone 4S penen birge iOS 5 ti shıǵaradı, oǵan Siri dawıslı járdemshisi integraciyalanǵan.
    • Mer joybarı járiyalanadı, ol ónimler islep shıǵıw ushın ultra-portativ yadroǵa tiykarlanǵan bolıp, Linux, HTML5, QML hám JavaScript tan ibarat, ol MeeGo kod bazasınan alınǵan.
  • Noyabr – Fire OS, Android operaciyalıq sistemasınıń bir tarmaǵı, Amazon.com tárepinen Kindle Fire planshetinde shıǵarıladı.

2012

  • May – Nokia kompaniyası Nokia 808 PureView dı shıǵaradı,[67] keyinirek (2013-jıldıń yanvarında) bul Symbian smartfonınıń sońǵısı ekenligi tastıyıqlandı.[68] Bul telefonnan keyin 2012-jıldıń aqırında Symbian baǵdarlamalıq támiynatınıń jalǵız sońǵı jańalanıwı "Nokia Belle, Feature Pack 2" shıǵarıldı.[69]
  • Iyul
    • Nokia nıń burınǵı xızmetkerlerinen quralǵan finlyandiyalı Jolla startapı, MeeGo nıń jámiyetlik tárepinen rawajlandırılǵan dawamshısı Mer diń olardıń jańa Sailfish smartfon operaciyalıq sistemasınıń tiykarı bolatuǵının járiyalaydı.[70]
    • Mozilla kompaniyası burın Boot to Gecko dep atalǵan joybardıń (ol Android Linux yadrosı ústine Android drayverleri hám xızmetlerin paydalanıp qurılǵan; biraq Android tiń Java ǵa uqsas kodın paydalanbaydı) endi Firefox OS (keyin toqtatılǵan) dep atalatuǵının hám bir neshe qurılma óndiriwshileriniń buǵan qosılǵanın járiyalaydı.
  • Avgust – Samsung kompaniyası ózleriniń Bada operaciyalıq sistemasın paydalanıp basqa telefonlar shıǵarmaytuǵının, onıń ornına Windows Phone 8 hám Android ǵa dıqqat qaratajaǵın járiyalaydı.[71]
  • Sentyabr – Apple kompaniyası iPhone 5 penen birge iOS 6 nı shıǵaradı.

2013

  • Yanvar – BlackBerry kompaniyası Q10 hám Z10 smartfonları menen birge smartfonlar ushın ózleriniń jańa operaciyalıq sisteması BlackBerry 10 dı shıǵaradı.[72] BlackBerry 10 olardıń aldınǵı smartfonlarında qollanılǵan BlackBerry OS penen artqa qaray úylesimli emes.
  • Fevral – HP kompaniyası webOS tı LG ǵa satadı.[73]
  • Sentyabr – Apple kompaniyası iPhone 5S hám iPhone 5C penen birge iOS 7 ni shıǵaradı.
  • Oktyabr
    • Canonical kompaniyası arnawlı túrde smartfonlar ushın jobalanǵan Linux distribuciyasınıń versiyası Ubuntu Touch tı járiyalaydı. Bul operaciyalıq sistema Android Linux yadrosı tiykarında qurılǵan, Android drayverleri hám xızmetlerin paydalanadı, biraq Android tiń Java ǵa uqsas kodınıń hesh qaysısın paydalanbaydı.[74]
    • Google kompaniyası Android KitKat 4.4 ti shıǵaradı.
  • Noyabr – Jolla kompaniyası Jolla smartfonında Sailfish OS ti shıǵaradı.[75]

2014

  • Fevral
    • Microsoft kompaniyası Windows Phone 8.1 di shıǵaradı.
    • Nokia kompaniyası Nokia X smartfonlar toparında Android 4.1.2 Jelly Bean tiykarında jaratılǵan Nokia X platforma operaciyalıq sistemasın tanıstıradı.[76] Amazon.com nıń Fire OS ına uqsas, ol Google qosımshaları hám xızmetlerin Nokia (mısalı, HERE Maps, Nokia Xpress hám MixRadio, hám Nokia nıń óz qosımshalar dúkanı) hám Microsoft-tikileri (mısalı, Skype hám Outlook) menen almastıradı, paydalanıwshı interfeysi Windows Phone UI ǵa elikleydi. Nokia nıń qurılmalar bólimin satıp alǵannan keyin, Microsoft 2014-jıldıń iyul ayında járiyalaǵan maǵlıwmatqa sáykes, basqa Nokia X smartfonları shıǵarılmaytuǵın boldı, bul platformanıń bir neshe aydan keyin jabılıwın bildiredi.
  • Avgust – Samsung SM-Z9005 Z Tizen operaciyalıq sistemasınıń 2.2.1 versiyasın paydalanıp shıǵarılǵan birinshi telefon boldı.[77]
  • Sentyabr
    • Apple kompaniyası iPhone 6 hám 6 Plus penen birge iOS 8 di shıǵaradı.
    • BlackBerry kompaniyası Amazon Appstore menen integraciyalanǵan BlackBerry 10 nıń 10.3 versiyasın shıǵaradı.
  • Noyabr – Google kompaniyası Android 5.0 "Lollipop" ti shıǵaradı.

2015

  • Fevral – Google kompaniyası Android 5.1 "Lollipop" ti shıǵaradı.
  • Aprel
    • LG kompaniyası webOS tiykarında jaratılǵan "LG Wearable Platform OS" ti paydalanatuǵın LG Watch Urbane LTE aqıllı saatın shıǵaradı.[78][79] Bul olardıń Android Wear OS tiykarındaǵı LG Watch Urbane modeliniń LTE baylanısı qosılǵan versiyası.
    • Apple kompaniyası iOS tiykarında jaratılǵan watchOS ti Apple Watch penen birge shıǵaradı.
  • Sentyabr
    • Apple kompaniyası iOS 9 dı iPhone 6S hám 6S Plus, iPad Pro, hám iPad Mini 4 qurılmaları menen birge, sonday-aq watchOS 2 ni shıǵaradı. tvOS 9 da iOS ten ajıratılıp, óziniń qosımshalar dúkanı menen Apple TV 4-áwlad qurılmasında iske túsiriledi.
    • Google kompaniyası Android 6.0 "Marshmallow" di shıǵaradı.
  • Oktyabr – BlackBerry kompaniyası BlackBerry 10 ushın jańa API ler hám baǵdarlama islep shıǵıw quralları shıǵarılmaytuǵının, keleshektegi jańalanıwlar tek qáwipsizlik hám jeke maǵlıwmatlardı qorǵawdı jaqsılawǵa baǵdarlanatuǵının járiyalaydı.[80]
  • Noyabr – Microsoft kompaniyası Windows 10 Mobile di shıǵaradı.[81]

2016

  • Fevral – Microsoft kompaniyası Lumia 650 ti shıǵaradı,[82] bul kelesi jılı barlıq mobil qurılmalar óndirisin toqtatıwdan aldın shıǵarılǵan sońǵı Windows 10 Mobile telefonı boldı.[83]
  • Iyul – BlackBerry Classic, házirge shekem BlackBerry operaciyalıq sistemasın paydalanǵan sońǵı qurılma, óndiristen shıǵarıladı.[84] BlackBerry Limited kompaniyası BlackBerry 10 operaciyalıq sistemasına baǵdarlanıwın dawam ettiretuǵının aytsa da,[85] 2015-jıldıń noyabrinde shıǵarılǵan birinshi Android smartfonı BlackBerry Priv ten keyin tek Android qurılmaların shıǵarıp atır.[86]
  • Avgust
    • Google kompaniyası Fuchsia derek kodın GitHub ta járiyalaydı.
    • Google kompaniyası Android 7.0 "Nougat" ti shıǵaradı.[87]
  • Sentyabr – Apple kompaniyası iOS 10 dı iPhone 7 hám 7 Plus penen birge, sonday-aq watchOS 3 ti Apple Watch Series 1 hám 2 menen birge shıǵaradı.
  • Noyabr
    • Tizen kompaniyası Tizen 3.0 di shıǵaradı.
    • BlackBerry kompaniyası BlackBerry 10 niń 10.3.3 versiyasın shıǵaradı.

2017

  • Aprel
    • Ubuntu Touch tiń rawajlanıwı Canonical Ltd. kompaniyasınan UBports Foundation ǵa ótkeriledi.[88]
    • Samsung kompaniyası Android tiykarındaǵı Samsung Experience atlı ózgertilgen proshivkanıń 8.1 versiyasın Samsung Galaxy S8 de rásmiy túrde iske qosadı.
  • May
    • Samsung kompaniyası Tizen Developer Conference 2017 de Tizen 4.0 di járiyalaydı.
  • Avgust
    • Google kompaniyası Android 8.0 "Oreo" nı shıǵaradı.
  • Sentyabr
    • Apple kompaniyası iOS 11 di iPhone 8 hám 8 Plus hám iPhone X penen birge, sonday-aq watchOS 4 ti Apple Watch Series 3 penen birge shıǵaradı.
  • Oktyabr
    • Microsoft kompaniyası Windows 10 Mobile diń rawajlanıwı tek saqlaw rejimine ótetuǵının járiyalaydı, bazarǵa kiriw múmkinshiliginiń joqlıǵı hám sonıń nátiyjesinde qosımsha dóretiwshilerdiń qızıǵıwshılıǵınıń tómenligi sebepli jańa funkciyalar yamasa múmkinshiliklerdi shıǵarıwdı toqtatadı, hám onıń sońǵı úlken jańalanıwı "Fall Creators Update" ti shıǵaradı.[89]
    • Cherry Mobile kompaniyası Android tiykarındaǵı CherryOS ti shıǵaradı.

2018

  • Fevral
    • Samsung kompaniyası Android "Oreo" 8.0 tiykarındaǵı Samsung Experience 9.0 di Samsung Galaxy S8 hám S8+ úlgileri ushın dúnya júzi boyınsha shıǵaradı.
  • Mart
    • Google hám onıń sherikleri Android Go nı (Android "Oreo" 8.1 tiykarında, biraq tómen quwatlı qurılmalar ushın qolaylastırılǵan) Nokia 1, Alcatel 1X, ZTE Tempo Go, General Mobile 8 Go, Micromax Bharat Go hám Lava Z50 úlgileri menen birge rásmiy túrde iske qosadı.
    • Google Android "9" dı baǵdarlamashılar ushın sınaq versiyası sıpatında shıǵaradı.
  • Aprel
    • Microsoft kompaniyası Windows 10 nıń 1803 versiyasın "April 2018 Update" ataması menen shıǵaradı.
  • May
    • Huawei kompaniyası LiteOS tiń 2.1 versiyasın shıǵaradı.
  • Avgust
    • Google kompaniyası Android 9.0 "Pie" di shıǵaradı.
    • UBPorts Ubuntu Touch OTA-14 ti shıǵaradı, bul operaciyalıq sistemanı Canonical kompaniyasınıń uzaq múddetli qollaw versiyası bolǵan Ubuntu 16.04 LTS "Xenial Xerus" tiykarında jańalaydı.
    • Xiaomi kompaniyası óziniń Poco seriyasındaǵı smartfonları ushın MIUI for POCO nı rásmiy túrde tanıstıradı.
    • Samsung kompaniyası Samsung Galaxy Watch seriyasın shıǵarıw menen birge Tizen 4.0 di rásmiy túrde tanıstıradı.
  • Sentyabr
    • Apple kompaniyası iOS 12 di iPhone XS hám XS Max penen birge, sonday-aq watchOS 5 ti Apple Watch Series 4 penen birge shıǵaradı.
    • Huawei kompaniyası EMUI 9.0 di shıǵaradı.
  • Oktyabr
    • Microsoft kompaniyası Windows 10 nıń 1809 versiyasın "October 2018 Update" ataması menen shıǵaradı.
  • Noyabr
    • Samsung kompaniyası One UI dı Samsung Experience UI niń eń sońǵı versiyası sıpatında járiyalaydı.
    • Amazon kompaniyası Fire OS 6 nı qollawǵa ılayıqlı Fire HD qurılmaları ushın shıǵaradı.

2019

  • Yanvar
    • Microsoft kompaniyası Windows 10 Mobile ge qollaw kórsetiwdi 2019-jıldıń 10-dekabrinde toqtatatuǵının hám Windows 10 Mobile paydalanıwshıları iOS yaki Android telefonlarına ótiwi kerek ekenligin járiyalaydı.[90][91]
  • Iyun
    • Apple kompaniyası iOS 13, watchOS 6 hám iPadOS tı iOS tiń ózgeshe variantı sıpatında járiyalaydı.
  • Avgust
    • Huawei kompaniyası HarmonyOS tı rásmiy túrde járiyalaydı.
  • Sentyabr
    • Apple kompaniyası iOS 13 ti iPhone 11 seriyası menen, watchOS 6 nı Apple Watch Series 5 penen hám iPadOS tı 7-áwlad iPad penen birge shıǵaradı.
    • Google kompaniyası Android 10 dı shıǵaradı.
    • PureOS operaciyalıq sistemasın paydalanatuǵın birinshi telefon Librem 5 shıǵarıladı.
  • Oktyabr
    • Samsung kompaniyası One UI 2.0 dı óziniń Galaxy smartfonları hám aqıllı saatları ushın interfeystiń eń sońǵı versiyası sıpatında járiyalaydı.
  • Noyabr
    • Microsoft kompaniyası Windows 10 nıń 2019-jıl 10-noyabr sánesindegi jańalanıwın shıǵaradı.

Házirgi programmalıq platformalar

Bul operaciyalıq sistemalar kóbinese telefonnıń apparatlıq táreplerin basqaratuǵın bazalıq yaki basqa da real waqıt operaciyalıq sistemaları ústinde isleydi.

Android

Android (modifikaciyalanǵan Linux yadrosına tiykarlanǵan) - Open Handset Alliance tárepinen islep shıǵılǵan mobil operaciyalıq sistema.[92] Tiykarǵı sistema ashıq kodlı (tek yadro copyleft), biraq funkcionallıqtı támiyinleytuǵın qosımshalar hám drayverler barǵan sayın jabıq kodlı bolıp atır.[93] Smartfonlarda dúnya júzi boyınsha eń kóp ornatılǵan baza bolıwdan tısqarı, ol ulıwma maqsetli kompyuterler (stol ústi kompyuterleri hám mobil qurılmalardı óz ishine alatuǵın kategoriya) ushın eń keń tarqalǵan operaciyalıq sistema bolıp tabıladı, Android ádettegi (stol ústi) jeke kompyuterler (JK) ushın keń qollanılatuǵın operaciyalıq sistema bolmasa da. Android operaciyalıq sisteması biypul hám ashıq kodlı programmalıq támiynat bolsa da,[94] satılatuǵın qurılmalarda onıń menen birge beriletuǵın programmalıq támiynatlardıń kópshiligi (Google qosımshaları hám óndiriwshiler tárepinen ornatılǵan programmalar) menshikli programmalıq támiynat hám jabıq kodlı bolıp tabıladı.

Jabıq kodlı

iOS

iOS (burın iPhone OS dep atalǵan) Apple Inc. tárepinen dúzilgen. Ol smartfonlarda dúnya júzi boyınsha ekinshi eń kóp ornatılǵan baza bolıp tabıladı, biraq Android tiykarındaǵı óndiriwshiler arasındaǵı kúshli baha básekilesiwi sebepli eń joqarı payda alıp keledi.[95] Ol jabıq kodlı hám menshikli bolıp tabıladı, hám ashıq kodlı Darwin operaciyalıq sisteması tiykarında qurılǵan. iPhone, iPod Touch, iPad hám ekinshi hám úshinshi áwlad Apple TV hámmesi iOS ti qollanadı, ol macOS ten kelip shıqqan.

Úshinshi tárep nativlik qosımshaları 2008-jılı 11-iyulde iPhone OS 2.0 versiyası shıqqanǵa shekem rásmiy túrde qollap-quwatlanbaǵan edi. Bunnan aldın, "jailbreaking" (qurılmanı buzıw) úshinshi tárep qosımshaların ornatıwǵa múmkinshilik bergen. Sońǵı jılları, Apple kompaniyasınıń óz operaciyalıq sistemasın qorǵaw hám ruqsatsız modifikaciyalardı aldın alıw boyınsha dawamlı háreketleri sebepli, jailbreaking scenası ádewir ózgerdi. Házirgi waqıtta iOS tiń sońǵı versiyaların buzıw tek yarım-baylanıssız bolıp, qurılmanı hár qayta isletiwde qayta buzıwdı talap etedi, hám buzıw ushın paydalanılatuǵın eksploytlardı tabıw hám qollanıw barǵan sayın qıyınlasıp barmaqta.

Házirgi waqıtta barlıq iOS qurılmaları Apple tárepinen islep shıǵılıp, Foxconn yamasa Apple dıń basqa sherikleri tárepinen óndiriledi.

Bazar úlesi

Qollanıw

2006-jılı Android hám iOS joq edi hám tek 64 million aqıllı telefon satılǵan.[96] 2018-jıldıń birinshi kvartalında 183.5 million aqıllı telefon satılıp, dúnya júzilik bazar úlesi Android ushın 48.9% hám iOS ushın 19.1% boldı. Basqa operaciyalıq sistemalarda isleytuǵın tek 131,000 aqıllı telefon satılıp, satıwlardıń 0.03% in quradı.[97]

StatCounter veb qollanıw statistikasına sáykes (barlıq qollanıwdıń kórsetkishi sıpatında), smartfonlar (planshetlersiz) dúnya júzi boyınsha kópshilik tárepinen qollanıladı, al stol kompyuterleri ádewir az qollanıladı (hám ayrıqsha Android, Windows qa qaraǵanda kóbirek keń tarqalǵan).[98] Biraq, qollanıw kontinentke baylanıslı ózgeredi, smartfonlar eń úlken kontinentlerde, mısalı Aziyada, ádewir keń tarqalǵan, al stol kompyuterleri ayırım jerlerde ele de kóbirek qollanıladı, biraq Arqa Amerikada emes.

Stol kompyuterleri kóp ellerde ele de keń tarqalǵan (ulıwma alǵanda 2017-jıldıń birinshi kvartalında 44.9% ǵa tómenlegen[99]), smartfonlar kóplegen rawajlanǵan ellerde de kóbirek keń tarqalǵan (yamasa jaqın arada solay boladı). Hár qanday kontinentte bir neshe eller stol kompyuterleri azshılıqta; Evropa elleri (hám Arqa Amerikadaǵı ayırımları, mısalı Gaiti; hám Aziya hám Afrikadaǵı kópshiligi) smartfonlar kópshilikte, Polsha hám Túrkiya eń joqarı kórsetkishke iye, sáykesinshe 57.68% hám 62.33% penen. Irlandiyada aqıllı telefon qollanıwı 45.55% bolıp, stol kompyuterlerinen ozadı hám planshetlerdiń 9.12% úlesin qosqanda mobil qurılmalar ulıwma kópshilikti quraydı.[100][99] Ispaniyada da stol kompyuterleri azǵana azshılıqta.

Ólshengen mobil veb qollanıwdıń diapazonı eller boyınsha ádewir ózgeredi, hám StatCounter baspasóz xabarlaması "Hindistandı internetke kiriw ushın mobil qurılmalardı qollanıwda dúnya júzi jetekshileri qatarında" dep esaplaydı (úlken eller arasında), bul jerde úles shama menen (yamasa onnan da kóp) 80%[101] dı quraydı hám stol kompyuterleri 19.56% dı quraydı, al Rossiya 17.8% mobil qollanıw menen izinen keledi (hám qalǵanı stol kompyuterleri).

Smartfonlar (jalǵız ózi, planshetlersiz) birinshi ret 2016-jıldıń dekabr ayında kópshilikti quradı (stol kompyuterleri kópshiligi aldıńǵı ayda joǵaltılǵan edi), hám bul Rojdestvo máwsiminiń tásiri emes edi, sebebi smartfonlar kópshiligi 2017-jıldıń mart ayında jáne júz berdi.[99]

2016-jıldıń 7-13-noyabr aralıǵındaǵı háptede smartfonlar jalǵız ózi (planshetlersiz) birinshi ret stol kompyuterlerinen ozdı (qısqa múddetke; tolıq emes ay ushın).[102] Mobil kópshiligi Arqa Amerikadaǵı Paragvay, Evropadaǵı Polsha hám Túrkiya sıyaqlı ellerge; hám Aziya hám Afrikanıń kópshilik bólegine tiyisli. Dúnyanıń ayırım bóleklerinde ele de stol kompyuterleri kópshilikti quraydı, mısalı, AQSH ta 54.89% (biraq hámme kúnlerde emes).[103] Degen menen, AQSH tıń ayırım aymaqlarında, mısalı Puerto-Rikoda,[104] stol kompyuterleri kópshilikten ádewir tómen, Windows tıń úlesi 30% ten tómen bolıp, Android tárepinen alǵa ilgerlegen.

2016-jıldıń 22-oktyabr kúni (hám keyingi hápte aqırlarında) mobil qurılmalar kópshilikti kórsetti.[105] 27-oktyabrden baslap, stol kompyuterleri hátte jumıs kúnlerinde de kópshilikti kórsetpedi. Smartfonlar ózi 23-dekabrden jıl aqırına shekem kópshilikti kórsetti, olardıń úlesi Rojdestvo kúni 58.22% ke jetti.[106] Sol waqıttaǵı smartfonlardıń "mobil" kópshiligine planshetlerdi qosqanda 63.22% kópshilik payda boldı. Bul ádettegiden tısqarı joqarı kórsetkish bolsa da, usıǵan uqsas joqarı kórsetkish 2017-jıldıń 17-aprel dúyshembi kúni de boldı, onda tek smartfonlardıń úlesi azǵana tómenirek, al planshetlerdiń úlesi azǵana joqarıraq boldı, olar birgelikte 62.88% ti quradı.

StatCounter kompaniyasınıń 2016-jıl 1-noyabrdegi baspasóz xabarlamasına sáykes, dúnya stol kompyuterleri kópshiliginen ayırıldı; aldıńǵı ay ushın stol kompyuterleriniń qollanılıwı shama menen 49% boldı, biraq mobil qurılmalar joqarı dárejede reytingke iye bolmadı, olarǵa planshetlerdiń úlesin qosıw kerek boldı. Házirgi waqıtta, mobil qurılmalar (smartfonlar) tolıq kópshilikke iye, stol/noutbuk kompyuterlerin úlken ayırmashılıq penen artta qaldırdı.

Operaciyalıq sistema boyınsha

Eskertpeler:

  1. Windows barlıq versiyalardı óz ishine aladı.
  2. BlackBerry barlıq versiyalardı óz ishine aladı.
  3. Basqalar barlıq basqa smartfon operaciyalıq sistemaların óz ishine aladı, biraq telefon operaciyalıq sistemaların óz ishine almaydı.
Dúnya júzi boyınsha smartfon satıwları (mıń dana)
Jıl Android iOS BharOS Windows BlackBerry Symbian Basqalar Ulıwma smartfonlar
2023 (est.) 1,125,000 280,000 55,000 – – – 11,000 1,163,000[107]
2022 1,000,000 200,000 50,000 – – – 10,000 1,200,000[108]
2021 1,250,000 250,000 – – – – – 1,500,000[109]
2020 1,020,000 240,000 – – – – – 1,280,000[110]
2019 1,100,000 220,000 – – – – – 1,370,000[111]
2018 1,337,480 209,616 89,500 – – – 562 1,491,619
2017 1,329,206 224,720 – – – – 2,875 1,557,282

Derekler

  1. ↑ „Gartner Says Worldwide Sales of Smartphones Returned to Growth in First Quarter of 2018“. Gartner, Inc.. Gartner (29-may 2018-jıl). 29-avgust 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-avgust 2018-jıl.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Pen Computing Magazine: Magic Cap/DataRover Resource“. www.pencomputing.com. Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content
  3. ↑ „Operating System Market Share Worldwide“ (en). StatCounter Global Stats. Qaraldı: 31-mart 2023-jıl.
  4. ↑ Holwerda. „The second operating system hiding in every mobile phone“. OSNews (12-noyabr 2013-jıl). 13-noyabr 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  5. ↑ Segan. „Enter the Phablet: A History of Phone-Tablet Hybrids“. PCmag (13-fevral 2012-jıl). 11-aprel 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-sentyabr 2019-jıl.
  6. ↑ „Nokia 9000 Communicator | Device Specs“. PhoneDB (13-oktyabr 2007-jıl). Qaraldı: 10-yanvar 2019-jıl.
  7. ↑ Litchfield, Steve. "The History of Psion". UK Online. https://stevelitchfield.com/historyofpsion.htm. 
  8. ↑ „Qualcomm pdQ 800 | Device Specs“. PhoneDB (28-fevral 2008-jıl). Qaraldı: 29-sentyabr 2019-jıl.
  9. ↑ „Qualcomm pdQ 1900 | Device Specs“. PhoneDB (28-fevral 2008-jıl). Qaraldı: 29-sentyabr 2019-jıl.
  10. ↑ „Nokia unveils new media phones for mobile internet access First WAP 1.1 compliant phones for Americas market“. www.mobic.com. Qaraldı: 26-sentyabr 2019-jıl.
  11. ↑ „Ericsson R380 PDA & Phone“. CellularOnline. 4-mart 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 27-aprel 2011-jıl.
  12. ↑ „Ericsson R380 / R380s | Device Specs“. PhoneDB (25-yanvar 2008-jıl). Qaraldı: 29-sentyabr 2019-jıl.
  13. ↑ „Nokia 9210 Communicator Device Specs“. PhoneDB (16-oktyabr 2007-jıl). Qaraldı: 28-sentyabr 2019-jıl.
  14. ↑ „UIQ History“. UIQ Technology. 23-may 2007-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 26-sentyabr 2019-jıl.
  15. ↑ Orlowski. „Hands on with the PDA-killer Sony P800“. The Register (26-aprel 2002-jıl). — „The P800 resembles its Symbian predecessor, the R380“. Qaraldı: 26-sentyabr 2019-jıl.
  16. ↑ Morris. „Microsoft jumps in the all-in-one game“. ZDNet (12-noyabr 2001-jıl). 17-dekabr 2001-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-may 2017-jıl.
  17. ↑ Brown. „Audiovox Thera reviewed by PC Magazine“. PC Magazine (1-avgust 2002-jıl). Qaraldı: 6-sentyabr 2019-jıl.
  18. ↑ „Audiovox Thera“. PhoneArena (8-avgust 2002-jıl). Qaraldı: 6-sentyabr 2019-jıl.
  19. ↑ De Herrera. „Windows CE / Windows Mobile Versions“. pocketpcfaq.com. Qaraldı: 6-sentyabr 2007-jıl.
  20. ↑ „Nokia 770 Now Available in Europe“. Internet Tablet Talk (3-noyabr 2005-jıl). 24-noyabr 2005-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 5-noyabr 2005-jıl.
  21. ↑ Bohn. „Palm Announces Foleo“. treocentral.com (30-may 2007-jıl). Qaraldı: 10-sentyabr 2019-jıl.
  22. ↑ „The Official Palm Blog: A Message to Palm Customers, Partners and Developers“. 9-noyabr 2007-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 10-sentyabr 2019-jıl.
  23. ↑ „Industry Leaders Announce Open Platform for Mobile Devices“. Open Handset Alliance (5-noyabr 2007-jıl). Qaraldı: 5-noyabr 2007-jıl.
  24. ↑ "Google Enters the Wireless World". https://www.nytimes.com/2007/11/05/technology/05cnd-gphone.html?ex=1352005200&en=d7a169e184415788&ei=5088&partner=rssnyt&emc=rss. 
  25. ↑ McGlaun. „Nokia Offers to Purchase All Symbian Shares for $410M“. DailyTech. 21-avgust 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 22-may 2016-jıl.
  26. ↑ „iPhone OS 2“. apple.com. 12-sentyabr 2008-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  27. ↑ Moren. „Review: iPhone 2.0 software update“. Macworld (15-iyul 2008-jıl).
  28. ↑ Moor. „Android G1 Release Dates, Pricing and More“. TalkAndroid.com (23-sentyabr 2008-jıl).
  29. ↑ „Nokia 5800 / 5800d-1 XpressMusic (Nokia Tube) | Device Specs“. PhoneDB (17-iyun 2008-jıl). Qaraldı: 10-yanvar 2019-jıl.
  30. ↑ Hardy. „UIQ Technology Files for Bankruptcy“. Brighthand (5-yanvar 2009-jıl). Qaraldı: 10-yanvar 2019-jıl.
  31. ↑ Keilhack. „Palm Announces the Palm Pre Smartphone“. Palminfocenter.com (8-yanvar 2009-jıl). Qaraldı: 8-yanvar 2009-jıl.
  32. ↑ „Palm Pre's coming out party: June 6th“. Wealth Alchemist (5-iyun 2009-jıl). Qaraldı: 3-iyul 2009-jıl.
  33. ↑ Bohn. „No More PalmOS Devices from Palm. No Patent Fight with Apple (yet)“. treocentral.com (11-fevral 2009-jıl). Qaraldı: 10-sentyabr 2019-jıl.
  34. ↑ Ducker. „Hands-on With the Palm Centro“. treocentral.com (27-sentyabr 2007-jıl). Qaraldı: 10-sentyabr 2019-jıl.
  35. ↑ Ziegler. „Windows Mobile 6.5 walkthrough with Engadget (now with video!)“. Engadget (16-fevral 2009-jıl).
  36. ↑ "Ballmer: Win Mobile 6.5 an unwanted stopgap". http://www.electronista.com/articles/09/03/05/ballmer.on.win.mobile.6.5/. 
  37. ↑ "Ballmer: We 'screwed up with Windows Mobile'". http://news.idg.no/cw/art.cfm?id=F2F7C35E-1A64-67EA-E4BC04F120F0B898. 
  38. ↑ „Windows Mobile: What's coming when – All about microsoft“. ZDNet.com. 4-mart 2009-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 4-sentyabr 2019-jıl.
  39. ↑ „Sidekick LX 2009 / Blade Will Run NetBSD“. www.hiptop3.com (30-yanvar 2009-jıl). 17-mart 2009-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 5-fevral 2009-jıl.
  40. ↑ „How NetBSD came to be shipped by Microsoft. | A Dinosaur Contemplating Asteroids“ (14-dekabr 2018-jıl).
  41. ↑ Murph. „Nokia's Maemo 5-equipped N900 on sale in America for $649“. Engadget (18-noyabr 2009-jıl). Qaraldı: 15-sentyabr 2019-jıl.
  42. ↑ Ziegler. „Nokia N900 review“. Engadget (19-yanvar 2010-jıl). — „Thing is, Nokia's been absolutely emphatic with us – Maemo's intended for handheld computers (read: MIDs) with voice capability, while S60 continues to be the choice for purebred smartphones“. Qaraldı: 15-sentyabr 2019-jıl.
  43. ↑ Ryan, Justin (February 16, 2010). "Maemo + Moblin=MeeGo". Linux Journal. https://www.linuxjournal.com/content/maemo-moblin-meego. 
  44. ↑ „Samsung GT-S8500 Wave 8GB | Device Specs“. PhoneDB (20-fevral 2010-jıl). Qaraldı: 17-oktyabr 2019-jıl.
  45. ↑ „HP snubs Windows, plans to integrate webOS into PCs“. Digital Trends (9-fevral 2011-jıl). Qaraldı: 14-iyun 2013-jıl.
  46. ↑ „Windows Phone 7 and KIN Closer Cousins Than Thought“. Phone Scoop (12-may 2010-jıl). 31-yanvar 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  47. ↑ „Verizon returns unsold Kin phones, pulls online sales, July 18, 2010“. Electronista.com (18-iyul 2010-jıl). 17-may 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 4-fevral 2013-jıl.
  48. ↑ Ziegler. „Microsoft Kin is dead“. Engadget.com (30-iyun 2010-jıl). Qaraldı: 4-fevral 2013-jıl.
  49. ↑ Heussner, Ki Mae (September 1, 2010). "Apple Goes 'Wild' Over New iPods". ABC News. https://abcnews.go.com/Technology/apples-ipods-unveiled-ceo-steve-jobs/story?id=11534551. 
  50. ↑ „Nokia N8 is shipping (photos) – Nokia Conversations: the official Nokia blog“. Nokia (30-sentyabr 2010-jıl). 7-iyul 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 10-yanvar 2019-jıl.
  51. ↑ „Nokia N8-00 (Nokia Vasco) | Device Specs“. PhoneDB (11-may 2010-jıl). Qaraldı: 10-yanvar 2019-jıl.
  52. ↑ Hahn, Jason Duaine (September 11, 2015). "The History of the Sidekick: The Coolest Smartphone of All Time". https://www.complex.com/pop-culture/a/jason-duaine-hahn/history-of-the-sidekick. 
  53. ↑ "Nokia reabsorbs Symbian software". November 8, 2010. https://www.bbc.co.uk/news/technology-11713192. 
  54. ↑ Hollister. „Microsoft prepping Windows Phone 7 for an October 21 launch? (update: US on Nov. 8?)“. Engadget. AOL (26-sentyabr 2010-jıl). Qaraldı: 29-sentyabr 2010-jıl.
  55. ↑ Miniman. „Thoughts on Windows Phone 7 Series (BTW: Photon is Dead)“. Pocketnow (17-fevral 2010-jıl). 29-oktyabr 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 5-iyun 2010-jıl.
  56. ↑ „Steve Ballmer wishes Windows Mobile 7 had already launched, but they screwed up“. MobileTechWorld (24-sentyabr 2009-jıl). 4-noyabr 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 21-iyul 2012-jıl.
  57. ↑ „Motorola Xoom“. CNET (24-fevral 2011-jıl). 10-aprel 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 8-aprel 2011-jıl.
  58. ↑ Litchfield. „Nokia's new strategy and structure, Symbian to be a "franchise platform", MeeGo still in long term plans“. All About MeeGo (11-fevral 2011-jıl). 6-sentyabr 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 10-sentyabr 2019-jıl.
  59. ↑ Ricker. „RIP: Symbian“. engadget.com (11-fevral 2011-jıl). Qaraldı: 10-sentyabr 2019-jıl.
  60. ↑ Paul. „Mozilla eyes mobile OS landscape with new Boot to Gecko project“. Ars Technica (25-iyul 2011-jıl). Qaraldı: 15-sentyabr 2019-jıl.
  61. ↑ „webOS 3.0.5 now available for TouchPad“ (12-yanvar 2012-jıl). Qaraldı: 12-yanvar 2012-jıl.
  62. ↑ „HP kills webOS, spins off PC business to focus on software“. AppleInsider (11-avgust 2011-jıl). Qaraldı: 18-avgust 2011-jıl.
  63. ↑ Ziegler. „HP TouchPad updated to webOS 3.0.5“. The Verge (12-yanvar 2012-jıl). Qaraldı: 7-avgust 2017-jıl.
  64. ↑ Halliday. „Nokia N9: last of the line“. the Guardian (28-sentyabr 2011-jıl). Qaraldı: 3-aprel 2018-jıl.
  65. ↑ Davies. „Nokia N950 arriving with MeeGo developers now“. SlashGear (23-iyun 2011-jıl). Qaraldı: 15-sentyabr 2019-jıl.
  66. ↑ Paul. „MeeGo rebooted as Intel and Samsung launch new Tizen platform“. Ars Technica (28-sentyabr 2011-jıl). Qaraldı: 28-sentyabr 2011-jıl.
  67. ↑ Warren. „Nokia's 41-megapixel 808 PureView phone arriving in Russia and India in May“. The Verge (2-may 2012-jıl). Qaraldı: 27-sentyabr 2019-jıl.
  68. ↑ Lunden. „Nokia Confirms The PureView Was Officially The Last Symbian Phone“. TechCrunch. AOL (24-yanvar 2013-jıl). Qaraldı: 14-sentyabr 2015-jıl.
  69. ↑ Hay. „Symbian Carla Cancelled, Beginning Of The End For Symbian?“. ITProPortal (25-may 2012-jıl). 6-noyabr 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 27-sentyabr 2019-jıl.
  70. ↑ Fingas. „Jolla promises MeeGo will live on, plans new smartphone to reward the faithful“. Engadget (7-iyul 2012-jıl). Qaraldı: 15-sentyabr 2019-jıl.
  71. ↑ „No more bada and TIZEN in 2012“. Sammobile.com (22-avgust 2012-jıl). Qaraldı: 15-sentyabr 2019-jıl.
  72. ↑ Spoonauer. „BlackBerry 10 launches Jan. 30 with two new phones“. NBC News (12-noyabr 2012-jıl). Qaraldı: 12-fevral 2013-jıl.
  73. ↑ Byford. „LG buys webOS from HP for use in smart TVs“. The Verge (25-fevral 2013-jıl). Qaraldı: 8-sentyabr 2019-jıl.
  74. ↑ „Ubuntu phone OS announced, first devices shipping in early 2014“ (2-yanvar 2013-jıl). 20-iyun 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  75. ↑ „Jolla Smartphone specs“. PhoneArena (20-sentyabr 2013-jıl). Qaraldı: 15-sentyabr 2019-jıl.
  76. ↑ Robertson. „This is Nokia X: Android and Windows Phone collide“. The Verge (24-fevral 2014-jıl). Qaraldı: 2-mart 2014-jıl.
  77. ↑ „Samsung SM-Z9005 Z (Samsung Redwood) | Device Specs“. PhoneDB (2-iyun 2014-jıl). Qaraldı: 17-oktyabr 2019-jıl.
  78. ↑ Byford. „Our first look at LG's new webOS and Android Wear smartwatches“. The Verge (1-mart 2015-jıl). Qaraldı: 28-avgust 2016-jıl.
  79. ↑ Benson. „Watch Urbane LTE impressions: LG's little known webOS experiment“. Android Authority (23-iyun 2015-jıl). Qaraldı: 28-avgust 2016-jıl.
  80. ↑ „An update for BlackBerry® 10 Developers“. BlackBerry Developer Blog (26-oktyabr 2015-jıl). Qaraldı: 7-yanvar 2016-jıl.
  81. ↑ Dolcourt. „Microsoft Lumia 950 coming in November with Windows 10, 5.2-inch screen, starts at $549 (hands-on)“. CNET. CBS Interactive (6-oktyabr 2015-jıl).
  82. ↑ Litchfield. „Microsoft officially announces the Lumia 650“. All About Windows Phone (15-fevral 2016-jıl). Qaraldı: 15-fevral 2016-jıl.
  83. ↑ Bowden. „Microsoft's Joe Belfiore says Windows 10 Mobile features and hardware are no longer a focus“. Windows Central. Mobile Nations (8-oktyabr 2017-jıl). Qaraldı: 31-oktyabr 2017-jıl.
  84. ↑ „BlackBerry to stop making Classic smartphone“. The Globe and Mail. Qaraldı: 27-iyul 2016-jıl.
  85. ↑ McCaskill. „BlackBerry: BB10 And Keyboard Phones Are Not Dead“. NetMediaEurope (14-iyul 2016-jıl).
  86. ↑ Lomas. „Priv, The Android Phone With A Physical Keyboard, Goes Up For Pre-Order“. TechCrunch. AOL (23-oktyabr 2015-jıl). Qaraldı: 3-noyabr 2015-jıl.
  87. ↑ "Google Rolling Out Latest Android System to Nexus Phones". August 22, 2016. https://www.nytimes.com/aponline/2016/08/22/business/ap-us-google-android-nougat.html. 
  88. ↑ Sprinz, Johannah (2022-01-29). "Leveraging Human Computation for Quality Assurance in Open Source Communities". LMU Munich, Department of Computer Science. doi:10.5282/UBM/EPUB.91046. https://www.en.pms.ifi.lmu.de/publications/index.php#BA_Johannah.Sprinz. 
  89. ↑ Allison. „The Lumia 640 and 640 XL can't handle Microsoft's feature-packed Windows 10 Fall Creators Update“. MSPoweruser (18-oktyabr 2017-jıl). Qaraldı: 20-iyul 2018-jıl.
  90. ↑ Haselton. „Microsoft recommends switching to iPhone or Android as it prepares to kill off Windows phones“. CNBC. CNBC LLC, a Division of NBCUniversal (18-yanvar 2019-jıl). Qaraldı: 19-yanvar 2019-jıl.
  91. ↑ Warren. „Microsoft to end Windows 10 Mobile updates and support in December“. The Verge (18-yanvar 2019-jıl). Qaraldı: 23-yanvar 2019-jıl.
  92. ↑ „Gartner Says Mobile Phone Sales Grew 35 Percent in Third Quarter 2010; Smartphone Sales Increased 96 Percent“. Gartner, Inc (10-noyabr 2010-jıl). 13-yanvar 2011-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 21-fevral 2011-jıl.
  93. ↑ Amadeo. „Google's iron grip on Android: Controlling open source by any means necessary“ (en-us). Ars Technica (21-iyul 2018-jıl).
  94. ↑ „ICS is coming to AOSP“. groups.google.com.
  95. ↑ Lunden. „Apple Took 89% Of Q4 Smartphone Profits With Android OEMs In A Race To The Bottom“ (26-fevral 2015-jıl). 15-iyul 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  96. ↑ „64 million smart phones shipped worldwide in 2006“. Canalys, Inc. 6-yanvar 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 13-yanvar 2012-jıl.
  97. ↑ „Gartner Says Worldwide Sales of Smartphones Returned to Growth in First Quarter of 2018“. Gartner, Inc.. Gartner (29-may 2018-jıl). Qaraldı: 25-avgust 2018-jıl.
  98. ↑ „Desktop vs Mobile vs Tablet vs Console Market Share Worldwide | StatCounter Global Stats“ (en). StatCounter Global Stats. Qaraldı: 20-oktyabr 2017-jıl.
  99. ↑ 99,0 99,1 99,2 „Desktop vs Mobile vs Tablet vs Console Market Share Worldwide“. StatCounter Global Stats. 4-aprel 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi. Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name "Q1 2017" defined multiple times with different content
  100. ↑ „Desktop vs Mobile vs Tablet vs Console Market Share Europe“. StatCounter Global Stats. 20-aprel 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  101. ↑ „Operating System Market Share India“. StatCounter Global Stats. 22-aprel 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  102. ↑ „Comparison from W34 to W45 2015“. StatCounter Global Stats. 20-aprel 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  103. ↑ „StatCounter Global Stats – Browser, OS, Search Engine including Mobile Usage Share“. 26-may 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  104. ↑ „Operating System Market Share Puerto Rico“. StatCounter Global Stats. 23-iyun 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  105. ↑ „StatCounter Global Stats – Browser, OS, Search Engine including Mobile Usage Share“. 26-may 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  106. ↑ „StatCounter Global Stats – Browser, OS, Search Engine including Mobile Usage Share“. statcounter.com. 26-may 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 22-mart 2017-jıl.
  107. ↑ „IDC Worldwide Smartphone Forecast 2023-2027“. IDC. Qaraldı: 9-sentyabr 2024-jıl.
  108. ↑ „Smartphone Shipments Fall 18% in Q4 2022“. Canalys. Qaraldı: 9-sentyabr 2024-jıl.
  109. ↑ „Global Smartphone Market Rebounded Strongly in 2021“. Counterpoint Research. Qaraldı: 9-sentyabr 2024-jıl.
  110. ↑ „Gartner Says Worldwide Smartphone Sales Declined 12.5% in 2020“. Gartner. Qaraldı: 9-sentyabr 2024-jıl.
  111. ↑ „Gartner Says Worldwide Smartphone Sales Declined for the First Time in 2019“. Gartner. Qaraldı: 9-sentyabr 2024-jıl.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Mobil_operaciyalıq_sistema&oldid=98684» saytınan alınǵan