Qaraqalpaqsha Wikipedia

Menshikli programmalıq támiynat

Menshikli programmalıq támiynat (ingl.Proprietary software) – bul onıń dóretiwshisine, redaktorına yamasa basqa huqıq iyesine ya huqıq iyesiniń sherigine zamanagóy nızam hám intellektual múlk nızamı boyınsha nızamlı monopoliya beriwshi programmalıq támiynat. Bul monopoliya alıwshıǵa programmanı erkin bólisiwge yamasa ózgertiwge, al ayırım jaǵdaylarda - máselen, patent penen sheklengen hám EULA (Paydalanıwshı kelisimi) menen baylanıslı programmalar jaǵdayında - programmanı ózbetinshe paydalanıwǵa tıyım salıp, olardıń erkinliklerin shekleydi.[1]

Menshikli programmalıq támiynat - bul biypul emes programmalıq támiynatınıń bir bólegi bolıp, bul termin biypul hám ashıq kodlı programmalıq támiynatqa qarama-qarsı etip anıqlanǵan; CC BY-NC sıyaqlı kommerciyalıq emes licenziyalar menshikli dep esaplanbaydı, biraq olar biypul emes. Menshikli programmalıq támiynat ya jabıq kodlı programmalıq támiynat, ya deregi qoljetimli programma bolıwı múmkin.[1][2]

Túrleri

Biypul/Ashıq Licenziyalar Pullı Licenziyalar
Jámiyetlik múlk hám ekvivalentleri Ruqsat etiwshi licenziya Kopileft (qorǵawshı licenziya) Kommerciyalıq emes licenziya Menshikli licenziya Kommerciyalıq sır
Programmalıq támiynat PD, CC0 BSD, MIT, Apache GPL, AGPL JRL, AFPL menshikli programmalıq támiynat, jámiyetlik licenziya joq jeke, ishki programmalıq támiynat
Basqa dóretiwshilik jumıslar PD, CC0 CC BY CC BY-SA CC BY-NC Avtorlıq huqıq, jámiyetlik licenziya joq járiyalanbaǵan

Kelip shıǵıwı

1960-jıllardıń aqırına shekem kompyuterler — ásirese úlken hám qımbat meynfreym kompyuterler, arnawlı hawa salqınlatılǵan kompyuter bólmelerindegi mashinalar — ádette satılmastan, klientlerge ijaraǵa berilgen.[3] 1969-jılǵa shekem xızmet hám barlıq bar programmalıq támiynat ádette óndiriwshiler tárepinen bólek tólemsiz beriledi. Kompyuter satıwshıları ádette ornatılǵan programmalıq támiynattıń derek kodın klientlerge bergen. Programmalıq támiynattı islep shıqqan tutınıwshılar onı kóbinese jámiyetke biypul túrde jetkizetuǵın edi.[4] Jabıq kodlı degen kompyuter programmalarınıń derek kodı licenziya alǵanlardan basqalarǵa járiyalanbaydı degendi bildiredi. Ol tek onı islep shıqqan shólkem hám programmalıq támiynattı paydalanıwǵa licenziya alǵanlar tárepinen ǵana ózgertiliwi múmkin.

1969-jılı IBM kompaniyası, oǵan qarsı antimonopoliyalıq dawlar bolıp atırǵan waqıtta, apparatlıq hám programmalıq támiynattı bóliw arqalı meynfreym programmalıq támiynatı[5] hám xızmetleri ushın bólek tólem alıwdı baslap, industriyada ózgeris kirgizdi.[6]

Bill Geytstiń 1976-jıldaǵı "Háweskerlerge ashıq xatı" kompyuter háweskerleriniń programmalıq támiynat, ásirese Microsoft kompaniyasınıń Altair BASIC interpretatorınıń avtorlıq huqıqların keńnen buzıwın áshkaraladı hám olardıń ruqsatsız qollanıwı onıń sapalı programmalıq támiynat islep shıǵarıw múmkinshiligine kesent etkenin tastıyıqladı. Biraq programmalıq támiynattıń, ásirese obyekt kodınıń avtorlıq huqıq statusı 1983-jılǵı Apple Computer, Inc. v. Franklin Computer Corp. apellyaciya sudı qararına shekem anıq emes edi.[7][8]

Bryuster Keyldiń aytıwınsha, programmalıq támiynattıń huqıqıy sıpatı 1976-jılǵı AQSH Avtorlıq huqıq nızamı sebepli de ózgerdi.

1983-jıl fevral ayınan baslap IBM kompaniyası óziniń programmalıq támiynatlarınıń kóbeyip baratırǵan dizimi ushın "tek obyekt kodı" modelin qabıl etti hám derek kodtıń kóp bólegin, hátte licenziya alǵanlarǵa da jiberiwdi toqtattı.[9]

1983-jılı Apple vs. Franklin nızam qararı arqalı AQSH-ta binar programmalıq támiynat ta avtorlıq huqıq penen qorǵalatuǵın boldı,[10] bunnan aldın tek derek kodı avtorlıq huqıq penen qorǵalatuǵın edi.[11] Sonıń menen bir qatarda, bir mikroprocessor arxitekturasına tiykarlanǵan millionlaǵan kompyuterlerdiń kóbeyiwi birinshi márte binar tarqatılatuǵın programmalıq támiynat ushın bólinbegen hám jetkilikli úlken bazar jarattı.[11]

Licenziyalar

Aralas derek kodlı programmalıq támiynat

Menshikli dep esaplanǵan programmalıq támiynat tarqatıwları haqıyqatında bir tarqatıwda hám erkin, hám erkin emes programmalıq támiynattı qamtıytuǵın "aralas derekli" modeldi qollanıwı múmkin.[12] Menshikli dep atalǵan UNIX tarqatıwlarınıń kópshiligi, eger hámmesi bolmasa da, BIND, Sendmail, X Window System, DHCP hám basqa da ashıq kodlı komponentlerdi tolıq menshikli yadro hám sistema utilitaları menen birge biriktiretuǵın aralas derekli programmalıq támiynat bolıp tabıladı.[13][14]

Kóp licenziyalaw

Ayırım ashıq kodlı programmalıq támiynat paketleri bir waqıttıń ózinde menshikli shártler boyınsha da jetkilikli boladı. Oǵan mısallar MySQL, Sendmail hám ssh kiredi. Ashıq kodlı programmalıq támiynattıń, hátte kopileft ashıq kodlı programmalıq támiynattıń da dáslepki avtorlıq huqıq iyeleri, qos licenziyalawdı qollanıp, ózlerine yamasa basqalarǵa menshikli versiyalardı qayta tarqatıwǵa ruqsat bere aladı. Kopileft emes ashıq kodlı programmalıq támiynat (yaǵnıy, ruqsat etiwshi ashıq kodlı licenziya astında tarqatılǵan yamasa jámiyetlik múlkke shıǵarılǵan programmalıq támiynat) hár kimge menshikli qayta tarqatıwlardı ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi.[15] Free Software Foundation menshikli programmalıq támiynatqa ǵárezli bolǵan ashıq kodlı programmalıq támiynattı "qápeske túsken" dep esaplaydı. Buǵan tek Microsoft Windows ushın jazılǵan programmalıq támiynat,[16] yamasa Java ashıq kodlı programmalıq támiynat bolmastan aldın tek onıń ústinde ǵana isley alatuǵın programmalıq támiynat kiredi.[17]

Huqıqıy tiykar

Programmalıq támiynattıń kópshiligi avtorlıq huqıq penen qorǵalǵan, ol shártnama huqıqı, patentler hám kommerciyalıq sırlar menen birge onıń iyesine ayrıqsha huqıqlardı ornatıw ushın nızamlı tiykar beredi.[18]

Programmalıq támiynat satıwshısı paydalanıwdıń anıq shártlerin aqırǵı paydalanıwshı licenziya kelisiminde (EULA) belgileydi. Paydalanıwshı bul shártnamaǵa jazba túrinde, ekranda interaktiv túrde (clickwrap), yamasa programmalıq támiynat salınǵan qutını ashıw arqalı (qutını ashıw licenziyası) kelisiwi múmkin. Licenziya kelisimleri ádette sóylesiwge kelmeydi. Programmalıq támiynat patentleri algoritmlerge, programmalıq támiynat ózgesheliklerine yamasa basqa da patentleniwi múmkin bolǵan obyektlerge ayrıqsha huqıqlar beredi, bul qamtıw hár qıylı yurisdikciyalarda hár qıylı boladı. Satıwshılar geyde licenziya kelisiminde paydalanıwshıǵa patent huqıqların beredi.[19] Menshikli programmalıq támiynattıń derek kodı ádette kommerciyalıq sır sıpatında qaraladı. Programmalıq támiynat licenziyalaw yamasa derek kodqa kiriw boyınsha azıraq sheklewler menen jetkilikli bolıwı múmkin; belgili erkinlik hám ashıqlıq shártlerine juwap beretuǵın programmalıq támiynat "erkin" yamasa "ashıq kodlı" dep ataladı.[20]

Sheklewler

Licenziya kelisimleri qollanılatuǵın avtorlıq huqıq yamasa shártnama huqıqın biykarlamaytuǵın bolǵanlıqtan, ámeldegi nızamǵa qayshı keletuǵın qaǵıydalar kúshke iye emes.[21] Ayırım programmalıq támiynatlar avtorlıq huqıqtıń birinshi satıw doktrinası sıyaqlı sheklewlerden qashıw ushın arnawlı licenziyalanǵan hám satılmaydı.[22]

Ayrıqsha huqıqlar

Menshikli programmalıq támiynattıń iyesi programmalıq támiynat ústinen belgili ayrıqsha huqıqlardı ámelge asıradı. Iye programmalıq támiynattı paydalanıwdı, derek kodın tekseriwdi, derek kodın ózgertiwdi hám qayta tarqatıwdı shekley aladı.

Programmalıq támiynattı paydalanıw

Satıwshılar ádette programmalıq támiynat paydalanılatuǵın kompyuterler sanın shekleydi hám paydalanıwshıǵa programmalıq támiynattı qosımsha kompyuterlerge ornatıwǵa tıyım saladı. Sheklengen paydalanıw geyde ónim aktivaciyası, ónim gilti yamasa seriya nomeri, apparatlıq támiynat gilti yamasa kóshiriwden qorǵaw sıyaqlı texnikalıq ilajlar arqalı ámelge asırıladı.

Satıwshılar belgili ózgesheliklerdi alıp taslaytuǵın versiyalardı yamasa tek belgili iskerlik tarawlarına, máselen, kommerciyalıq emes, bilimlendiriw yamasa payda almaytuǵın maqsetlerde paydalanıwǵa ruqsat beretuǵın versiyalardı da tarqatıwı múmkin.

Paydalanıw sheklewleri licenziyaǵa baylanıslı ózgeredi:

  • Windows Vista Starter bir waqıtta eń kóp úsh programmanı iske qosıwǵa sheklengen.
  • Microsoft Office Home and Student 2007 usaqlap satıw versiyası bir úy xojalıǵındaǵı úsh qurılmada kommerciyalıq emes maqsetlerde paydalanıwǵa sheklengen.
  • Windows XP bir kompyuterge ornatılıwı múmkin hám tarmaqta fayllardı bólisiw baylanısların 10 ǵa shekleydi.[23] Home Edition versiyasında Windows XP Professional da bar bolǵan ayırım funkciyalar óshirilgen.
  • Dástúrli túrde, Adobe licenziyaları bir paydalanıwshı menen sheklengen, biraq paydalanıwshıǵa úydegi kompyuter yamasa noutbukke ekinshi versiyanı ornatıwǵa ruqsat beredi.[24] Creative Cloud qa ótiw menen bul endi durıs emes.
  • iWork '09, Apple kompaniyasınıń ónimdarlıq toplamı, bir úy xojalıǵındaǵı bes kompyuterde paydalanıw ushın bes paydalanıwshılıq shańaraq paketi túrinde qoljetimli.[25]

Derek kodın tekseriw hám ózgertiw

Satıwshılar ádette menshikli baǵdarlamalıq támiynattı kompilyaciyalanǵan formada tarqatadı, kóbinese kompyuterdiń oraylıq processorı túsinetuǵın mashina tilinde. Olar ádette derek kodın, yaǵnıy programmalıq támiynattıń adam oqıy alatuǵın versiyasın ózlerinde saqlap qaladı, ol kóbinese joqarı dárejeli programmalastırıw tilinde jazılǵan.[26] Bul sxema kóbinese jabıq kodlı dep ataladı.[27]

Kópshilik menshikli programmalıq támiynatlar derek kodsız tarqatılsa da, ayırım satıwshılar derek kodın tarqatadı yamasa onı klientlerge basqasha jollar menen jetkizip beredi. Mısalı, vBulletin internet forum programmalıq támiynatına licenziya satıp alǵan paydalanıwshılar óz saytları ushın derek kodın ózgerte aladı, biraq onı qayta tarqata almaydı. Bul kóplegen veb qosımshalar ushın da durıs, sebebi olar veb server tárepinen isletilgende derek kodı túrinde bolıwı kerek. Derek kodı qupıyalılıq kelisimi menen qorǵalǵan yamasa licenziya menen ruqsat etilgen, mısalı, úyreniw hám ózgertiw ushın, biraq qayta tarqatıw ushın emes.[28] Tekstke tiykarlanǵan elektron pochta klienti Pine hám Secure Shell-diń ayırım implementaciyaları derek kodın jetkizip beretuǵın menshikli licenziyalar menen tarqatıladı. Ayırım menshikli baǵdarlamalıq támiynat licenziyaları derek kodqa ózgerisler kirgiziwge ruqsat beredi, biraq tek usı ónim ushın licenziyası bar basqa adamlarǵa, hám bul ózgerislerdiń ayırımları[29] aqırı satıwshı tárepinen qabıl etiledi.

Ayırım húkimetler menshikli programmalıq támiynatta sezimtal informaciyanı qáwip astına qoyatuǵın kemshilikler yamasa zıyanlı funkciyalar bolıwınan qorqadı. 2003-jılı Microsoft húkimetlerge derek kodın hám Microsoft qáwipsizlik hújjetlerin kóriwge múmkinshilik beretuǵın Húkimet Qáwipsizlik Baǵdarlamasın (GSP) dúzdi, oǵan Qıtay húkimeti dáslepki qatnasıwshılardıń biri boldı.[30][31] Bul baǵdarlama Microsoft kompaniyasınıń ayırım ónimler ushın derek kodına kiriw múmkinshiligin beretuǵın keńirek Bólisilgen Derek Baǵdarlamasınıń bir bólegi bolıp tabıladı. Reference Source License (Ms-RSL) hám Limited Public License (Ms-LPL) - bul derek kodın jetkizip beriletuǵın menshikli programmalıq támiynat licenziyaları.

Húkimetler de programmalıq támiynatqa usınday zıyanlı baǵdarlamalardı ózleri qosıwda ayıplanǵan. Edvard Snouden tárepinen ashıp berilgen hújjetlerge muwapıq, AQSH Milliy Qáwipsizlik Agentligi (NSA) kommerciyalıq shifrlaw programmalıq támiynatın tıńlawǵa qolaylı etiw yamasa oǵan artqı esikler qosıw ushın programmalıq támiynat kompaniyaları menen jasırın sheriklik baylanısların paydalanǵan.[32][33]

Programmalıq támiynat satıwshıları geyde paydalanıwshılardıń baǵdarlamalıq támiynattı keri injeneriya qılıwına tosqınlıq etiw ushın túsiniksiz kodtı qollanadı. Bul ayırım programmalastırıw tillerinde ásirese keń tarqalǵan. Mısalı, Java tilinde jazılǵan baǵdarlamalar ushın bayt-kod ańsat túrde dekompilyaciya etilip, biraz qollanıwǵa jaramlı kodqa aylandırılıwı múmkin, al PHP yamasa JavaScript sıyaqlı skript tillerinde jazılǵan baǵdarlamalardıń derek kodı orınlanıw waqtında jetkilikli boladı.[34]

Qayta tarqatıw

Menshikli programmalıq támiynat satıwshıları paydalanıwshılarǵa programmalıq támiynattı basqalar menen bólisiwdi qadaǵan ete aladı. Basqa táreptiń baǵdarlamalıq támiynattı paydalanıwı ushın jańa unikal licenziya talap etiledi.

Derek kodı bar menshikli programmalıq támiynat jaǵdayında, satıwshı klientlerge derek kodına kirgizgen ózgerislerin tarqatıwdı da qadaǵan ete aladı.    

Shareware - bul jabıq kodlı programmalıq támiynat bolıp, onıń iyesi biypul qayta tarqatıwdı xoshlametleydi, biraq paydalanıwshı sınaq múddetinen keyin onı paydalanıw ushın geyde tólewi kerek. Tólem ádette bir paydalanıwshı yamasa kompyuter tárepinen paydalanıwǵa ruqsat beredi. Ayırım jaǵdaylarda, programmalıq támiynattıń funkciyaları sınaq múddeti dawamında yamasa onnan keyin shekleniwi múmkin, bul ámeliyat geyde "crippleware" dep ataladı.

Programmalıq támiynat hám apparatlıq támiynat penen birgelikte islesiw

Menshikli fayl formatları hám protokollar

Menshikli programmalıq támiynat kóbinese óziniń ayırım maǵlıwmatların basqa baǵdarlamalıq támiynat penen sáykes kelmeytuǵın fayl formatlarında saqlaydı, sonday-aq úylespeytuǵın protokollar arqalı baylanısıwı múmkin. Bunday formatlar hám protokollar kommerciyalıq sır sıpatında sheklengen yamasa patentler obyekti bolıwı múmkin.

Menshikli API-ler

Menshikli ámeliy programmalastırıw interfeysi (API) - bul "bir qurılmaǵa yamasa kóbirek jaǵdayda belgili bir óndiriwshiniń ónim qatarındaǵı bir neshe qurılmalarǵa arnalǵan" programmalıq támiynat kitapxanası interfeysi.[35] Menshikli API paydalanıwdıń sebebi vendorǵa baylanıp qalıw yamasa standart API-ler qurılmanıń funkcionallıǵın qollap-quwatlamawı bolıwı múmkin.[35]

Evropa Komissiyası óziniń 2004-jıl 24-mart kúngi Microsoft biznes ámeliyatları haqqındaǵı qararında [1], 463-paragrafta Microsoft kompaniyasınıń C++ programmalastırıw boyınsha bas menedjeri Aaron Kontorerdiń 1997-jıl 21-fevraldaǵı Bill Geyts ushın tayarlanǵan ishki xattan mına sózlerin keltiredi:

Windows API sonshelli keń, tereń hám funkcional, kópshilik ISV-ler onı paydalanbawı aqılǵa sıymaydı. Hám ol kóplegen Windows qollanbalarınıń derek kodına sonshelli tereń engizilgen, basqa operaciyalıq sistemaǵa ótiwdiń qunı júdá joqarı.

iPhone SDK-nıń dáslepki versiyaları qupıyalılıq kelisimi menen qorǵalǵan edi. Bul kelisim ǵárezsiz baǵdarlamashılarǵa interfeyslerdiń mazmunın talqılawǵa tıyım salatuǵın edi. Apple 2008-jıldıń oktyabr ayında bul qupıyalılıq kelisimin biykar etti.[36]

Vendorǵa baylanıp qalıw

Menshikli baǵdarlamalıq támiynat paketiniń keleshek versiyaları hám jańalanıwlarına hár qanday ǵárezlilik vendorǵa baylanıp qalıwǵa alıp keliwi hám monopoliyalıq jaǵdaydı bekkemlewi múmkin.[37]

Belgili apparatlıq támiynat konfiguraciyalarına sheklengen programmalıq támiynat

Menshikli baǵdarlamalıq támiynat sonday-aq licenziyalaw shártlerine iye bolıwı múmkin, olar bul baǵdarlamalıq támiynattı belgili bir apparatlıq támiynat toplamında ǵana paydalanıwdı shekleydi. Apple kompaniyasınıń macOS operaciyalıq sisteması ushın usınday licenziyalaw modeli bar, ol hám licenziyalaw, hám hár qıylı dizayn sheshimleri arqalı tek Apple apparatlıq támiynatına sheklengen. Bul licenziyalaw modeli AQSH-tıń Toǵızınshı okrugi boyınsha apellyaciya sudı tárepinen tastıyıqlanǵan.[38]

Iyeleri tárepinen taslap ketiliwi

Iyesi tárepinen endi marketing islenbeytuǵın, qollap-quwatlanbaytuǵın yamasa satılmaytuǵın menshikli programmalıq támiynat "abandonware" dep ataladı, bul jetim  qalıp ketken jumıslardıń cifrlı forması bolıp esaplanadı. Eger baǵdarlamalıq támiynat paketiniń iyesi joq bolıp ketse yamasa menshikli baǵdarlamalıq támiynat paketin óndiriwdi ya qollap-quwatlawdı toqtatıw yamasa sheklew haqqında sheshim qabıl etse, baǵdarlamalıq támiynatta máseleler anıqlanǵan jaǵdayda, onı alıwshılar hám paydalanıwshılar hesh qanday shara kóre almawı múmkin. Iyeler biznes máselelerine baylanıslı baǵdarlamalıq támiynattı jaqsılaw hám qollap-quwatlawdı toqtatıwı múmkin.[39] Baǵdarlamalıq támiynattıń eski yamasa házirgi versiyaların qollap-quwatlaw paydalanıwshılardı jańa versiyalarǵa ótiwge hám olar ushın tólewge májbúrlew maqsetinde toqtatılıwı múmkin[40](jobalastırılǵan eskiriw). Geyde basqa vendor yamasa baǵdarlamalıq támiynattıń jámiyeti ózi baǵdarlamalıq támiynattı qollap-quwatlay aladı, yamasa paydalanıwshılar uzaǵıraq qollap-quwatlaw dáwirine iye básekiles sistemalarǵa ya bolmasa ashıq kodlı sistemalarǵa kóshe aladı.[41]

Ayırım menshikli programmalıq támiynatlar ómir cikli sońında olardıń iyeleri tárepinen ashıq kodlı yamasa deregi qoljetimli programmalıq támiynat sıpatında shıǵarıladı, kóbinese programmalıq támiynattıń qollap-quwatlanbaytuǵın hám qoljetimsiz taslap ketilgen programmalıq támiynatqa aylanıwınıń aldın alıw ushın.[42][43][44] 3D Realms hám id Software jabıq kodlı programmalıq támiynattı ashıq kodlıǵa aylandırıw ámeliyatı menen tanılǵan. Olardıń ayırımları biypul júklep alınatuǵın (freeware), al geybirleri házirge shekem kommerciyalıq túrde satıladı (mısalı, Arx Fatalis). Burın jabıq kodlı bolǵan programmalıq támiynatlardıń kóbirek mısalları "Deregi qoljetimli kommerciyalıq programmalıq támiynatlar dizimi" hám "Deregi qoljetimli kommerciyalıq video oyınlar dizimi"nde keltirilgen.

Baha belgilew hám ekonomika

Menshikli programmalıq támiynat kommerciyalıq programmalıq támiynat penen birdey emes,[45] biraq erkin programmalıq támiynat haqqındaǵı maqalalarda bul eki termin geyde sinonim retinde qollanıladı.[46][47] Menshikli programmalıq támiynat biypul yamasa belgili bir tólem ushın tarqatılıwı múmkin, hám erkin programmalıq támiynat ta biypul yamasa belgili bir tólem ushın tarqatılıwı múmkin.[48] Ayırmashılıq sonnan ibarat, menshikli programmalıq támiynattıń tarqatılıwı hám onıń bahası iyesiniń qálewine baylanıslı. Erkin programmalıq támiynatta bolsa, onıń kóshirmesine iye bolǵan hár kim onı tarqatıw yamasa oǵan baylanıslı xızmetler ushın tólem alıw-almawdı hám onıń muǵdarın sheshiwi múmkin.[49]

Biypul beriletuǵın menshikli programmalıq támiynat freeware dep ataladı.

Kommerciyalıq menshikli baǵdarlamalıq támiynattıń jaqlawshıları paydalanıwshılardan ónim sıpatında baǵdarlamalıq támiynat ushın tólem talap etiw, baǵdarlamalıq támiynattı izertlew hám rawajlandırıw ushın qarjılandırıwdı yamasa ajıratılǵan waqıttı kóbeytedi dep pikir bildiredi. Mısalı, Microsoft kompaniyası hár bir versiya ushın tólem alıw baǵdarlamalıq támiynattı rawajlandırıwdıń paydalılıǵın maksimallastıradı dep aytadı.[50]

Menshikli baǵdarlamalıq támiynat, ásirese bazar tabısları boyınsha, erkin baǵdarlamalıq támiynatqa salıstırǵanda kóbirek kommerciyalıq iskerlikti payda etedi.[51] Menshikli baǵdarlamalıq támiynat kóbinese aqırǵı paydalanıwshıǵa baǵdarlamalıq támiynattı paydalanıw huqıqın beretuǵın licenziya menen birge satıladı.

Derekler

  1. ↑ 1,0 1,1 Saraswati Experts „2.5.3“,. COMPUTER SCIENCE WITH C++. Saraswati House Pvt Ltd — 1.27 bet. ISBN 978-93-5199-877-8.  Silteme kórsetiwdegi qátelik: Invalid <ref> tag; name "Experts" defined multiple times with different content
  2. ↑ Brendan Scott. Why Free Software's Long Run TCO must be lower. AUUG, Inc.. 
  3. ↑ „The History of Equipment Leasing“, Lease Genie, April 11, 2008da túp nusqadan arxivlendi, qaraldı: November 12, 2010, „In the 1960s, IBM and Xerox recognized that substantial sums could be made from the financing of their equipment. The leasing of computer and office equipment that occurred then was a significant contribution to leasings [sic] growth, since many companies were exposed to equipment leasing for the first time when they leased such equipment.“
  4. ↑ „Overview of the GNU System“. GNU Operating System. Free Software Foundation (16-iyun 2016-jıl). Qaraldı: 1-may 2017-jıl.
  5. ↑ Origins of Software Bundling. 2002. 
  6. ↑ „Chronological History of IBM: 1960s“. IBM (18-dekabr 2024-jıl). — „Rather than offer hardware, services and software exclusively in packages, marketers 'unbundled' the components and offered them for sale individually. Unbundling gave birth to the multibillion-dollar software and services industries, of which IBM is today a world leader.“. 3-iyul 2016-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 28-may 2016-jıl.
  7. ↑ Gates. „An Open Letter to Hobbyists“ (3-fevral 1976-jıl). Qaraldı: 28-may 2016-jıl.
  8. ↑ Pamela Samuelson (Sep 1984), „CONTU Revisited: The Case against Copyright Protection for Computer Programs in Machine-Readable Form“, Duke Law Journal, 1984-tom, № 4, 663–769-bet, doi:10.2307/1372418, JSTOR 1372418, Aug 4, 2017da túp nusqadan arxivlendi
  9. ↑ Gallant. „IBM policy draws fire - Users say source code rules hamper change“. Computerworld (18-mart 1985-jıl). — „While IBM's policy of withholding source code for selected software products has already marked its second anniversary, users are only now beginning to cope with the impact of that decision. But whether or not the advent of object-code-only products has affected their day-to-day DP operations, some users remain angry about IBM's decision. Announced in February 1983, IBM's object-code-only policy has been applied to a growing list of Big Blue system software products“. Qaraldı: 27-dekabr 2015-jıl.
  10. ↑ Hassett. „Impact of Apple vs. Franklin Decision“. InternetLegal.com (18-dekabr 2012-jıl). 8-sentyabr 2023-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  11. ↑ 11,0 11,1 Landley. „May 23, 2009“. landley.net (23-may 2009-jıl). — „So if open source used to be the norm back in the 1960's and 70's, how did this _change_? Where did proprietary software come from, and when, and how? How did Richard Stallman's little utopia at the MIT AI lab crumble and force him out into the wilderness to try to rebuild it? Two things changed in the early 80's: the exponentially growing installed base of microcomputer hardware reached critical mass around 1980, and a legal decision altered copyright law to cover binaries in 1983. Increasing volume: The microprocessor creates millions of identical computers“. Qaraldı: 22-iyun 2024-jıl.
  12. ↑ Engelfriet, Arnoud (August–September 2006). The best of both worlds. http://www.iam-magazine.com/issues/article.ashx?g=64d0a423-1249-4de3-929c-91b57c15f702. 
  13. ↑ Loftus. „Managing mixed source software stacks“. LinuxWorld (19-fevral 2007-jıl). 3-iyun 2010-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  14. ↑ Tan. „Novell: We're a 'mixed-source' company“. CNET Networks, Inc (28-dekabr 2006-jıl).
  15. ↑ „Categories of Free and Non-Free Software“. GNU Project.
  16. ↑ Free Software Foundation. „Frequently Asked Questions about the GNU Licenses“ (5-may 2009-jıl). Qaraldı: 1-may 2017-jıl.
  17. ↑ Richard Stallman. „Free But Shackled - The Java Trap“ (12-aprel 2004-jıl). Qaraldı: 1-may 2017-jıl.
  18. ↑ Liberman, Michael (1995). "Overreaching Provisions in Software License Agreements". Richmond Journal of Law and Technology 1: 4. http://jolt.richmond.edu/v1i1/liberman.html. Retrieved November 29, 2011. 
  19. ↑ Daniel A. Tysver. „Why Protect Software Through Patents“. Bitlaw (23-noyabr 2008-jıl). — „In connection with the software, an issued patent may prevent others from utilizing a certain algorithm (such as the GIF image compression algorithm) without permission, or may prevent others from creating software programs that perform a function in a certain way. In connection with computer software, copyright law can be used to prevent the total duplication of a software program, as well as the copying of a portion of software code.“. Qaraldı: 3-iyun 2009-jıl.
  20. ↑ Eben Moglen. „Why the FSF gets copyright assignments from contributors“ (12-fevral 2005-jıl). — „Under US copyright law, which is the law under which most free software programs have historically been first published, [...] only the copyright holder or someone having assignment of the copyright can enforce the license.“. Qaraldı: 1-may 2017-jıl.
  21. ↑ White (2012-07-03). "Oracle Can't Stop Software License Resales, EU Court Says". https://www.bloomberg.com/news/2012-07-03/oracle-can-t-stop-software-license-resales-eu-court-says-1-.html. 
  22. ↑ Microsoft Corporation. „End-User License Agreement for Microsoft Software: Microsoft Windows XP Professional Edition Service Pack 2“ (PDF). Microsoft (1-aprel 2005-jıl). Qaraldı: 29-aprel 2009-jıl.
  23. ↑ Microsoft Corporation. „End-User License Agreement for Microsoft Software: Microsoft Windows XP Professional Edition Service Pack 2“ (PDF). Microsoft (1-aprel 2005-jıl). — „You may install, use, access, display and run one copy of the Software on a single computer, such as a workstation, terminal or another device (“Workstation Computer”). The Software may not be used by more than two (2) processors at any one time on any single Workstation Computer. ... You may permit a maximum of ten (10) computers or other electronic devices (each a 'Device') to connect to the Workstation Computer to utilize one or more of the following services of the Software: File Services, Print Services, Internet Information Services, Internet Connection Sharing and telephony services.“. Qaraldı: 29-aprel 2009-jıl.
  24. ↑ Adobe Systems, Adobe Software License Agreement (PDF), qaraldı: 2010-06-09
  25. ↑ Parker. „Apple iWork '09 review: Apple iWork '09“. CNET (27-yanvar 2009-jıl). Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  26. ↑ Heffan. Copyleft: Licensing Collaborative Works in the Digital Age. http://www.open-bar.org/docs/copyleft.pdf. Retrieved 2009-07-27. 
  27. ↑ David A. Wheeler. „Free-Libre / Open Source Software (FLOSS) is Commercial Software“ (3-fevral 2009-jıl). Qaraldı: 3-iyun 2009-jıl.
  28. ↑ „Distribution of IBM Licensed Programs and Licensed Program Materials and Modified Agreement for IBM Licensed Programs“. Announcement Letters. IBM (8-fevral 1983-jıl).
  29. ↑ Greg Mushial (July 20, 1983), „Module 24: SLAC Enhancements to and Beautifications of the IBM H-Level Assembler for Version 2.8“, SLAC VM NOTEBOOK {{citation}}: Unknown parameter |publisher= ignored (járdem)
  30. ↑ Shankland. „Governments to see Windows code“. CNET (30-yanvar 2003-jıl). Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  31. ↑ Gao. „China to view Windows code“. CNET (28-fevral 2003-jıl). Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  32. ↑ James Ball, Julian Borger and Glenn Greenwald (2013-09-06). "US and UK spy agencies defeat privacy and security on the internet". https://www.theguardian.com/world/2013/sep/05/nsa-gchq-encryption-codes-security. 
  33. ↑ Bruce Schneier (2013-09-06). "How to remain secure against NSA surveillance". https://www.theguardian.com/world/2013/sep/05/nsa-how-to-remain-secure-surveillance. 
  34. ↑ Tony Patton. „Protect your JavaScript with obfuscation“. TechRepublic (21-noyabr 2008-jıl). — „While the Web promotes the sharing of such code, there are times when you or a client may not want to share their JavaScript code. This may be due to the sensitive nature of data within the code, proprietary calculations, or any other scenario.“. 15-mart 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  35. ↑ 35,0 35,1 Orenstein. „Application Programming Interface“. Computerworld (10-yanvar 2000-jıl). Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  36. ↑ Wilson. „Apple Drops NDA for Released iPhone Software“. CNET (1-oktyabr 2008-jıl). 8-mart 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  37. ↑ The Linux Information Project. „Vendor Lock-in Definition“ (29-aprel 2006-jıl). — „Vendor lock-in, or just lock-in, is the situation in which customers are dependent on a single manufacturer or supplier for some product [...] This dependency is typically a result of standards that are controlled by the vendor [...] It can grant the vendor some extent of monopoly power [...] The best way for an organization to avoid becoming a victim of vendor lock-in is to use products that conform to free, industry-wide standards. Free standards are those that can be used by anyone and are not controlled by a single company. In the case of computers, this can usually be accomplished by using free software rather than proprietary software (i.e., commercial software).“. Qaraldı: 11-iyun 2009-jıl.
  38. ↑ Don Reisinger. „Apple wins key battle against Psystar over Mac clones“ (29-sentyabr 2011-jıl). Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  39. ↑ „What happens when a proprietary software company dies?“. Linux (24-oktyabr 2003-jıl). Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  40. ↑ Livingston. „Microsoft Turns Up The Heat On Windows 2000 Users“. CRN (15-dekabr 2006-jıl). 3-may 2022-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  41. ↑ Cassia. „Open Source, the only weapon against 'planned obsolescence'“. The Inquirer (28-mart 2007-jıl). 22-noyabr 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2-avgust 2012-jıl.
  42. ↑ Bell. „Opening the Source of Art“. Technology Innovation Management Review (1-oktyabr 2009-jıl). — „that no further patches to the title would be forthcoming. The community was predictably upset. Instead of giving up on the game, users decided that if Activision wasn't going to fix the bugs, they would. They wanted to save the game by getting Activision to open the source so it could be kept alive beyond the point where Activision lost interest. With some help from members of the development team that were active on fan forums, they were eventually able to convince Activision to release Call to Power II's source code in October of 2003.“. 30-mart 2014-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2-may 2022-jıl.
  43. ↑ Wen. „Keeping the Myths Alive“. Linux Dev Center (10-iyun 2004-jıl). — „fans of the Myth trilogy have taken this idea a step further: they have official access to the source code for the Myth games. Organized under the name MythDevelopers, this all-volunteer group of programmers, artists, and other talented people devote their time to improving and supporting further development of the Myth game series.“. 6-aprel 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 22-dekabr 2012-jıl.
  44. ↑ Largent. „Homeworld Source Code Released“. Inside Mac Games (8-oktyabr 2003-jıl). — „With the release of Homeworld 2 for the PC, Relic Entertainment has decided to give back to their impressive fan community by releasing the source code to the original Homeworld.“. 12-oktyabr 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 24-noyabr 2012-jıl.
  45. ↑ Havoc Pennington. „Debian Tutorial“ (2-mart 2008-jıl). — „It is important to distinguish commercial software from proprietary software. Proprietary software is non-free software, while commercial software is software sold for money.“. 29-yanvar 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 4-iyun 2009-jıl.
  46. ↑ Russell McOrmond. „What is "Commercial Software"?“ (4-yanvar 2000-jıl). 4-oktyabr 2012-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 2-may 2009-jıl.
  47. ↑ Michael K. Johnson. „Licenses and Copyright“ (1-sentyabr 1996-jıl). — „If you program for Linux, you do need to understand licensing, no matter if you are writing free software or commercial software.“. Qaraldı: 16-iyun 2009-jıl.
  48. ↑ Eric S. Raymond. „Proprietary, Jargon File“ (29-dekabr 2003-jıl). — „Proprietary software should be distinguished from commercial software. It is possible for the software to be commercial [...] without being proprietary. The reverse is also possible, for example in binary-only freeware.“. Qaraldı: 12-iyun 2009-jıl.
  49. ↑ „Selling Free Software“. GNU Project.
  50. ↑ „The Commercial Software Model“. Microsoft (may 2001). 5-mart 2007-jılda túp nusqadan arxivlendi.
  51. ↑ Open Source Versus Commercial Software: Why Proprietary Software is Here to Stay. Sams Publishing, October 2005. 
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Menshikli_programmalıq_támiynat&oldid=98681» saytınan alınǵan