Hamid Alımjan

Hamid Alımjan
Hamid Alımjan
Tuwılǵan sáne	12-dekabr 1909-jıl
Tuwılǵan jeri	Jızzax
Qaytıs bolǵan sáne	3-iyul 1944-jıl (34 jasta)
Qaytıs bolǵan jeri	Tashkent Ózbekstan SSR
Dóretiwshilik túri	Shayır, publitsist, ádebiyatshı
Sıylıqları

Hamid Alımjan (Hamid Alımjanovich Azimov) (1909-jıl 12-dekabr, Jizzax 1944-jıl 3-iyul, Tashkent; „Farabiy“ áwliyesine qayta kómilgen)-ózbek shayırı, ádebiyatshı qánigesi hám jámiyet ǵayratkeri. Lirik qosıqları menen 20-ásir ózbek ádebiyatına múnásip úles qosqan. 30-jıllarda shadlıq hám baxıt qosıqshısı retinde belgili. Ózbekstan Pánler Akademiyası xabarshı aǵzası (1943). Baslanǵısh tálimnen keyin 20-jıllardıń aqırında Samarqandtaǵı bilim jurtında (1923-1928), Pedagogika akademiyasınıń sociallıq-ekonomikalıq pánler fakultetinde (1928-1931) oqıǵan hám usı waqıtta „Zarafshan“ gazetasında bólim basqarıwshıı (1926-1927). „Jaslar“ gazetasında (1931), „Qurılıs“ hám „Sovet ádebiyatı“ jurnallarında juwapker xatker, Mádeniy qurılıs ilimiy izertlew institutında úlken ilimiy xızmetker (1932-1934), Til hám ádebiyat institutı (1934-1937) hám Oqıw pedagogika baspasında bólim basqarıwshıı (1938-1939), Ózbekstan Jazıwshılar awqamında juwapker xatker (1939-1944).

Ómirbayanı

Hamid Alımjan 1909-jıl 12-dekabrde Jizzaxda tuwılǵan^[1].

Belgili shıǵarmaları

Hamid Alımjannıń sóz kórkem-ónerine qızıǵıwshılıǵı anası Kamilanıń ertekleri hám de babası Mulla Azim shańaraǵına kelip turıwshı Fazıl Joldas balasınıń dástan hám termeleri tiykarında qáliplesken. Dáslepki dóretpeleri - „Kóklem“ (qosıqlar, 1929), „Tań samalı“ (gúrrińler, 1930). „Órt shashlar“ (1931), „Báyge“, „Ólim jawǵa“ (1932), „Dárya keshesi“ (1936 ), „Qosıqlar“ (1937), „Úlke“, „Aygul menen Baxtiyar“ (1939), „Baxıt“ (1940), „Qolıńa qural al! “, „Ana hám ul“ (1942), „Isenim“ (1943) qosıqlıq toplamlar avtorı.

Qosıqları

Hamid Alımjan dóretiwshiliginiń 1-dáwirinde gúrrińler jazǵan bolsada, onıń uqıpı kóbirek lirik poeziya tábiyatı menen uyqas bolǵan. Dáslepki qosıqlarında jańa ádebiyat hám jańa kórkem ádebiyatqa baylanıslı sırtqı kórinisler jaratıw ideyası húkimranlıq etken. 30-jıllardıń ortalarına kelip, turmıslıq hám dóretiwshilik tájiriybesi asıwı menen Hamid Alımjan ana-jurt tábiyatınan, jámiyet hám xalıq turmısınan alǵan bay tásirleniwlerin lirik qosıq sheńberinde jarqın ádebiy ańlatıw ónerin iyelep baslaǵan („Kúyshiniń qıyalı“, „Ofeliyanıń ólimi“, „Holbuki, tun…“, „Isim bardur usı ohuda“ hám basqalar). Ekinshi jáhán urısına shekem bolǵan dóretiwshiliginde 20-ásir ózbek lirikasınıń jaqsı úlgileri esaplanǵan „Erik gúllegende“, „Muhabbat desem…“, „Tinim-sizdur jalǵız samalda…“, „Shadlıqtı kúylegenimniń sebebi“, „Ózbekston“ sıyaqlı lirik qosıqların jazǵan. Bul qosıqlar ideologik mazmunı, forması, gózzal tili hám usılı menen itibarǵa iye bolǵan.

Dástanları

1916-jıl Jizzax kóterilisiniń shápáátsizlik penen bastırılǵanın kórgen shayır 30-jıllarda sovet mámleketinde alıp barılǵan qurılıslar, júz bergen ekonomikalıq hám mádeniy ózgerislerdi kórip, keleshekke úlken úmit menen qaraǵan. Hamid Alımjan kewili hám oyın iyelegen sonday optimist sezim hám qıyallar onıń dóretiwshiligine romantik súwret metodınıń qáliplesiwine baslawshı bolǵan. Shayır tek lirik qosıqlardı ǵana emes, bálki sol dáwirde jaratqan „Eki qızdıń gúrrińi“ (1937), ásirese, „Zaynab hám Aman“ (1938) dástanlarında da haqıyqatlıqtı sol arqalı sáwlelendiriwge umtılǵan.

Hamid Alımjan „Aygúl menen Baxtıyar" (1937) hám de „Suymurıq yamasa Pariyzat hám jetik“ (1939) dástanların xalıq ertekleri motivları tiykarında jaratqan. Bul dóretpeler erksevarlıq ideyaları, óz táǵdirin xalıq hám mámleket táǵdiri menen baylanıstırǵan qaharmanları hám de kórkem ózine tartatuǵını menen kıtapxanlar itibarın qazanǵan. Ekinshi jáhán urısınıń dáslepki jıllarında Hamid Alımjan ózbek folklorı ushın xarakterli bolǵan ana hám bala obrazlarınan, sonıń menen birge, xalıq awızsha dóretiwshiligine tán súwret usılı hám qurallarınan taǵı da keń paydalanıp xalıqtı gúreske, mártlik hám batırlıqqa ilhamladırıwshı qosıqlar jazǵan („Qolıńa qural al! “, „Shıǵıstan Batısqa ketip atırǵan dosqa“, „Qamal etilgen qala tóbeligindegi ay“ hám basqalar). Usı waqıtta ol romantik súwret usılınan paydalanǵan halda „Muhabbat“, „Sen tuwılǵan kún“, „Jawınger Tursun“, „Roksananıń jasları“ sıyaqlı qosıq hám balladaların jaratqan. Pogodin, Uyqas hám Sobir Abdulla menen sheriklikte „Ózbekstan semseri“ (1942) dramasini jazǵan, front saparı (1943-jıl, fevral) tásirleniwleri tiykarında bolsa publitsistik maqala hám ocherkların járiyalaǵan.

„Muqanna“ tragediyası

Hamid Alımjannıń „Muqanna“ (1943) tragediyasi da urıs dáwirdiń social buyırtpası tiykarında júzege kelgen. Hamid Alımjan bul miynettiń oraylıq qaharmanları - Muqanna, onıń muhabbatı Guloyin hám basqa qaharmanlar obrazları arqalı hár bir mámlekettiń ǵárezsizligi máselesi xalıq táǵdiri, sol xalıqtıń azatlıǵı, párawanlıǵı hám keleshegi menen baylanıslı oǵada zárúrli social hám siyasiy másele ekenligin kórsetip bergen.

Ózbek mádeniy miyrasına qosqan úlesi

Shańaraǵı

Ómir joldası : Zulfiya Isroilova (1915—1996 ) — shayıra, jurnalist, awdarmashı, jámiyetlik ǵayratker. Ózbekstan xalıq shayırası (1965) hám Socialistik Miynet Qaharmanı (1984).
Qızı: Hulkar^[2]
Inisi: Sarvar Azimov (1923—1994) — sovet va ózbek jazıwshısı, mámleket ǵayratkerı hám diplomat.

Estelik

Zulfiya va Hamid Alımjan háykeli

Hamid Alımjan 35 jasında avtomobil apatı nátiyjesinde qaytıs bolǵan. Tashkent metropolite bándirgilerinen biri, Jazıwshılar awqamınıń Ádebiyatshılar úyi, Samarqanddaǵı wálayat teatrına Hamid Alımjan atı berilgen. Tashkent qalasında shayır atı menen atalǵan maydanda oǵan háykel ornatılǵan (1990). Bul aymaq qasındaǵı máhelle de avtor atı menen ataladı.

Belgili shıǵarmaları

„Holbuki, tun“, „Ofeliyanıń ólimi“, „Qamal qilingan shahar tepasidagi oy“, „Ishim bordir óshal ohuda“ sıyaqlı gózzal qosıqları belgili. „Aygul menen Baxtiyar“ (1937), „Semurǵ yaki Parizad va Bunyad“ (1939), „Zaynab hám Aman“ (1938) sıyaqlı dástanlar hám „Muqanna“ (1942), „Jinayat“ (1944) sıyaqlı dramalar jazǵan. Rus shayır hám jazıwshılarınıń ayırım shıǵarmaların ózbek tiline awdarmalaǵan.

Baspadan shıǵarılǵan shıǵarmaları

Quramalı dóretpeler quramı (5 tomlıq). Tashkent, „Pán“, 1975–1984.

Derekler

↑ „Ҳамид Олимжон (1909-1944)“ (26-sentyabr 2013-jıl). Qaraldı: 13 oktyabr.
↑ „Hamid Olimjon. She’rlar & Hamid Olimjon. Tanlangan asarlar (1951) & Hamid Olimjon she’rlariga bastalangan uch o’lmas qo’shiq“ (11-dekabr 2019-jıl). Qaraldı: 13 oktyabr.

Ádebiyatlar

Karimov N. Hamid Olimjon. Tashkent, „Yosh gvardiya“, 1990.
Karimov N. Hamid "Olimjonning poetik mahorati". Tashkent. „Ilim“, 1964.
Mamajonov S. Shayırr dúnyası. Tashkent. Ǵ. Ǵulom atındaǵı Ádebiyat hám kórkem-óner baspası, 1972.
Karimov N. hám basqalar. 20 ásir ózbek ádebiyatı tariyxı. -T.: „Oqıtıwshı“, 1999.
Abdurahonov A. "Alangaga aylangan uchqun". „Kamalak“ ádebiy-izertlew ilmiy toʻplamda. -T. 1990.
Azimov S. Hamid Olimjon ádebiyatı. T., 1967;
Sen elimniń júreginde yashaysań [H. Alımjon haqqında estelikler], T., 1973;
Mamajonov S, Shoir dunyosi, T., 1974;
Karimov N., Goʻzallikning olmos qatralari [H.Olimjon lirikasi], T., 1979;
Karimov N., Hamid Olimjon. Shoir hayoti va ijodidan lavhalar. T., 1979.
Naim Karimov. O'zME. Birinchi jild. Toshkent, 2000.
Asarlar [5j.li], 1–5-j.lar, T., 1970– 72;
Mukammal asarlar toʻplami [Yuj.li], 1 – 10-j.lar, T., 1979-84.

Siltemeler

Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan.

[1] „Ҳамид Олимжон (1909-1944)“ (26-sentyabr 2013-jıl). Qaraldı: 13 oktyabr.

[hd-2] „Hamid Olimjon. She’rlar & Hamid Olimjon. Tanlangan asarlar (1951) & Hamid Olimjon she’rlariga bastalangan uch o’lmas qo’shiq“ (11-dekabr 2019-jıl). Qaraldı: 13 oktyabr.

[1]

[2]