1-dekabr

1-dekabr Qaraqalpaq tili bayramı kúni. Bul sáne qaraqalpaq tiline mámleketlik til biyligi berilgen kún retinde elimizde keń túrde bayramlanadı. Ana tili – bul qarım-qatnas quralı bolıwı menen birge, neshe ásirler dawamında óziniń qádir-qımbatın joytpay, áwladlarǵa shekem jetip kelgen biybaha ǵáziyne bolıp tabıladı. Hár bir xalıqtıń ózine tán ózgesheligin, hár bir eldiń rawajlanıw basqıshların hám keleshegin belgilewde ana tildiń tutqan ornı ayrıqsha sanaladı.

Bayramlar

Qaraqalpaqstanda ‒ Qaraqalpaq tili bayramı kúni;

Qazaqstanda ‒ Birinshi Prezident kúni;

Oraylıq Afrika Respublikasında ‒ Respublika kúni;

Panamada ‒ Muǵallimler kúni;

Sonday-aq bul kún ‒ Dúnya júzilik AIJS penen gúresiw kúni. Dúnya júzilik AIJS penen gúresiw kúni hár jılı 1-dekabrde pútkil dúnya boyınsha belgilenedi. Bul kún 1988-jılı Dúnya júzilik densawlıqtı saqlaw shólkemi (DDS) hám BMSH Bas Assambleyasınıń qararı tiykarında belgilengen. Bul kún densawlıqtı saqlaw máseleleri menen baylanıslı eń áhmiyetli xalıqaralıq kúnlerdiń birine aylandı hám xalıqtıń xabardarlıǵın arttırıw, kesellikten qaytıs bolǵanlardı eske alıw, sonday-aq emlew hám aldın alıw ilajların keńeytiw sıyaqlı jetiskenliklerdi belgilew múmkinshilikleriniń biri bolıp esaplanadı.

1-dekabr kúni Nevrologlar kúni keń túrde belgilenedi – bul oraylıq hám shetki nerv sisteması kesellikleriniń aldın alıw hám emlewge qaratılǵan ádiwli shıpakerler, qánigeler hám ilimpazlardıń rásmiy emes kásiplik bayramı.

Waqıyalar

1913 – Qubla yarım shardaǵı hám Latın Amerikasındaǵı birinshi jer astı temir jol sisteması Buenos-Ayres metrosı jumısın baslaydı.

1988 – BMSH aǵza mámleketleri tárepinen dúnya júzi boyınsha Dúnyajúzilik AIJS (SPID) kúni járiyalanadı.

2011 – Almatı metrosı ashıldı.

2019 – Uxan qalasında koronavirus infekciyasınıń tarqalıwı baslanadı.

2020 – Aresibo teleskopı qulaydı.

Tuwılǵanlar

1709 – Franc Ksaver Rixter, Chex kompozitorı, skripkashısı hám dirijyorı (q. 1789)

1716 – Eten Moris Falkone, Franciyalı músinshi (q. 1791)

1743 – Martin Genrix Klaprot, Nemis ximigi hám akademigi (q. 1817)

1792 – Nikolay Lobachevskiy, Rus matematigi (q. 1856)

1800 – Mixay Vyoryoshmarti, Venger shayırı (q. 1855)

1847 – Djuliya A. Mur, Amerika shayırı (q. 1920)

1869 – Eligiush Nevyadomskiy, Polyak súwretshisi hám sınshısı (q. 1923)

1886 – Reks Staut, Amerika detektiv romanları jazıwshısı (q. 1975)

1898 – Siril Ritchard, Avstraliya-Amerika aktyorı hám qosıqshısı (q. 1977)

1900 – Karna Mariya Birmingem, Avstraliya súwretshisi, illyustratorı hám baspa óneri sheberi (q. 1987)

1913 – Meri Martin, Amerika aktrisası hám qosıqshısı (q. 1990)

1926 – Keyt Mitchell, Avstraliyalı aktyor (q. 2015)