Turizm
Turizm (fransuzsha; bizin'she — aylanıw, sayaxat), sayaxatshılıq — sayaxat(sapar) qılıw; ken' tu'rde rawajlang'an dem alıw tu'rlerinen biri. Turizm degende fizikalıq shaxstın' ku'ndelikli turar ornınan sag'lamlastırıw, bilimlendiriw, ka'spiy-a'meliy yaki basqa maqsetlerde barılg'an orında (ma'mleketde) haq to'lenetug'ın is penen shug'ıllanbagan halda uzag'ı menen 1 jıl mu'ddetke jo'nep ketiwi (sayaxat qılıwı) tu'siniledi.
Turizmnin' tariyxı XIX ásir baslarına barıp taqaladı. Da'slep Angliyadan Fransiyag'a birlesken sayaxatshılıq sho'lkemlestirilgen (1815). Turizmnin' tiykarshısı esaplanatug'ın ingliz ruwxanıysı Tomas Kuk 1843-jılda 1-temir jol sayaxatshılıg'ın sho'lkemlestiredi. Sonnan keyin ol o'zinin' jeke turistlik ka'rxanasın du'zdi ha'm 1866-jılda da'slepki sayaxatshılıq komandaları AQShqa jo'netıldi. Shıg'ısta arab sayaxatshısı Ibn Battuta 21 jasında sayaxattı baslap, deyerli barlıq Shıg'ıs ha'm Arqa ma'mleketlerin piyada aylanıp shıqtı.
Mawarannahr da'slepki sayaxatshılardın' saparları Amir Temur ha'm Temuriyler da'wirinde jedellesken. Amir Temur fransuz quralı Karl VI ha'm ingliz quralı Genrix IV penen turaqlı baylanısta bolg'an. Onın' elshisi 1403-jılı Parijge kelgen. Ispaniyalı Klavixonın' "Ullı Temurdın' o'miri ha'm iskerligi" kitabında Mawarannahrdag'ı social turmısı ha'm sayaxatshılardıń Temur ma'mleketine talpınıwı su'wretlengen.
Ha'zirgi ku'nde Turizm du'nyanın' ju'da ko'p ma'mleketlerinde g'alabalı tu's alg'an. Ádette, Turizm, turizm sho'lkemleri arqalı turizm marshrutları boyınsha sho'lkemlestirildi. Turizmnin' ju'da ko'p tu'rleri ha'm formaları bar (ishki, xalq aralıq, ha'weskerlik turizmi, birlesken turizm, jaqın jerge sayaxat, uzaqqa sayaxat, bilim da'rejesin ken'eyttiriw maqsetindegi turizm, tawg'a shıg'ıw, suw turizmi, avtoturizm, piyada ju'riletug'ın turizm, sport turizmi ha'm basqalar).
Ózbekstanda turizm tarawına basshılıqtı "Ózbekturizm" milliy kompaniyası (27-iyul, 1992-jılda du'zilgen) alıp baradı. Kompaniyanın' tiykarg'ı wazıypası turizm infrastrukturasın rawajlandırıw, shet el qarjısın o'zine tartıp zamanago'y turistlik komplekslerin jaratıw, jan'a turistlik jo'nelislerdi islep shıg'arıw, xizmetler shen'berin ken'eyttiriw hám basqalardan ibárat.
"Ózbekturizm" milliy kompaniyası sayaxat qılıw tu'rine qarap tómendegi turistlik jo'nelislerdi islep shıqqan: klassik jo'nelis (Tashkent, Samarqand, Buxara, Xiywa, Tashkent; Tashkent, Samarqand, Buxara Shaxrisabz, Tashkent). Bul jo'nelis eń eski estelikler ha'm basqa tariyxiy ma'deniy o'tmishten qalg'an esteliklerge sapar menen baylanıslı; ekologik turizm jo'nelisi (Chimyon, Chorvoq dem alıw ha'm dawalanıw ornı, Zamin qorıqxanası, Buxara wa'layatındag'ı qorıqxanalar). Bul jo'nelis bo'lek qáwipsiz qılınatug'ın tábiiy aymaqlar ha'm sayaxatshılar ushin ekologik ta'repten qolay ha'm de paydalı esaplanatug'ın orınlarg'a sapar menen baylanıslı; arxeologik turizm jo'nelisi (Qaraqalpaqstan, Surxandarya, Samarqand aymaqları boylap). Bul jo'nelis Ózbekstannın' en' eski tabılg'an zatları ha'm arxeologik qazılmalar alıp barılıp atırg'an orınları menen tanısıwdı maqset etip qoyadı; ekstremal turizm jo'nelisi (Chimyon, Ferg'ana oypatlıg'ı, Aral boyı, Buxara, Nawayı wa'layatı aymaqları boylap); liniy turizm bag'darı (Tashkent, Samarqand, Buxara, Tashkent) — ma'mleketimizdegi tariyxiy diniy o'tmishten qalg'an esteliklerdi ziyarat qılıw menen baylanıslı.