Bálent Plato
Bálent Plato (fran. Hautes Terres de Madagascar, Hauts-Platoux) — Madagaskar maydanınıń úshten bir bóleginen kóbiregin iyelegen, atawdıń orta bóleginde tóselip jatırǵan biyik tawlı (kóbinshe biyikligi 800-1000 metr) jerler. Atawdıń oraylıq hám shıǵıs aymaqlarında arqadan qublaǵa 800 kilometrge sozılǵan bul jerlerdi sayız háwizler kesip ótedi. Batısta áste qıyalaǵan tekshe kórinisindegi taw janbawırları menen (200-500 metrge shekemgi biyiklikte) tómen platolarǵa ushlasadı hám shıǵısta eki jerden keskin qulaǵan tikjarlıqlar járdeminde teńiz jaǵasındaǵı tar akkumulyativ tegislikke tutasadı. Bálent Platonıń maydanı tektonik jarıqlar arqalı bólingen vulkan dizbeklerinen ibarat: bular Caratanana, Andringitra, Ankaratra hám basqalar. Bul dizbekler arasında keń tektonik tereńlikler, sonıń ishinde kóller (Alautra hám basqalar) hám tegis allyuvial jazıqlıqlar bar. Kóplegen sóngen (tiykarınan paleogen dáwirinde aktiv bolǵan) vulkanlar, geotermal bulaqlar bar. Jer silkiniwler tez-tez júz berip turadı. Eń bálent shıńı arqada Caratanana vulkan dizbegindegi Marumukutru (2876 metr) bolıp tabıladı.
Bálent Plato qurǵaq hám salqın ıqlımlı aymaq bolıp, ortasha aylıq temperatura 13-20 °C quraydı. Ayazlı hawa-rayı qıs máwsiminde bayqaladı. Jıllıq jawın-shashın muǵdarı 1000-1500 mm. Ízǵarlı máwsim oktyabr ayınan keyingi jıldıń aprel ayına shekem sozıladı.
Bálent Platonıń shıǵıs qırları qızıl-sarı ferralitli topıraqlar, al shıǵıs janbawırlarındaǵı oypatlıqlar bolsa sarı ferralitli hám torf topıraqlardan quralǵan. Bálent Plato orayında tawlı qızıl ferrallitli topıraqlar, oylarda gidromorf toq reńli qosılǵan topıraqlar tarqalǵan.
Bálent Platonıń shıǵıs janbawırlarında turaqlı ızǵar hám máńgi jasıl subekvatorial taw toǵayları jaylasqan[1]. Bul jerler paleozoy aqırında Afrika kontinentinen bóleklenip shıqqan dep esaplanadı.
Aymaqta xalıq tıǵız jaylasqan bolıp, awızsha dereklerge qaraǵanda, Bálent Platoda XIV-XV ásirlerde Imerina mámleketi payda bolǵan hám rawajlanǵan.