Axmed-Zaki Axtyamov

Axtyamov Axmed-Zaki (tatarsha: Әxmәtzәki Әxtәmev) (1865-jıl Qazan wálayati  Nawayı Baliqul — 27-noyabr 1937-jıl) — mulla, Axun Ahmed-Zaki ibn-Axtyam ibn-Bikshantai ibn-Abdurashid ibnShafigullax al-Bulgari.

Tuwılǵan sánesi	1865
Qaytıs bolǵan sánesi	27-noyabr 1937(1937-11-27)
Puqaralıǵı	SSSR
Kásibi	Molla

Ómiri

Axmed-Zaki 1865-jıl noyabrde Tetyush rayonındaģı Shatbash awılında yaki Qazan wálayati, Spasskiy rayonındaģı Noviy Baliqul awılında Chatbash molla Axtyam Bikchantaev shańaraǵında tuwılģan. Axmed-Zaki Qazandaģı tanıqlı Apanayevskiy medresesinde joqarı maǵlıwmatlı shayxlardan bilim alģan. Ol 1889-jıl 3-yanvarda Ufada Orenburg mánáwiy-aģartıwshılıq assambleyasi aldındaģı imam-xatip hám jádidshi imtixanninda qatnasdı hám imtixannan ótti.1891-jıldan ol Altay tawlarınıń úsh jan qushaģında jaylasqan Zaysan shegara qalasında ruwxanıy bolıp xizmet qılģan.1895-jıl 6-iyulda Zaysan namazxanasında ģárezsiz sherkew shólkemlestirdi. Axtyamov óziniń gerbish zavodı ónimlerinen paydalanıp Zaysanda saltanatlı meshit, áyeller hám erkekler mekteplerin qurdırdı. 1906-jıl 9-martda Semipalatinsk general-gubernatori Suxotin Axtyamovtı „jaqsı, miynetsúyer hám ulıwma paydalı iskerlik ushın “ 3-tayıpalı paqrıy libas penen sıylıqlandı. 1908-jıl dekabrde Semipalatinsk gubernatori wazıypasın atqarıwshı Abaza pármani (1908-jıl 29-noyabrdegi 313-san buyrıģı menen), 6-dekabrde bolsa shtab baslıģınıń qararı menen axun paqrıy laureati kóterildi. Omsk áskeriy okrugında ol „Miynetkerlik ushın“ gúmis medalı menen sıylıqlanģan, sebebi ol 1891-jıldan beri Zaysan garnizoni saplarınıń diniy talapların islegenligi sebepli oģan Stanislav lentasi taģılģan. Áne sol 1908-jılda birinshi Batıs Sibir atıspa bataloni Axmed Axtyamovģa áskeriy molla lawazımına arza menen múráját qıldı, sebebi Axmed Axtyamov 1891-jıldan 1895-jılģa shekem tórtinshi Batıs Sibir liniya batalyoni sapları talaplarin islegen hám birinshi Batıs Sibir bataloni talaplarin islew 1900-dan 1908-jılģa shekem beypul edi. Diniy ámeliyat penen bir qatarda, Axtyamov mekteplerde tatar tili hám musılman dini tiykarlarin úyretken. 1913-jılda Zaysan 1-jome meshitinde imomlıq qılģanı ushın patshaniń pármani menen shaxsiy paqrıy puqara laureati berilgen. 1920-jılda Zaysan Qızıl Armiya tárepinen basıp alınģan. Qalada kóplep qanlı urıslar baslandı. 1921-jılda Axtyamovlardıń Zaysandaģı úyi, sharwa malları hám mal-múlki tarqatıldı. Shańaraq awır finanslıq ahwalda edi. Axmed-Zaki Axtyamov kelinshegi hám jeti perzentin sińlisi menen Tashkentge jibergen, ózi bolsa Semipalatinskge kóship ketgen. Semipalatinskdaģı 2-san meshitinde imamlıq lawazım iyeledi. Axmed-Zaki Axtyamov 1937-jıl 26-noyabrde Shıǵıs Qazaģstan wálayatinda NKVD tárepinen qamaqqa alınǵan, 1937-jıl 27-noyabrde sudlanģan hám atıp taslanģan; ol 1989-jıl 25-aprelde aqlanģan edi.

Ádebiyatlar

• Kashlyak V., Bidanova A. Kazn v novogodnyuyu noch // Kazaxstanskaya pravda : ejednevnaya gazeta. — 2012. — 1 iyunya. (nedostupnaya ssilka)
• Kumarova B. M. Tatarskaya mechet goroda Zaysana. — Vostochno-Kazaxstanskiy oblastnoy arxitekturno-etnograficheskiy i prirodno-landshaftniy muzey-zapovednik, 2010.