Zehra Say
Zehra Say (1906 — 1990) — túrk súwretshisi hám 1926-jılǵı Puqaralıq neke haqqındaǵı nızamǵa góre rásmiy túrde turmısqa shıqqan birinshi túrk áyeli. Ol áyeller teńligi haqqındaǵı zamanagóy qarasları menen Atatúrkke Túrkiyanıń erkin áyellerinen biri sıpatında tanılǵan[1]. Súwretshi sıpatında ol tábiyat, gúller hám miywelerdi salǵan súwretler menen belgili. Onıń tábiyatqa bolǵan ullı muhabbatı onıń súwretlerine óz sáwlesin toptı, sebebi ol Istanbuldı basqasha súwretleydi. Onıń dóretiwshiligi tábiyattıń real belgisi sıpatında sáwlelengen. Ol súwretshi Emel Saydıń anası hám pianinoshı Fazil Saydıń kempir apası.
Fatma Zehra Bilgin Say
| |
|---|---|
| Tuwılǵan jılı | 1906-jıl 18-fevral Túrkiya |
| Qaytıs bolǵan jılı | 1990-jıl 16-dekabr (84 jas) |
| Milleti | Túrk |
| Kásibi | Súwretshilik, kórkem-óner oqıtıwshı |
| Uslubı | Naturalizm |
| Ómirlik joldası | Fuat Say |
| Perzentleri | 2 |
Ómiri
redaktorlawZehra Say 1906-jılda Ankarada tuwılǵan. Oǵan Fatma Zehra Bilgin dep at qoyǵan[2]. 1925-jılda Izmir oqıtıwshılar mektebin tamamlaǵan. Orta mektepti tamamlaǵan soń, ol 1926-jıl 18-fevralda matematika oqıtıwshısı Fuat Sayǵa turmısqa shıqtı. Bul birinshi rásmiy toy edi, sonıń ushın Say rásmiy turmısqa shıqqan túrk áyeline aylandı. Olardıń eki perzenti bolǵan: Emel hám Arkan Say.
Turmısqa shıqqanınan keyin Istanbul Súwretlew óneri Akademiyasında (túrkshe: İstanbul Devletlet Güzel Kórkem onerler Akademisi) oqıwdı dawam ettirdi (İDGSA). Akademiyanıń Súwretshilik fakultetiniń Namiq Ismoil atelyesında oqıǵan jáne onı 1929-jılda tamamlaǵan. Sonnan keyin oǵan súwret oqıtıwshı diplomı berildi. Istanbul Caǵaloǵlu qızlar liceyinde súwretshilik páninen sabaq bergeninde, Súwretlew óneri akademiyasınıń Dekorativ kórkem-óner bóliminde de oqıwın dawam ettirdi. Ol 36 jıl dawamında kórkem-ónerden sabaq bergen hám 1960-1970-jıllar arasında bir qansha waqıt AQShına barıp, onda súwret sızıw ústinde isledi.
Say uzaq waqıt dawamında kórgezbe ashpaǵan, onıń birinshi kórgezbesi 1982-jılda Istanbuldaǵı A Galerida bolǵan. Keyinirek ol basqa kórgezbelerdi de ótkerdi[3]. Olar arasında on dana jeke kórgezbeler hám kóplegen aralas kórgezbeler bar.
Altsgeymer keselligi sebepli ol Maui Adası (Maui atawı) atlı súwretti tamamlay almadı. Ol qızı Emel Saydan súwretti kimdir tamamlap qoyıwın soradı. Sol waqıtta Emel Say ele súwretshi emes edi, lekin ol súwretti juwmaladı hám ol kórgezbede kórsetildi, onda belgili músinshi Gurdal Duyar tárepinen kórip shıǵıldı hám ol Emeldi qábileti unamlı bahalanǵan. Solay etip qızı da dóretiwshiligin súwretshilikten baslaǵan.
Zehra Say 1990-jılda qaytıs bolǵan[4][5]. Ol pianinochi Fazil Saydıń ákesi tárepinen kempir apası edi.
Nekesi
redaktorlaw20 jasta bolǵan Zehra oqıtıwshı bolıp islep júrgende, ol oqıtıwshı bolǵan kúyewi Fuat Saydı ushırattı. 1926-jıl 18-fevralda[6] oǵan turmısqa shıqtı. Neke tuwrısındaǵı Túrkiya puqaralıq nızamı olardıń nekesinen bir kún aldın 1926-jıl 17-fevralda qabıl etilgen. Olardıń neke gúwalıǵı eski túrk tilinde jazılǵan. Atatúrk 1928-jılda jańa álipbeni engizedi. Neke gúwalıǵı Bolu deputatı hám Geweklıdere sharabınıń iyesi Tunali Hilmi hám Erzurum ózgeshesi (Erzurum Mebusu) Mahmut Bey tárepinen bul neke Túrkiya Respublikası tariyxındaǵı birinshi rásmiy neke retinde belgili[7][8][9].
Jańa Puqaralıq Nızamındaǵı rásmiy toylar haqqındaǵı maqala (túrkshe: resmi «nikahla evlenilmesi») Túrkiyanıń birinshi Ádillik ministri Mahmut Bolsat Bozkurt tárepinen tayarlanǵan.
Izmir xalıqaralıq yarmarkasındaǵı Neke mákemesi kirseberisinde eki kepter súwretlengen háykel 2002-jılda Izmir qala hákimiyat tárepinen Zehra hám Fuat Say húrmetine birinshi rásmiy turmıs qurǵan juplıq bolǵanı ushın ornatılǵan. Aq marmar tiykarǵı ornatılǵan háykel quyma bronzadan jasalǵan bolıp, sonıń menen birge, nekedegi hayal hám er adamnıń birligin ańlatıwshı bir-birine baylanısqan eki neke júziklerin súwretleydi. Háykel Izmirda tuwılǵan músinshi Bihrat Mavitan tárepinen jaratılǵan.
Súwret
redaktorlawSay Istanbuldń tábiyat kózqarasınan súwretlewi menen ataqlı. Onıń ataqlı kórgizbeleri, atap aytqanda, tiykarlanıp natyurmort hám landshaft súwretleri[10] tábiyattıń real talqını retinde súwretlengen. Sol sıyaqlı talqın salasında basqa túúrk súwretshileri arasında Shukriye Dikmen, Adnan varınca Naile Akınji, Şeref Bigalı, Jemil Eren, Kainat Barkan Pajonk, Muammer Öner, Ibrahim Bozkush, Oya Kınıkli, Fahrettin Baykal hám Aysu Kochak bar.
Sıylıqları
redaktorlawAvni Akyol Túrkiya jaslar hám sport ministri bolǵan dáwirde Saydı túrk kórkem-ónerindegi 50 jıllıq xizmetleri ushın eń húrmetli jarlıqpenen sıylıqladı[7].
Tarik Akannıń 2016-jılǵı hújjetli filmi, Otaturkün Alev Chichekleri, Túrkiya Respublikasınıń dúziliwi dáwirinde áyeller menen baylanıslı reformalar haqqında bolıp, Túrkiya Respublikası áyelleriniń birinshi áwladınıń gúrrińlerin ańlatadı. Respublikanıń dáslepki jıllarında Sabiha Gókchen, Muazzez İlmiye Chig, Nuzhet Gokdóǵan, Jale Inan, Halet Chambel hám Afet İnan sıyaqlı basqa áyeller qatarında Zehra Saydıń gúrrińin kórsetip beredi[11].
Kórgezbeler
redaktorlawJeke
redaktorlaw- A Galeri, Istanbul (1982)
- Tawıq hám bódeneden basqa quslardıń mákiyeni Deniz Kulübü Kórkem-oner Galerisi (1985-jıl 2-fevral) [12][13][14]
- Hobi kórkem-óner galereyası, Istanbul (1985-jıl 18-oktyabr — 7-noyabr) (5) [15]
- Denek kórkem-óner galereyası, Istanbul, (1986-jıl 23-aprel — 10 -may) [16]
- Muhabbat hám tábiyat Muhabbat hám tábiyat, Denek kórkem-óner galereyası (1989-jıl dekabr)[17]
- Kórkem oneryapıṃ Atölye & Galeri, Ankara[18]
Sheriklik
redaktorlaw- Jaratıcı Türk Kadınından Esintiler Dóretiwshi túrk áyeller samalı, Atatúrk mádeniyat orayı (1987-jıl 8-11-aprel) [19]
- 20. Yüzyılında İlk Yarısında Türk Kadın Ressamlarından 20-ásirdiń birinshi yarımındaǵı túrk hayal súwretshileri, Juldız universiteti Yuksel Sabanji kórkem-óner orayı (1992-jıl 21-aprel) [19]
Derekler
redaktorlaw- ↑ "Resmi nikâhla evlenen ilk Türk kadını Zehra Say" (in túrkshe). Cumhuriyet. 14-iyun 1987-jıl. p. 6. http://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/4509/sayfa/1987/6/14/6.xhtml. "See:Talk:Zehra Say"
- ↑ Cikar, Jutta. Türkischer Biographischer Index. Walter de Gruyter, 1-yanvar 2004-jıl — 884 bet. ISBN 3110965771.
- ↑ „Minyatürde Gemiler“ (túrkshe) (1991). 20-aprel 2018-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 19-aprel 2018-jıl.
- ↑ sehir. edu. tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/11452/001508121006.pdf? sequence=1&isAllowed=y „Yüzyıl başlarında 21 kadın ressam“ (túrkshe) (21-aprel 1992-jıl), s. 11. Qaraldı: 5-may 2018-jıl.
- ↑ milliyet. com. tr/GununYayinlari/bEh6 ec7 NeyMeZCT2 j8_x2 B_7 zA_x3 D__x3 D_ „Resmi nikâh öncüsü“ (túrkshe). Milliyet (22-may 1990-jıl), s. 1. Qaraldı: 12-may 2018-jıl.
- ↑ Özdil, Yılmaz. sazcu. com. tr/2016/yazarlar/yilmaz-ozdil/90-jıllıq -enkaz-oyle-mi-1116866/ „90 jıllıq enkaz oyle mi?“ (túrkshe). Sözcü (2-mart 2016-jıl). Qaraldı: 5-may 2018-jıl.
- ↑ 7,0 7,1 Baki Sarısakal bakisarisakal. com/turkiyecumhuriyetindeilkresminikah.pdf „TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NDE İLK RESMİ NİKÂH“ (tr). 25-oktyabr 2018-yilda túp nusqadan archive. org/web/20181025081735/http://www. bakisarisakal. com/turkiyecumhuriyetindeilkresminikah.pdf arxivlendi. Qaraldı: 5-may 2018-jıl.
- ↑ com/turkiyedeki-dáslepki-resmi-nikah/ „Türkiye'deki İlk Resmi Nikah“ (túrkshe). 6-may 2018-jılda túp nusqadan archive. org/web/20180506041404/http://tolgaaydogan. com/turkiyedeki-dáslepki-resmi-nikah/ arxivlendi.
- ↑ Uysal, Erhan. kocaelibarisgazetesi. com/cumhuriyet-tarihimizde-dáslepki-resmi-nikh-makale, 60582. html „Cumhuriyet tarihimizde dáslepki resmi nikâh“ (túrkshe). Barış (2-avgust 2017-jıl). Qaraldı: 5-may 2018-jıl.
- ↑ altasanat. com/zehra-say_b35. html „Zehra Say“.
- ↑ kameraarkasi. org/yonetmenler/belgeseller/ataturkunalevcicekleri. html „Atatürk'ün Alev Çiçekleri“ (túrkshe).
- ↑ cumhuriyetarsivi. com/katalog/192/sayfa/1985/1/9/5. xhtml „UMİT1 Avustralyalı Naıf Ressam ZEHRA SAY Retnnetfctif S Ocak 2 Sutot 1985 MODA Dentz Kulubu Galens“ (túrkshe). Cumhuriyet (9 -yanvar 1985-jıl), s. 5. Qaraldı: 12-may 2018-jıl.
- ↑ cumhuriyetarsivi. com/katalog/192/sayfa/1985/1/21/4. xhtml „ZEHRA Say'ın Tawıq hám bódeneden basqa quslardıń mákiyeni Deniz Kulübü'ndeki...“ (túrkshe). Cumhuriyet (21-yanvar 1985-jıl), s. 4. Qaraldı: 12-may 2018-jıl.
- ↑ istanbul. net. tr/etkinlik/mekanlar/sanat-galerileri/moda-deniz-kulubu-kórkem oner-galerisi/254360/1000 „Tawıq hám bódeneden basqa quslardıń mákiyeni Deniz Kulübü Kórkem oner Galerisi“ (túrkshe).
- ↑ „Beşinci kişisel sergisiyle Zehra Say...“ (túrkshe).
- ↑ „Natürmortları ile Zehra Say“ (túrkshe) (1986-jıl aprel).
- ↑ „Muhabbat ve doğa.“ (24-dekabr 1989-jıl).
- ↑ „Zehra Say resiṃ sergisi 15-28 Nisan̈“. Kórkem oneryapıṃ Atölye & Galeri.
- ↑ 19,0 19,1 GÜvENER 2015.