William Shakespeare

William Shakespeare (aytılıwı:William Shekspir; aprel, 1564 - 23 aprel, 1616) anglichan jazıwshısı. Ol pesalar hám poeziya jazǵan. Kóplegen adamlar onı hámme dáwirdiń eń ullı anglichan jazıwshısı hám dúnyanıń ullı jazıwshılarınıń biri esaplaydı. Ol tragediya, komediya hám tariyxıy shıǵarmalar jazǵan. Onıń poeziyası hám pesaları muxabbat, qızǵanısh, ashıw hám basqa da sezimlerge iye adamlar haqqında. Dúnya júzi boylap mektep oqıwshılar ol haqqında uyrenedi. Ol jumısların 1590-1613 jıllar aralıǵında dóretken.

Tuwılǵan sánesi	-aprel 1564
Qaytıs bolǵan sánesi	23 aprel (3-may) 1616

William Shakespeare

Ómiri

Shakespeare 1564-jılı aprel ayında Angliyanıń Stratford-upon-Avon qalasında tuwılǵan, John Shakespeare hám Mary Ardenniń balası. Shakespeare 1582-jılı 28-noyabrde ózinen 8 jas úlken Anne Hathawayge uylenedi. Anne úsh aylıq hámledar edi. Olardıń úsh balası bolǵan: Susanna hám egizekler Hamnet hám Judith. Úylengennen keyin Shakespeardiń atı 1592-jılǵa shekem shıqpaydı, sebebi ol Londonda jazıwshılıq penen aylanısadı.

1596-jılı Hamnet qaytıs boladı. Olardıń atlarınıń uqsaslıǵı sebepli, ayırım adamlardıń oyınsha, onıń ólimi Shakespearediń 1600-1602 jılları jazǵan Daniya printsi Gamlettin' tragediyalıq tariyxı pesasınıń ideyasın tuwdırǵan.

1598-jılǵa kelip Shakespeare Londonda, Temza dáryasınıń arqasında jaylasqan Michael Turner degen jerde jasaǵan hám ol Ben Johnson tárepinen jazılǵan Hár kim óz yumorında pesası aktyorlar diziminiń eń joqarısında bolǵan.

Shakespeare "Lord Chamberlain adamları" dep atalatuǵın aktyorlıq toparda islegen. Topar, sol waqıtları basqalar sıyaqlı, oǵan pul ajıratqan Lord Chamberlainnin' atı menen atalǵan. Bul topardıń ataqlı bolǵanı sonshelli, 1613-jılı Elizaveta I xanshayımınıń óliminen keyin, jańa patsha James I topardı qollap quwatlaǵan. Topar atı "Patsha adamları" atına ózgertiledi.

Londonda Shakespearediń áwmeti kúsheygen. Ol Londondaǵı Blackfriars degen jerden uy satıp alǵan hám úlkenligi boyınsha Stratfordtaǵı ekinshi orında bolǵan New Placeti iyelegen.

Shakespeare jumıs islewdi 1613-jılı toqtatqan hám 1616-jılı qaytıs bolǵan. Ol ólimine shekem Anne menen jasaǵan. Onıń qábir tasında (áwliyede jatqan jerindegi tasında) bılay jazılǵan (anglichansha):

Good Friend, for Jesus' sake forbear
To dig the dust enclosed here:
Blest be the man who spares these stones,
And cursed be he that moves my bones.

Bul hesh kimniń qábir tastı qozǵawı yamasa onıń qábirin ashıwǵa haqlı emesligin ańlatadı. Egerde kimde-kim onıń denesin qozǵawǵa háreket etse, bul adamdı áwmetsizlik kútedi. Geybir adamlardıń aytıwınsha, Shakespeare jazǵan basqa jumısları onıń qábirinde, biraq hesh kim bunı teksermegen, áwliye tasındaǵı sózlerden qorqqan bolıwı múmkin. Tariyxshılar Shakespeare tárepinen jazılǵan hesh bir jumıs onıń menen birge jerlengenine isenbeydi.

Shakespearediń belgili jumısları

Shakespearediń pesalarınıń tolıq dizimi:

• Shakespeare tragediyaları:
  • Romeo and Juliet (Romeo hám Julietta)
  • Macbeth (Makbet)
  • King Lear (Patsha Lir)
  • Hamlet (Gamlet)
  • Othello (Otello)
  • Titus Andronicus
  • Julius Caesar (Yuliy Sezar)
  • Antony and Cleopatra (Antony hám Kleopatra)
  • Coriolanus
  • Troilus and Cressida (Troilus hám Kressida)
  • Timon of Athens (Afina Timonı)
• Shakespeare komediyaları:
  • The Comedy of Errors (Qáteler komediyası)
  • All's Well That Ends Well (Jaqsı juwmaqlanǵan is jaqsı)
  • As You Like It (Siziń qálewińizshe)
  • A Midsummer Night's Dream (Jazǵı túndegi tús)
  • Much Ado About Nothing (Taqır jerden shań shıǵarıw)
  • Measure for measure
  • The Tempest (Dawıl)
  • Taming of the shrew
  • Twelfth Night or What You Will (On ekinshi tún yamasa siziń qálewińiz)
  • The Merchant of Venice (Venetsiya sawdageri)
  • The Merry Wives of Windsor (Windsordıń kewilli hayalları)
  • Love's Labour's Lost (Súyikli jumıs paydasız)
  • The Two Gentlemen of Verona (Veronanıń eki djentlmeni)
  • Pericles Prince of Tyre
  • Cymbeline
  • The Winter's Tale (Qıs gúrrińi)
• Shakespearediń tariyxıy shıǵarmaları:
  • Richard III
  • Richard II
  • Henry VI, 1-bólim
  • Henry VI, 2-bólim
  • Henry VI, 3-bólim
  • Henry V
  • Henry IV, 1-bólim
  • Henry IV, 2-bólim
  • Henry VIII
  • King John (Patsha Djon)

"Shakespeare"di kim jazǵan?

Shakespearediń óliminen 150 jıllardan keyin, ayırım ilimpazlar "Shakespeare" dep atalǵan jumıslar haqıyqatında William Shakespeare tárepinen jazılmaǵanlıǵı haqqında ayta basladı. Bunday dep aytıwı ushın bir neshe sebepler bar edi. Máselen, "Shakespearedi" jazǵan adam basqa mámleketler (ásirese Italiya) haqqında kóp maǵlıwmatqa iye bolǵan, biraq bizlerge belgili bolǵanınday William Shakespeare hesh qashan Angliyadan basqa jaqqa shıqpaǵan.

"Shakespeare" di jazǵan basqa bir neshe jazıwshılar Francis Bacon, Christopher Marlowe hám Oxford Grafı Edward de Vere bolǵan dep shamalanadı. Kóplegen ilimpazlar William Shakespeare atı menen atalǵan jumıslardı haqıyatında da ózi jazǵanlıǵına isenedi, biraq "Shakespearedi" basqa birew jazǵanlıǵı haqqındaǵı pikir ele kóp talıqlanbaqta.

Siltemeler

Open Source Shakespeare