Wikipedia:Qaraqalpaq latın álipbesi qaǵıydaları

Qaraqalpaq tili imla qaǵıydaları boyınsha aqırǵı ózgerisler Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń 2016-jıl 10-iyunde qabıl etilgen «Latın jazıwına tiykarlanǵan qaraqalpaq álipbesin engiziw haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikası Nızamına ayırım ózgerisler menen qosımshalar haqqındaǵı 92/IX sanlı qararı menen kirgizildi[1].

Búgingi kúnde (latın álipbesine tiykarlanǵan) qaraqalpaq tilinde jámi 34 hárip bar.

LATÍN JAZÍWÍNA TIYKARLANǴAN QARAQALPAQ ÁLIPBESI[2]
Latın jazıwına tiykarlanǵan háripler
(házirgi)
Kirill jazıwına tiykarlanǵan háripler
(burınǵı)
  Latın jazıwına tiykarlanǵan háripler
(házirgi)
Kirill jazıwına tiykarlanǵan háripler
(burınǵı)
1 A a А а 18 N n Н н
2 Á á Ә ә 19 Ń ń Ң ң
3 B b Б б 20 O o О о
4 D d Д д 21 Ó ó Ө ө
5 E e Е е, Э э 22 P p П п
6 F f Ф ф 23 R r Р р
7 G g Г г 24 S s С с
8 Ǵ ǵ Ғ ғ 25 T t Т т
9 H h Ҳ ҳ 26 U u У у
10 X x Х х 27 Ú ú Ү ү
11 Í ı Ы ы 28 V v В в
12 I i И и 29 W w Ў ў
13 J j Ж ж 30 Y y Й й
14 K k К к 31 Z z З з
15 Q q Қ қ 32 Sh sh Ш ш, Щ щ
16 L l Л л 33 C c Ц ц
17 M m М м 34 Ch ch Ч ч

I. Bizge belgili, kirill jazıwına tiykarlanǵan qaraqalpaq alfavitinde jámi 41 hárip bolǵan. Olardan 36 danasınıń latınsha kórinisi joqarıdaǵı kestege kirgizilgen (burınǵı kirill jazıwındaǵı "Е е", "Э э" háripleri házirgi latın jazıwında bir "E e" háribi menen, al burınǵı "Ш ш", "Щ щ" háripleri házirgi latın jazıwında bir "Sh sh" háribi menen ańlatıladı).

II. Kirill jazıwına tiykarlanǵan qaraqalpaq alfavitindegi jáne 3 hárip házirgi latın jazıwında eki háriptiń qosılıp jazılıwı járdeminde ańlatıladı: "Я я" - "Ya ya", "Ё ё" - "Yo yo", "Ю ю" - "Yu yu".

III. Qaraqalpaq tiliniń kirill jazıwına tiykarlanǵan alfavitindegi qalǵan eki hárip, yaǵnıy "Ъ ъ" (ayırıw belgisi) hám "Ь ь" (jińishkertiw belgisi) boyınsha taza imla qaǵıydaları tómendegishe[3]:

  1. Sózdiń kirill formasında "Ъ ъ" yamasa "Ь ь" tańbası "Е е", "И и", "О о" háriplerinen aldın kelmese, latınsha jazıwda "Ъ ъ","Ь ь" belgileri jay ǵana túsirilip qaldırıladı. Mısalı: альбом - albom, январь - yanvar, интервью - intervyu, фортепьяно - fortepyano, Ильяс - Ilyas, адъютант - adyutant h.t.b.
  2. Eger sózdiń kirill formasında "Ъ ъ" yamasa "Ь ь" tańbası "Е е", "И и", "О о" háriplerinen aldın kelse, sózdiń ol(ar) túsirilip qaldırılatuǵın latınsha formasında baǵanaǵı úsh háriptiń ("E e", "I i", "O o") aldına "Y y" háribi qosıp isletiledi. Sebebi tek usı jol menen ǵana sózdiń orfoepiyalıq qásiyetlerin saqlap qalıw múmkin. Mısalı: субЪЕкт - subYEkt (subekt-qáte), релЬЕф - relYEf (relef-qáte), подЪЕзд - podYEzd (podezd-qáte), павилЬОн - pavilYOn (pavilon-qáte), ИлЬИч - IlYIch (Ilich-qáte) h.t.b.

Tilekke qarsı Qaraqalpaqsha Wikipediada tekstli redaktorlawlardı, awdarmalardı ámelge asırıwda latın jazıwına tiykarlanǵan qaraqalpaq háripleri nadurıs paydalanılǵan jaǵdaylar júdá kóp. Sol ushın joqarıda biz eń sońǵı imla qaǵıydalarınıń tiykarǵı punktlerin sanap óttik. Bulardı tekstli redaktorlaw menen shuǵıllanıwshı hárbir paydalanıwshı biliwi lazım.

Eger sizge Kirill grafikası ===> Latın grafikası kórinisindegi maǵlıwmat qolay bolsa, tómendegi kesteni paydalanıwıńız múmkin:

KIRILL HÁM LATÍN JAZÍWLARÍNA TIYKARLANǴAN QARAQALPAQ ÁLIPBELERINIŃ SALÍSTÍRMA KESTESI
Kirill grafikası Házirgi
latın grafikası
    Kirill grafikası Házirgi
latın grafikası
    Kirill grafikası Házirgi
latın grafikası
Аа Aa Ққ Qq Фф Ff
Әә Áá Лл Ll Хх Xx
Бб Bb Мм Mm Ҳҳ Hh
Вв Vv Нн Nn Цц Cc
Гг Gg Ңң Ńń Чч Chch
Ғғ Ǵǵ Оо Oo Шш Shsh
Дд Dd Өө Óó Щщ Shsh
Ее Ee Пп Pp Ъъ joqarıda III punktke qarań
Ёё yo Рр Rr Ыы Íı
Жж Jj Сс Ss Ьь joqarıda III punktke qarań
Зз Zz Тт Tt Ээ Ee
Ии Ii Уу Uu Юю yu
Йй Yy Үү Úú Яя ya
Кк Kk Ўў Ww

2009-jılǵa shekem C Ts retinde, al I hám Í noqatlı hám noqatsız I retinde jazılǵan[4].

  1. www.joqargikenes.uz. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi saytı. Kórilgen waqıt: 27.01.2023
  2. M. Dáwletov, Sh. Abdinazimov. Qaraqalpaq tiliniń orfografiyalıq sózligi. Nókis, «Bilim» baspası, 2020-jıl,540 bet. ISBN 978-9943-4465-4-0. Qaraldı: 518-bet.
  3. M. Dáwletov, Sh. Abdinazimov, A. Dáwletova. Qaraqalpaq tiliniń imla sózligi. Ulıwma bilim beretuǵın mektep oqıwshıları ushın qollanba. Nókis, «Bilim» baspası, 2017-jıl,348 bet. ISBN 978-9943-4442-0-1. Qaraldı: 349-bet.
  4. Karakalpak transliterator Qaraqalpaqsha kirill (eski) ---> Qaraqalpaqsha latın (jańa) transliteratorı