Viruslar

Viruslar

1892-jılı rus ilimpazı D.I.Ivanovskiy temeki ósimliginde ushırasatuǵın temeki mozaykası dep atalıwshı kesellik qozdırıwshınıń ózine tán qásiyetlerin anıqladı. Usı kesellik qozdırıwshı viruslar bakteriyalı filtrden ótip ketiw qásiyetine iye. Nátiyjede saw temeki ósimligin filtrden ótken suyıqlıq penen zıyanlawǵa boladı. Aradan birneshe jıl ótkennen keyin F. Leffler hám P.Froshlar úy haywanlarında ushırasatuǵın belok keselligin qozdırıwshılar da bakteriyalı filtrden ótip ketedi eken, degen juwmaqqa keldi. Eń aqırında 1917-jılı kanadalı bakteriolog F. de Erell bakteriyalardı zıyanlaytuǵın bakteriofag-virusın ashtı. Solay etip, ósimlik, haywan hám mikroorganizmlerde viruslar ashıldı. Usı ashılıwlar tirishiliktiń kletkasız formaları, yaǵnıy jańa ilim tarawı — virusologiya (viruslardı úyreniwshi) pániniń payda bolı- wına sebep boldı. Viruslar adam ómirine úlken qáwip tuwdıradı. Olar birneshe juqpalı keselliklerdiń (gripp, qutırıw, sarı awırıw, encefalit, qızılsha hám basqalar) qozdırıwshıları bolıp esaplanadı. Viruslar tek kletka larda jasaydı. Olar kletka ishiniń parazitleri bolıp esaplanadı. Viruslar kletkadan sırtta erkin hám aktiv halatta ushıraspaydı, kóbeyiw qásiyetlerine de iye emes (2-súwret). Viruslar kletkalıq dúziliske iye organizmlerden ajıralıp, óziniń metabolizimine, yaǵnıy erkin belok sintezlew qásiyetine iye emes.