Tólepbergen Qayıpbergenov
Tólepbergen Qayıpbergenov — Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı, Ózbekstan Qaharmanı.
| Tólepbergen Qayıpbergenov | |
|---|---|
 | |
| Tolıq atı | Tólepbergen Qayıpbergenov |
| Tuwılǵan sánesi | 7-may 1929-jılı |
| Tuwılǵan jeri | Kegeyli rayonı,  QQASSR,  ÓzSSR,  SSRA |
| Qaytıs bolǵan sánesi | 14-sentyabr 2010-jılı (81 jasta) |
| Qaytıs bolǵan jeri | Nókis,  Qaraqalpaqstan,  Ózbekstan |
| Puqaralıǵı | SSRA, Ózbekstan |
| Milleti | qaraqalpaq |
| Dóretiwshilik túri | jazıwshı, pedagog |
| Oqıǵan jeri | Qaraqalpaq mámleketlik pedagogika institutı |
| Dóretiwshilik jılları | 1950–2010-jıllar |
| Baǵdarları | proza, povest |
| Belgili pikirleri | - Qaraqalpaqstandı sheksiz súyiwińizdiń sebebi nede? - Ol birew-ǵoy! |
| Ataqları | Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı (1974),  |
| Sıylıqları |  ,  (1979),  ,  ,  «Qashǵariy» sıylıǵı (1995), «Sholoxov» sıylıǵı (2004), «Berdaq» sıylıǵı (1967) |
1929-jılı 7-may sánesinde Kegeyli rayonınıń Shortanbay awılında (házirgi Nókis rayonınıń sovxozında) kolxozshı diyqan shańaraǵında tuwilǵan.
1944-45 jılları bolajaq jazıwshı ele awıldaǵı mektepte oqıp júrgen jas bala waqıtlarında-aq uqıplı, ziyrek hám kóp oqıwdı qáleytuǵın quntlı oqıwshı sıpatında kózge tústi. Ózi 6,7-klasslarda oqıp júrip ol usı mekteptiń 2,4-klasslarına sabaq berdi.
1945-47 jılları ol Xójeli qalasındaǵı mektepke shekemgi tárbiya pedagogika bilim jurtında oqıydı. Onı pitkergennen keyin 1947-1950-jılları ózi tuwılǵan awılda muǵallim boladı hám sonıń menen birge óz ústinde úzliksiz isleydı, ádebiyat penen qızıǵa baslaydı, óz bilimin jetilistirip baradı.
1950-jılı Tólepbergen Qayıpbergenov Qaraqalpaq Mámleketlik Pedagogikaliq Institutiniń "Rus tili hám ádebiyati" fakultetine oqıwǵa qabıl etiledi.
Tap usi waqıttan baslap onıń ádebiyatqa aralasıwı baslandı. Ol ádebiyat penen, jazıwshı – shayırlar menen jaqınnan tanısıp, olardan alǵan hám ózi turmısqa bayqaǵan tásirlerin qosıqqa aylantırıp jaza baslaydı.
1950-jılı Onıń dóretiwshilik xizmetı baslanadı.Ol dáslep poemaǵa qızıǵa basladı. Al keyin proza janrına qızıqıp ketedı.
1951-jılı onıń “Tilegim” atlı tuńǵish qosıǵın Respublikalıq “Jas Leninshi” gazetasında basılıp shıqtı. Jas shayır basqa sózge usılay qadem atladı. Usınnan baslap onıń qosıqları gazeta-jurnallarda kórine berdi.
1955-jılı jazıwshınıń prozaǵa bet burıwı tuwrı keledi. Bul jılı onıń “Pochtalon kelgende” degen dáslepki gúrrińi “Jas Leninshi” de basildi. Sonnan beri ol tiykarınan proza janrında islep kiyatır.
1955-jılı Tólepbergen Qayıpbergenov Qaraqalpaq Mámleketlik Pedagogikaliq Instituttı tabıslı pitkerip shıǵadi. Bul waqıtta ol jazıwshınıń isin ózine maqset etip alǵan, biraq ele ádebiyat maydanında onsha tanıla qoymaǵan jaslardan edi. “ámiwdárya” jurnalında ádebiy xizmetker.
1955-57-jılları Radio esitiriw komitetinde redaktorı.
1956-jılı Onıń birinshi povesti ”Sekretar” degen at penen basılıp shıǵadi.
1956-67-jıllar Bul jámiyetlik áhmiyetli jumıslardı atqarıw menen bir qatarda jazıwshı usı dáwir ishinde ádebiyat tarawında da ayrıqsha kúshli miynet etti. Onıń dóretiwshiliginiń eń jemisli bólegi mine usı jıllarǵa tuwrı keledi.
1957-58-jılları Qaraqalpaqstan jaziwshilar awqaminda juwaplı xatkeri.
1958-59-jılları radio esitiriw komitetinde baslıqtıń orın basarı
1959-60-jılları ”Jas Leninshi” gazetasında redaktorı
1960-62-jılları Qaraqalpaq mámleketlık baspaxanasında direktorı.
1962-64-jılları ”Sovet Qaraqalpaqstanı” gazetasında redaktorı.
1963-jılı belgili jazıwshı Tólepbergen Qayıpbergenov altınshı ret shıǵarǵan Qaraqalpaqstan ASSR Joqarǵı Sovetine deputat bolıp saylaydı.
1964-67-jılları Radio esittiriw hám televidenie komitetinde redaktorı.
1967-jılı eki kitaptan ibarat ”Qaraqalpaq qızı” roman-dilogiyasi ushın Qaraqalpaqstan Mámleketlik "Berdaq" atindaǵı sıylıqtı.
1967-80-jılları Qaraqalpaqstan baspa sóz komiteti baslıǵınıń orın basarı.
1971-jılı “Muǵallimge raxmet” povesti ushın Ózbekstan Respublikası Mámleketlik "Hamza" atındaǵı, SSSR mámleketlik sıylıǵı, Qaraqalpaq hám xalıq aralıq ”Qashqariy” sıylıqlar berildi.
1974-jılı Tólepbergen Qayıpbergenovqa ”Qaraqalpaq xalıq jazıwshısı” degen ataq berildi.
1979-jılı ”Húrmet belgisi” ordeni, hám qatar medallar menen siyliqlandi.
1980-jılı Qaraqalpaqstan jaziıwshılar awqamı baslıǵına saylanadı.
1980-jıldan baslap hár jılı Ózbekstan jazıwshılar awqamı baslıǵı orınbasarı lawazımlarına hámde sadıq SSSR jazıwshılar awqamı baslıq lawazımlarına saylanadı hám bárshe forumlarda shıǵıp sóylegen.
1982-jılı T. Qayıpbergenov menen Qaraqalpaqstanda birinshi márte sadıq SSSR ádebiyati kúnlerin ótkizildi.
1987-jıldan 1991-jılǵasha jámiyetshilik arasında Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵi Keńesi Baslıǵı orınbasarlıǵına saylandı.
1989-jılda Ózbekstan Respublikası Prezidenti Islam Kárimov pármanına muwapıq T. Qayiıpbergenov Ózbekstan Respublikası Prezidenti Keńesi aǵzalıǵına tayınlanadı.
1995 jıldan beri jamiyetshilik arasında Oraylıq Aziya xalıqlarınıń mádeniyatı qori basqarması baslıǵı lawazımında islep kelmekte.
1995-jılı "Qashqariy" atındaǵı xalıq aralıq sıylıǵınıń lauriyati.
2003-jılı ǵarezsizligimizdiń 12-jıllıǵı múnásebeti menen Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı Tólepbergen Qayıpbergenovqa, Ózbekstan Qahramanı ataǵı menen sıylıqlandı.
2004-jılı Tólepbergen Qayıpbergenov M. Sholoxov atındaǵı sıylıqtıń laureati.
Nókis hám Tashkent qalasında ózbek hám qaraqalpaq tillerinde basılıp atırǵan bir neshe gazeta jurnallar tahrir tóreshleri aǵzasidir.
2010-jılı sentyabrdıń 14-sánesinde dúnyadan ótti.
 | Bul shala maqala haqqında ulıwma úlgi bolıp, ilajı bolsa ol jáne de anıqlaw úlgige almastırılıwı kerek. |