Shıǵıs Aziya mámleketleri

Shıǵıs Aziya mámleketleri. Aziyanıń shıǵıs bóliminde jaylasqan

aymaqları Shıǵıs Aziya subregionı bolıp esaplanadı. Arqa, batıs,

qubla bólimlerinen poyastıń qurǵaqlıq shegaraları ótse, shıǵısı Yapon, Sarı, Shıǵıs Qıtay, Qubla Qıtay teńizleri dizbegi menen qorshalǵan.

Onıń ulıwma maydanı 11,8 mln km2

, xalqınıń sanı bolsa 1,5 mlrd. tan aslam. Bul poyas Jer sharı qurǵaqlıq maydanınıń derlik 8 % in iyeleydi; dúnya xalqınıń 22,2 % in óz ishine aladı; dúnya boyınsha JMÓ niń ¼ bóleginen artıǵı usı poyas esabına tuwrı keledi. Subregion aymaǵında 5 ǵárezsiz mámleket jaylasqan.

Shıǵıs Aziya subregionı Aziyanıń maydanı jaǵınan eń úlken poyası

esaplanadı. Onıń mámleketleri arasında Qıtay maydanınıń úlkenligine qaray dúnyada úshinshi, xalqınıń sanı boyınsha birinshi orındı iyeleydi. Koreya Respublikası poyastıń maydanı jaǵınan kishi mámleketi esaplansa, Mongoliya xalqınıń sanı boyınsha sońǵı orındı iyeleydi. Subregion mámleketleriniń jáne bir ózine tán tárepi sonda, hárbir mámleket óz siyasatı, rawajlanıw jaǵdayına qaray derlik bir-birine uqsamaydı. Bul jerde bazar ekonomikası talapların ózinde sińdirgen socialistlik dúzim tiykarında rawajlanıp atırǵan Qıtay Xalıq Respublikası, jáhánniń eń áskeriylesken, jabıq mámleketlik siyasat júrgiziwshi, totalitar dúzimge iye bolǵan Koreya Xalıq Demokratiyalıq Respublikası (KXDR), poyastaǵı birden-bir monarxiya dúzimine iye bolǵan, jáhánniń ekonomikalıq jaqtan eń rawajlanǵan mámleketlerinen biri — postindustrial mámleket Yaponiya, jańa sanaatlasqan mámleket — Koreya Respublikası menen bir qatarda ekonomikası salıstırmalı tómen dárejede rawajlanǵan Mongoliya jaylasqan.

Tuwrıdan-tuwrı Tınısh okeanına shıǵıw imkaniyatına iye (Mongoliyadan tısqarı) ekenligi, subregionnıń áyyemgi civilizaciya oraylarınan biri ekenligi geografiyalıq ornınıń qolaylı tárepleri esaplansa, batıs hám qubla bólimleriniń bálent tawlıqlardan ibaratlıǵı, tiykarǵı bólimi Tınısh okean boyı seysmikalıq zonasında jaylasqanlıǵı unamsız tárepi sıpatında kórinedi