Qońırat rayonı
Bul maqalada ishki siltemeler qollanılamaǵan yamasa júdá kem qollanılǵan. |
| Qońırat rayonı
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Mámleket: |  Qaraqalpaqstan
| |||
| Xalqı sanı: | 113,2 | |||
| Waqıt: | IRST (UTC+5:00) | |||
| Web saytı: | http://Kungrad.com/ | |||
Qońırat rayonı - Qaraqalpaqstan Respublikasındaǵı rayon. 1927 jıl. 3 iyulda dúzılgen. 1963jiıl. Xójeli rayonına qosıp jiberilgen. 1964 jıl. 22 fevralda qaytan duzilgen. Arqa -shıǵıstan Moynaq rayonı, shıǵısdan Ámiwdárya arqali Bozataw, qubla-shıǵıstan Ámiwdárya arqalı Bozataw, qubla-shıǵıstan Qanlikól, Shomanay rayonları, qubladan Túrkmenstannıń Tashawız wálayatı, Batıs hám Arqadan Qazaqstan Respublikasınıń Atıraw hám Aqtóbe wálayatları menen shegaralas. Maydanı 74,49 mıń km2. Aymaq jaǵınan Qaraqalpaqstan Respublikası rayonları ishinde eń úlkeni. Xalqı sanı 113,2 mıń adam (2005). Rayonda 1 qala. (Qońırat), 6 qalasha (Jaslıq, Altınkól, Aqsholaq, Elabad, Qaraqalpaqstan, Qubla-Ústirt), 9 awıl puqaralar jıyını (Ajiniyaz, Nawrız, Órnek, Ráwshan, Suelli, Ústirt, Xorezm, Qıpshaq). Rayon orayı — Qońırat qalası.
Geografiyası. Jer bederi. tiykarınan, Ústirt platosınan ibarat. Ortasha bal. 150–200 m. eń bálent jeri 290 m (rayonnıń batıs bólimindegi Qaraba-wır qırında). Oraylıq bóliminde Barsa-kelmes, shıǵısında Qarawımbet tuz káni, qublasında Asaka-awdan batıǵı, Túrkmenstan menen shegaralasqan. aymaǵında Qaplanqır tekisliginiń hám Sarıqamıs kóliniń arqa bólimi jaylasqan. Klimatı keskin kontinental, qurǵaq. Jazı ıssı, qısı suwıq. Dáliw (yanvar) ortasha temperatura —4,2° den —6° ǵa shekem, iyuldiki 26,2°, ayrım, 28°. Eń tómen temperatura yanvarda —24°, eń joqarı temperatura iyulda 41°. Jıllıq ortasha jawın 114, 200 mm. Ve-getatsiya da'wiri 155—165 kún. Suwǵarılatuǵın zonalarda 183 kún. Rayon xojalıqları Suelli magistral kanalı, Ráwshan, altınkól kanallarınan suw aladı, sonınday, rayon aymaǵında Mashan kóli hám arqa bóleginde suwelli kóliniń qubla Shekkesi tutasqan. Tábiyiy ósimlikleri, tiykarınan, shól ósimlikleri: shuvaq (gul-shuvoq), sora, qırqbuwın, qara seksewil hám b., Ámiwdárya boylarında toǵaylar bar. Jabayı haywanlardan sayǵaq, qasqır, túlki, qumtıshqan, jılan, kesirtkeler; kemiriwshilerden ondatra, tıshqanlar; quslardan qırǵawıl, ǵarǵa, úyrek, balıqshı, úyrekmurın, suwlarında balıqlar bar.
Xalqı, tiykarınan, qaraqalpaqlar, ózbekler hám qazaqlar, sonıńday, koreys, tatar, orıs hám taǵı basqa millet wákilleri hám jasaydı. Xalqınıń ortasha tıǵızlıǵı 1 km 2 adam 1,52 adam (2005). Xalqınıń 41% (44 mıń adam) awılarda, 59% (69,2 mıń adam) qalalarda jasaydı.
Rayon awıl xojalıǵınıń tiykarǵı tarmaǵı - Paxtashılıq, Ǵálleshilik, shalıshılıq, Gósh-sút, sharwashılıǵı, shirket hám fermer xojalıqları, 6 MTP, "Qońırat" mashina-traktor parkı xizmet kórsetedi. Qońırat rayonında 40mıń gektar jer suwǵarıladı. 4 mıń gektar jerge paxta, 4 mıń gektar jerge shalı, 5,6 mıń gektar jerge biyday, 500 mıń ga jerge, mákke, jáweri, hám basqa awıl xojalıǵı eginleri egiledi. 170,9 mıń gektarǵa jaqın jer toǵay. (tiykarınan, seksewil, torańǵıl hám basqa ibarat.) qalǵan jerler, pishenzar hám jaylawdan ibarat. Rayondaǵı jeke xojalıqlarda 27,6 mıńǵa jaqın qaramal, 12,6 mıńǵa jaqın sıyır, 58,9 mıńǵa jaqın qoy hám eshki, 1,2 mıńǵa jaqın jılqı baǵıladı, moynaq balıq zavodınıń Qońırat filiyalı islep turıptı.
Sanaatı. Sanaat karxanalarınan paxta tazalaw, un tartıw, soda, temir -beton buyumları zavodları, "Ústirtgaz" únitar karqanası, "Qońırat soda zavodı" Ústirt parmalaw kárxanası, Qońırat texnologik suw menen támiynlew basqarması, lokomotiv hám vagon ońlaw deposı, avtokárxanalar, qurılıs mekemelerı, "TuzLTD" "Qazqonıratkarbid" qospa kárxanaları, "Iygilikgáz" qospa karxanalasınıń filliyali hám basqalar bar.