Qırǵız álipbesi
Qırǵız álipbesi — qırǵız tilin jazıw ushın paydalanılatuǵın álipbe. Qırǵız tilinde tómendegi alfavitlerdi paydalanıldı:
- Kirill alfaviti - Qırǵızstanda rásmiy túrde paydalanıladı;
- Arap alfaviti - rásmiy túrde Qıtaydıń Shıńjań-Uyǵır avtonom rayonına qaraslı Qızılsuw-Qırǵız avtonom wálayatı, Ili-Qazaq avtonom wálayatı, Pakistan hám Awǵanstanda paydalanıladı;
- Qırǵız Brayl alfaviti.
Arap álipbesi 1927-jılı qırǵız latın álipbesi tiykarında qurastırılǵan álipbege ótemen degenge shekem paydalanılǵan. Házirgi kúnde Qırǵızstanda kirill álipbesi paydalanılmaqta. Álipbe 36 háripten, onıń 33i rus alfavitinen alınǵan háriplerden, qosımsha qırǵız tiliniń seslik ózgesheligine bildiretuǵın 3 háripten (ң, ү, ө) turadı.
Qırǵız álipbesiniń salıstırmalı kestesi
redaktorlaw| Kirill álipbesi | Arap álipbesi | Latın álipbesi (1928-1940) |
Ótiw dáwirindegi latın álipbesi
(1940-1950) |
IPA |
|---|---|---|---|---|
| А а | ا | A a | A a | [a] |
| Б б | ب | B в | B b | [b] |
| В в | ۋ | V v | V v | [v] |
| Г г | گ | G g | G g | [ɡ] |
| ع | Ƣ ƣ | Ƣ ƣ | [ʁ,ɣ] | |
| Д д | د | D d | D d | [d] |
| Е е | يه | Je je | Je je | [je] |
| Ё ё | يو | Jo jo | Jo jo | [jo] |
| Ж ж | ج | Ç ç | Ç ç | [d͡ʒ] |
| Jumsaq (Russha) Жж | ﮊ | (Ƶ ƶ 1938-1940) | Ƶ ƶ | [ʒ] |
| З з | ز | Z z | Z z | [z] |
| И и | ى | I i | I i | [i] |
| Й й | ي | J j | J j | [j] |
| К к | ك | K k | K k | [k] |
| ق | Q q | Q q | [q] | |
| Л л | ل | L l | L l | [l] |
| М м | م | M m | M m | [m] |
| Н н | ن | N n | N n | [n] |
| Ң ң | ڭ | Ŋ ŋ | Ŋ ŋ/ Ṇ ṇ | [ŋ] |
| О о | و | O o | O o | [o] |
| Ө ө | ۅ | Ɵ ɵ | Ö ö | [ø] |
| П п | پ | P p | P p | [p] |
| Р р | ر | R r | R r | [r] |
| С с | س | S s | S s | [s] |
| Т т | ت | T t | T t | [t] |
| У у | ۇ | U u | U u | [u] |
| Ү ү | ۉ | Y y | Ü ü | [y] |
| Ф ф | ف | F f | F f | [f] |
| Х х | ح | X x (H h 1928-1938) | H h | [χ] |
| Ц ц | - | - | - | [t͡s] |
| Ч ч | چ | C c | C c | [t͡ʃ] |
| Ш ш | ش | Ş ş | Ş ş | [ʃ] |
| Щ щ | ش | Ş ş | Ş ş | [ʃtʃ] |
| Ъ ъ | - | - | - | - |
| Ы ы | ى | Ь ь | Ĭ ĭ | [ɯ] |
| Ь ь | - | - | - | - |
| Э э | ه | E e | E e | [e~ɛ] |
| Ю ю | يۇ | Ju ju | Ju ju | [ju] |
| Я я | يا | Ja ja | Ja ja | [ja] |
- К (K) ك + а, о, у, ы háripleriniń aldında yamasa izinde kelse => ق (Q) retinde jazıladı.
- Г (G) گ + а, о, у, ы hárileriniń aldında yamasa izinde kelse => ع (Ğ) bolıp jazıladı.
| Kirill álipbesi | Aytılıwı | MFA | Jeke jazılıwı | Sońında | Ortasında | Basında |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Аа | Álip | [ɑ] | ا | ﺎ | ا | |
| Бб | Be | [b] | ﺏ | ﺐ | ﺒ | ﺑ |
| Пп | Pe | [p] | پ | ﭗ | ﭙ | ﭙ |
| Тт | Te | [t] | ﺕ | ﺖ | ﺘ | ﺗ |
| Жж | Djiym | [d͡ʒ] | ﺝ | ﺞ | ﺠ | ﺟ |
| Чч | Chiym | [t͡ʃ] | ﭺ | ﭻ | ﭽ | ﭼ |
| Хх | Xa | [χ] | ﺡ | ﺢ | ﺤ | ﺣ |
| Дд | Dál | [d] | ﺩ | ﺪ | ﺩ | |
| Рр | Ra | [r] | ﺭ | ﺮ | ﺭ | |
| Зз | Zay | [z] | ﺯ | ﺰ | ﺯ | |
| Сс | Siyn | [s] | ﺱ | ﺲ | ﺴ | ﺳ |
| Шш | Shiyn | [ʃ] | ﺵ | ﺶ | ﺸ | ﺷ |
| Гг | Ǵayn | [ʁ] | ﻉ | ﻊ | ﻌ | ﻋ |
| Фф | Fe | [ɸ] | ﻑ | ﻒ | ﻔ | ﻓ |
| Кк (Ққ) | Qaf | [q] | ﻕ | ﻖ | ﻘ | ﻗ |
| Кк | Káf | [k] | ك | ـك | ـكـ | كـ |
| Гг (Ғғ) | Gáf | [ɡ] | گ | ﮓ | ﮕ | ﮔ |
| Ңң | Káf Úsh Noqat | [ŋ] | ڭ | ـڭ | ـڭـ | ڭـ |
| Лл | Lám | [l] | ﻝ | ﻞ | ﻠ | ﻟ |
| Мм | Miym | [m] | ﻡ | ﻢ | ﻤ | ﻣ |
| Нн | Nun | [n] | ﻥ | ﻦ | ﻨ | ﻧ |
| Оо | Waw | [o] | و | ﻮ | و | |
| Өө | Waw | [ø] | ۅ | ـۅ | ۅ | |
| Уу | Damma Waw | [u] | ﯗ | ـﯗ | ﯗ | |
| Үү | Waw Qus Belgi | [y] | ۉ | ـۉ | ۉ | |
| Уу (Ўў) | Waw Úsh Noqat | [w] | ﯞ | ـﯞ | ﯞ | |
| Ээ, -e | He | [e] | ە | ﻪ | ە | |
| Ыы / Ии | Álif Maqsura | [i~ɯ] | ﻯ | ﻯ | ـىـ | ىـ |
| Йй | Ye | [j] | ي | ي | ﻴ | ﻳ |
| Hámzá | ء | |||||
Unicode
redaktorlaw| Aldınǵı 3 sanı | Aqırǵı sanı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
| |
040
|
Ѐ | Ё | Ђ | Ѓ | Є | Ѕ | І | Ї | Ј | Љ | Њ | Ћ | Ќ | Ѝ | Ў | Џ |
041
|
А | Б | В | Г | Д | Е | Ж | З | И | Й | К | Л | М | Н | О | П |
042
|
Р | С | Т | У | Ф | Х | Ц | Ч | Ш | Щ | Ъ | Ы | Ь | Э | Ю | Я |
043
|
а | б | в | г | д | е | ж | з | и | й | к | л | м | н | о | п |
044
|
р | с | т | у | ф | х | ц | ч | ш | щ | ъ | ы | ь | э | ю | я |
045
|
ѐ | ё | ђ | ѓ | є | ѕ | і | ї | ј | љ | њ | ћ | ќ | ѝ | ў | џ |
046
|
Ѡ | ѡ | Ѣ | ѣ | Ѥ | ѥ | Ѧ | ѧ | Ѩ | ѩ | Ѫ | ѫ | Ѭ | ѭ | Ѯ | ѯ |
047
|
Ѱ | ѱ | Ѳ | ѳ | Ѵ | ѵ | Ѷ | ѷ | Ѹ | ѹ | Ѻ | ѻ | Ѽ | ѽ | Ѿ | ѿ |
048
|
Ҁ | ҁ | ҂ | ҃ | ҄ | ҅ | ҆ | ҇ | ҈ | ҉ | Ҋ | ҋ | Ҍ | ҍ | Ҏ | ҏ |
049
|
Ґ | ґ | Ғ | ғ | Ҕ | ҕ | Җ | җ | Ҙ | ҙ | Қ | қ | Ҝ | ҝ | Ҟ | ҟ |
04A
|
Ҡ | ҡ | Ң | ң | Ҥ | ҥ | Ҧ | ҧ | Ҩ | ҩ | Ҫ | ҫ | Ҭ | ҭ | Ү | ү |
04B
|
Ұ | ұ | Ҳ | ҳ | Ҵ | ҵ | Ҷ | ҷ | Ҹ | ҹ | Һ | һ | Ҽ | ҽ | Ҿ | ҿ |
04C
|
Ӏ | Ӂ | ӂ | Ӄ | ӄ | Ӆ | ӆ | Ӈ | ӈ | Ӊ | ӊ | Ӌ | ӌ | Ӎ | ӎ | ӏ |
04D
|
Ӑ | ӑ | Ӓ | ӓ | Ӕ | ӕ | Ӗ | ӗ | Ә | ә | Ӛ | ӛ | Ӝ | ӝ | Ӟ | ӟ |
04E
|
Ӡ | ӡ | Ӣ | ӣ | Ӥ | ӥ | Ӧ | ӧ | Ө | ө | Ӫ | ӫ | Ӭ | ӭ | Ӯ | ӯ |
04F
|
Ӱ | ӱ | Ӳ | ӳ | Ӵ | ӵ | Ӷ | ӷ | Ӹ | ӹ | Ӻ | ӻ | Ӽ | ӽ | Ӿ | ӿ |
050
|
Ԁ | ԁ | Ԃ | ԃ | Ԅ | ԅ | Ԇ | ԇ | Ԉ | ԉ | Ԋ | ԋ | Ԍ | ԍ | Ԏ | ԏ |
051
|
Ԑ | ԑ | Ԓ | ԓ | Ԕ | ԕ | Ԗ | ԗ | Ԙ | ԙ | Ԛ | ԛ | Ԝ | ԝ | Ԟ | ԟ |
052
|
Ԡ | ԡ | Ԣ | ԣ | Ԥ | ԥ | Ԧ | ԧ | Ԩ | ԩ | Ԫ | ԫ | Ԭ | ԭ | Ԯ | ԯ |
Úlgi
redaktorlawInsan huqıqlarınıń ulıwma deklaraciyasınan
| Kirill álipbesi | Arap álipbesi | Latın álipbesi
(1928-1940) |
Ótiw dáwirindegi latın álipbesi
(1940-1950) |
Burınǵı qırǵız álipbesi (Eski túrkiyshe) | IPA transkripciyası |
|---|---|---|---|---|---|
| Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш. | باردىق ادامدار ۅز بەدەلىندە جانا ۇقۇقتارىندا ەركىن جانا تەڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات. الاردىن اڭ-سەزىمى مەنەن ابئيىرى بار جانا بئرئ-بئرىنە بئر تۇۇعاندىق مامئلە قىلۇۇعا تئيىش. | Bardьq adamdar ɵz ʙedelinde çana uquqtarьnda erkin çana teꞑ uquqtuu ʙolup çaralat. Alardьn aꞑ-sezimi menen aʙijiri ʙar çana ʙiri-ʙirine ʙir tuuƣandьq mamile qьluuƣa tijiş. | Bardĭq adamdar öz bedelinde çana uquqtarĭnda erkin çana teꞑ uquqtuu bolup çaralat. Alardĭn aꞑ-sezimi menen abijiri bar çana biri-birine bir tuuƣandĭq mamile qĭluuƣa tijiş. | 𐰉𐰀𐰺𐰒𐰃𐰶 𐰀𐰒𐰀𐰢𐰒𐰀𐰺 𐰇𐰕 𐰋𐰅𐰓𐰅𐰠𐰄𐰧𐰅 𐰳𐰀𐰣𐰀 𐰆𐰸𐰆𐰸𐱄𐰀𐰺𐰃𐰧𐰀 𐰅𐰼𐰚𐰄𐰤 𐰳𐰀𐰣𐰀 𐱅𐰅𐰭 𐰆𐰸𐰆𐰸𐱇𐰆𐰆 𐰉𐰆𐰞𐰆𐰯 𐰳𐰀𐰺𐰀𐰞𐰀𐱄٠ 𐰀𐰞𐰀𐰺𐰒𐰃𐰣 𐰀𐰭־𐰾𐰅𐰕𐰄𐰢𐰄 𐰢𐰅𐰤𐰅𐰤 𐰀𐰋𐰄𐰘𐰄𐰼𐰄 𐰉𐰀𐰺 𐰳𐰀𐰣𐰀 𐰋𐰄𐰼𐰄־𐰋𐰄𐰼𐰄𐰤𐰅 𐰋𐰄𐰼 𐱇𐰆𐰆𐰍𐰀𐰧𐰃𐰶 𐰢𐰀𐰢𐰄𐰠𐰅 𐰶𐰃𐰞𐰆𐰆𐰍𐰀 𐱅𐰄𐰘𐰄𐱁٠ | bɑrdɯq ɑdɑmdɑr øz bedelinde d͡ʒɑnɑ uquqtɑrɯndɑ erkin d͡ʒɑnɑ teŋ uquqtuː boɫup d͡ʒɑrɑɫɑt. ɑɫɑrdɯn ɑŋ-sezimi menen ɑbijiri bɑr d͡ʒɑnɑ biri-birine bir tuːʁɑndɯq mɑmile qɯɫuːʁɑ tijiʃ. |
Sanlar
| San | Qırǵızsha (Kirill) | Oqılıwı | San | Qırǵızsha (Kirill) | Oqılıwı |
| 1 | бир | bir | 7 | жети | (d)jeti |
| 2 | эки | (i)eki | 8 | сегиз | segi(y)z |
| 3 | үч | úch | 9 | тогуз | toǵuz |
| 4 | тѳрт | tórt | 10 | он | on |
| 5 | беш | besh | 20 | жыйырма | (d)jıyırma |
| 6 | алты | altı | 100 | жүз | (d)júz |