Oksidleniw dárejesi

Oksidleniw dárejesi, — oksidleniw sanı oksidleniw-qaytarılıw reaksiyalarında atomnıń elektrostatik zaryadı muǵdarı. Ximiyalıq birikpeni ulıwma ionli dúziliske iye dep oy qılsaq, onıń quramındaǵı birde-bir elementdiń shártli zaryadı sol elementdiń oksidleniw dárejesi dep ataladı. Elementlerdiń O. d.n aniqlawda hár dáyım kislorodtıń O.d.n —2, vodorodtikin +1 dep qabul qılınadı. Metall ionlarınıń O.d. Olardıń zaryadına teń deb alınadı. Máselen, suw N2O da vodorodtıń O.D.+1, kislorodtiki —2. Kaliy yodid KJ da kaliydiń O.d. +1, yoddiki —1 dir. Erkin elementlerdiń O.d. O ǵa teń qabul qılınǵan. Hár qanday molekula quramındaǵı bárshe atomlardıń O.d. Jıyındısı 0 ge teń. Máselen, xromat kislotada (N2SgO4) xrom atomınıń O.d. (+1)2+x+(—2)-4=0, bunnan x=+6. Sol jol menen H2SO4 da SHHHr O.d. +6, KMpO4 da Mp dıń O.d. +7 ge tengligin anıqlaw múmkin. Ximiyalıq birikpede atomlardıń O.d. Joqarı (+), pás (—), 0 hám hátteki bólshek sanǵa teń bolıwı múmkin. S2N2 da uglerod (S)dıń O.d. — 1 ge, KJNi(CN)4]fl a nikel Ni dıń O.d. 0 ge teń . Kópshilik qalalarda molekula quramındaǵı atomlardıń O.d. Olardıń valentliklerine, yaǵnıy sol element payda qılatuǵın haqıyqıy baylanıslar sanına teń bolmaydı. Organik birikpelerde uglerodtıń valentligi 4 ke teń , biraq O.d. túrli birikpelerde túrlishe. Mas, SN4 da uglerodtıń O.d. —4 ke, SO2 da +4 ke, NSON da 0 ge, NSOON da +2 ge, S2N4 da —2 qa teń .