Ibn Májit

Ibn Májit, Shixabuddin Axmet ibn Májit as-Sa'diy annajdiy (shama menen 1440, Julfor — 16 á. bası ) — ataqlı arab teńizshisi (darǵası), teńizde júziw ilminiń teoretigi. Omiriniń 40 jıldan artıq bólegin Hind okeanında keme xızmetinde ótkergen. Onıń babaları da teńizshi bolǵan. Portugal teńizshisi Vasko de Gama basshılıǵındaǵı kemelerdi 1498-jıl da Afrikanıń arqa jaǵasınan Hindstannıń Kojikode (Kolikut) qalasına barǵanında Arabstan teńizinde jol kórsetiwshi bolǵan. I. M. óz dáwirindegi bilimlerdi jaqsı iyelegen hám ózi de qırqqa jaqın shıǵarma jazǵan. Olar tiykarınan, poeziyada, biraq eń iri dóretpelerinen biri — "Kitob alfavoid fi usul ilm al-baxr va-lqavoil" (" Teńizshilik ilmi hám qaǵıydaları tiykarlarına tiyisli paydalı maǵlıwmatlar kitabı") prozada jazılǵan. Shıǵarmada arab teńizshileriniń kemelerdi Zanjibar hám Madagaskar atawlarınan Tayvan hám Indoneziyanıń alshaq atawlarına shekem alıp barǵan marshrutları, kemeni basqarıwdıń bay teoriyalıq hám ámeliy máseleleri hám de avtordıń kóp jıllıq teńizshilik tájiriybesinen payda bolǵan juwmaqlar (teńizshilik tariyxı, keme basqarıwshısına qoyılatuǵın talaplar, samallar baǵdarı, kemeler súzetuǵın jónelisler, musson samalları, iri atawlar hám h. q.) orın alǵan. Kemeni basqarıwda quyash, ay hám juldızlar jaǵdayın itibarǵa alıw, kompastan paydalanıw, samallardıń esiw waqıtları hám baǵdarların biliw, Hind okeanı, ondaǵı atawlar hám jaǵaları xarakteristikası hám basqaları. bayanlanǵan. Poeziyada jazılǵan iri dóretpelerinen biri "Hoviiyot al-ixtisorfi usul ilm al-bihor" (" Teńiz ilmi tiykarlarınıń qısqa dástanı") mıń báytlik úlken urjuzadan ibarat (1462-jıl jazıp juwmaqlanǵan ). I. M. dóretpelerinde kemelerdiń, tiykarınan, Qızıl teńiz, Parsı qoltıǵı, Hind okeanında júziw baǵdarları xarakteristikalanǵan, olarda sol dáwirdiń teńiz astronomiyasına tiyisli derlik barlıq bilimler sáwlelengen. Ol teńizshilik páni babında qollanbalar jaratqan birinshi iri alım retinde málim. I. M. hám basqa arab teńizshileriniń tájiriybeleri evropalıqlardıń Hind okeanındaǵı keme reysinde kútá úlken járdem bergen.

[[Fayl:Négociant musulman de Mascate.jpg|280px|súwret]]
Tuwılǵan sánesi	1432
Qaytıs bolǵan sánesi	1500

Derekler

ÓzME, Birinshi tom, Tashkent, 2000-jıl