Esmeralda (Notre Dame soborı)

Esmeralda (yamasa tuwılǵanda qoyılǵan atı boyınsha Agnes) — Viktor Gyugonıń 1831-jılı shıǵarılǵan «Notre Dame Soborı» (Notre Dame de Paris) romanınıń bas qaharmanı. Miyrimli, haq júrekli, 16 jaslı Esmeralda óziniń eliktiretuǵın oyınları menen erkeklerdi ózine tartsa, aqıllı eshkisi Jali de qasında júrip, hár túrli shoular kórsetetuǵın edi.

«Esmeralda hám eshkisi Jali eskertkishi», 1865, Antonio G. Rossetti

Qaharmannıń gúrrińi

Anası 'la Chantefleuri' laqaplı shayırdıń qızı Paket Guybertaut. Paket jas bir aqsúyektiń arbawına túsip, ǵar boladı hám jarlılıq penen jalǵızliqta ómir súredi. Agnestiń tuwılıwı — Paketti ómirde uslap turǵan hám baxıtlı etken nárse edi. Balasına húrmet kórsetip, hátte, oǵan tabınatuǵın da edi. Cıganlar balanı urlap áketip, onıń ornına bir kózli, kórimsiz, búkir Kvazimodonı taslap ketedi. Úyge kelgeninde Agnestiń ornında Kvazimodonıń jatırǵanın kórip, Paket hám qala turǵınları «cıganlar Agnesti jep qoyǵan» degen pikirge keledi. Paket qızın izleydi, al kórimsiz Kvazimodo da úyden quwılıp, Notre Dame soborına aparıw ushın Parijge jiberiledi.

Cıganlardıń qolında ósken Esmeralda Parijdegi cıganlar, qaraqshılar menen ǵarlardıń arasında Mirakles minarasında baxıtlı ómir súrip, xalıqtıń aldında oynap júredi. Sonday-aq, cıganlar bergen paypaq penen anasın izlep te júredi.

Klod Frollo Esmeraldanı kósheden alıp qashıw ushın Notre Dame soborında tawıp, ósirgen ógey balası Kvazimodonı qasına aladı. Esmeraldanı baqlap barǵan shayır, filosof Pier Gringoir onı alıp qashıp baratırǵan waqıtta baqırıp, júzbası Febustıń waqıyaǵa aralasına sebepshi boladı. Kvazimodo qolǵa túsedi, al Klod Frollo qashıp ketedi. Esmeralda Febustı bir kórgennen unatıp qaladı hám qobaljıp, qashıp ketedi. Sonıń arasında Febus Kvazimodonı alıp ketedi. Jáne ash, jalǵız hám baspanasız qalǵan Pier Gringoir Esmeraldanı baqlawda dawam etedi. Qaraqshılar kóp bolatuǵın Mirakles sarayına kirgennen soń jas qızdıń izin joytıp aladı hám qaraqshılardiń qolına túsip, sorawǵa tartıladı. Eger ǵarlardıń arasınan birewi oǵan hayal bolıwdı qabıllasa, ólim jazasınan qutılıwın aytadı. Biraq heshkim qabıllamaǵanı ushın, Gringordı ólim jazasına tayarlaydı. Sol waqıtta Esmeralda oǵan hayal bolıwǵa razı boladı. Cıgan úlgisinde neke qıyılıp, bul neke 4 jıl dawam etiwin belgileydi.

Esmeralda Kvazimodoǵa suw berip atır (Gustav Brion)

Grev maydanında azaplaw jazasına kesilgen Kvazimodo maydandaǵı adamlardan suw soraydı, biraq oǵan heshkim suw bermeydi. Bir waqıtta Esmeralda ortaǵa shıǵıp, Kvazimodoǵa suw beredi, tap sonda cıgan qızı Esmeraldaǵa bir kórgennen ashıq boladı. Biraq ta, bas din xızmetkeriniń de kózi Esmeralda da edi. Al Esmeraldanıń júreginde bolsa, júzbası Febustan basqa heshkimge orın joq. Bolıp atırǵanlar — muxabbat penen jek kóriwshilik, jaqsılıq penen jawızlıq arasında kesilisken gúres. Viktor Gyugo waqıyalardı jaqsılap, izbe-iz toqıǵan usı romanında adam ómirinde táǵdirdiń de ornına gúman menen qaraydı. Shıǵarma jazılǵanınan berli usı kúnge deyin, birneshe kórkem-óner shıǵarmalarınǵa, ásirese, filmlerge ilham bulaǵı boldı.

Tiykarında

Aktyor	Jılı
Denise Becker	1905-jılǵı filmi
Stacia Napierkowska	1911-jılǵı filmi
Theda Bara	1917-jılǵı filmi
Sybil Thorndike	1922-jılǵı filmi
Patsy Ruth Miller	1923-jılǵı filmi
Maureen O'Hara	1939-jılǵı filmi
Gina Lollobrigida	1956-jılǵı filmi
Gay Hamilton	1966-jılǵı televideniye serialı
Michelle Newell	1977-jılǵı televideniye filmi
Lesley-Anne Down	1982-jılǵı televideniye filmi
Angela Punch McGregor (dublyaj)	Notre Damenıń Soborı (animaciya,1986)
Eleanor Noble (dublyaj)	1996-jılǵı animaciyalıq televizor filmi
Demi Moore (dawıs, sóylesiw) Heidi Mollenhauer (dublyaj, qosıq aytıw)	1996-jılǵı Disney animaciyalıq filmi
Salma Hayek	1997-jılǵı televideniye filmi
Hélène Ségara	1997-2002-jılǵı myuzkli
Mélanie Thierry	1999-jılǵı parodiyalıq filmi
Tina Arena	2000-jılǵı myuzikl - original London aktyorları
Candis Nergaard (dublyaj)	2008-jılǵı BBC Radio adaptaciyası
Ciara Renée	2014-2015-jılǵı myuzikl

Qarańız

• Kvazimodo
• Notre Dame Soborı (roman)