Bulgar tili

Bulgar tili — áyyemgi bulgar qáwimleriniń tili. Bulgarlar dáslep Xun qáwimleri awqamına kirgen, slavyan, fin-ugor mámleketleri menen baylanısta bolǵan. IX — XI ásirlerden saqlanǵan dereklerdegi (XIV — XV ásirler) jazıwlarǵa, tariyxıy atlar dúzilisine qaraǵanda, bulgar tili házirgi chuvash tiline jaqın bolǵan. Bul ekewi túrkiy tiliniń bulgar toparına tiyisli. Bulgar toparındaǵı tillerdiń ózge túrkiy tilden ayırmashılıǵı — „z“ ornına „r“, „sh“, „s“ ornına „l“ háribiniń paydalanılıwı. Bulgar tili házirgi bashqurt, tatar tilleriniń qáliplesiwine sebep boldı. Kóshpeliler bulgarlardı VII — IX ásirlerde házirgi Rossiyanıń qublasına qarap quwǵanında, olardıń bir bólegi venger hám slavyanlardıń quramına kirgen, sonıń nátiyjesinde olardıń tiline bulgar sózleri kóplep kirgen.

Bulgar tili
Jergilikli atı
Tarqalǵan mámleketler
Sóylesiwshiler sanı
Klassifikaciyası
Kategoriya	Evroaziya tilleri
Til shańaraǵı	Altay tilleri Túrkiy tarmaq Bulgar toparı
Álipbesi	Bulgar runes, Greek alphabet hám Arabic alphabet
Til kodları
ISO 639-1	-
ISO 639-2	-
ISO 639-3	XBO

132 belgili bulgar runası. P. Dobrevu

Bulgar tili — áyyemgi bulgar xalqınıń tili. Xalqı túrkiy qáwimler birlespesinen ibarat bolǵan Bulgar mámleketi házirgi Volga hám Kama dáryalarınıń boylarında X ásirde júzege kelgen. Bul mámleket kriziske ushraǵannan soń qáwim hám xalıqlardıń Bulgar awqamı tarqalıp ketken. Bul til haqqında vizantiyalı, evropalı, arman hám arab sayahatshılarınıń eslerinde, sonday-aq qábir taslarında saqlanǵan maǵlıwmatlar, adam hám orın atları tiykarında pikir júritiw múmkin. Bular Bulgar tiliniń ayırım ózgesheliklerin anıqlawǵa imkan beredi. Máselen, áyyemgi túrkiy tillerden "z" ornında "r", "sh" ornında "l" bar ekenligi menen parıq qılǵan: kyor — gúz; xyol — qıs. Bulgar tili áyyemgi tillerden hazar, házirgi tillerden chuvash tiline jaqın turadı. Bul 3 til birgelikte túrkiy tillerdiń bulgar toparın quraydı.

Bulgarsha, tatarsha hám chuvashsha sózler kestesi

Voljskli-bulgarsha sózler (r-usıl)	Shama menen transliteraciya	Zamanagáy chuvashsha analog	Zamanagóy tatarsha analog	Sóz mánisi
هیر	хир	хĕр	кыз	qız
اول	авл (аул)	ывăл	ул	ul
آیح	айх	уйăх	ай (айгы)	ay
جال	джал	çул	ел (джыл)	jıl
تواتو، تواتة	туату, туата	тăват(ă)	дүрт	tórt
آلط، آلطی	алты, алт	улт(ă)	алты	altı
جتی، جیات	джиат, дж-ти, джиете	çич(ĕ)	җиде	jeti
سکر	с-к-р	сакăр	сигез	segiz
طحر، طحور	т-хур, т-х-р	тăхăр	тугыз	toǵız
وان	ван, уан	вун(ă)	ун	on
جیریم، جرم	джирим, дж-р-м	çирĕм	егерме (җегерем)	jigirma
ووطر	вут-р	вăтăр	утыз	otız
جور	джур	çĕр	йөз	júz
ﺍﺣﺮﺖ	ахират	ахрат	ахирэт	aqıret
ﺍﻜ	ике	икӗ	ике	eki
ﺩﻨﻴﺎﺮﻦ	дэньядан, дуньядан, дуньяран (dunyaran)	тӗнчерен	дөньядан	dúnyadan
ﺑﺎﻘﻲ	бакый	—	бакый	ólmes

Siltemeler

• Inscriptions and Alphabet of the Proto-Bulgarians, by Peter Dobrev