Venera

Venera (simbolı: ) — Quyash sistemasındaǵı planeta. Áyyemgi rim ápsanasında muhabbat qudayinıń atı menen atalatuǵın bul planetanıń Quyashtan ortasha uzaqlıǵı 108,81 million kilometr. Venera (ózbekshe atı Zuhra) orbitası boylap sekundına 35 kilometr tezlik penen háreketlenip, 225 kúnde Quyash átirapında bir ret tolıq aylanıp shıǵadı. Ayqınlıǵı jaǵınan Quyash hám Aydan keyin turatuǵın bul planeta júdá erteden adamlar dıqqatın ózine tartıp, qozǵalmaytuǵın juldızlar fonında háreketleniwi birinshi bolıp sezilgen «adasqan» jaqtırtqısh bolıp tabıladı. Ol tez-tez erte tańda Quyash shıǵıwınan aldın shıǵıstan kóringeni ushın onı «Tań juldızi»depte ataydı. 1610-jıldan-aq G. Galiley ózi soqqan teleskopta onı baqlap, Veneranıń Ay sıyaqlı fazalarda bolıwınıń guwası boldı. Bul hádiyse Venera da Ay sıyaqlı shar formasındaǵı aspan denesi ekenliginiń dáslepki dálili edi. Veneranıń úlkenligi Jerdikindey bolıp, diametri 12 mıń 104 kilometrdi quraydı. 1761-jıl 6-iyunda planetanıń háreketi Quyash diskinde proyekciyalanıp ótti. Bunday ájayıp hádiyseni baqlaǵan rus alımı M.V. Lomonosov Veneranıń qalıń atmosfera menen qaplanǵanıń anıqladı.Planetanı kosmik apparatlar járdeminde tekseriw XX ásirdiń 60-jıllarınan baslanǵan, bul Veneraǵa tiyisli kóplegen jumbaqlardı sheshiwge járdem berdi. Nátiyjede Veneranıń óz oqı hám Quyash átirapında haqıyqıy aylanıw dáwirleri anıqlandı. Bizge belgili bolǵanınday, planetanıń aylanıw oǵı onıń orbita tegisligine derlik tik jaylasqan bolıp(anıgı 93°), onda Jerdikindey jıl máwsimler ushıramaydı. Sonday-aq, planetanı radiotolqınlarda baqlaw, Veneranıń óz oǵı átirapında juldızlarǵa qaraǵanda aylanıw dáwiri 243,16 kúnge teń ekenligi hám de ol Quyash sistemasınıń (óz oǵı átirapında) shıǵıstan batısqa aylanıwshı jalǵız planetası ekenligi belgili boldı. «Tań juldızi»nıń bir kúni, yaǵnıy Quyashqa qaraǵanda óz oǵı átirapında aylanıw dáwiri 117 Jer kúnine teń bolıp, bir jılı onıń eki kúninen sal azlaw shıǵadı.