Telesáwbet

Telesáwbet - telejurnalistikanıń analitikalıq janrlarınan bolıp, ol siyasiy, jámiyetlik, ekonomikalıq, mádeniy hám basqa tarawlarda bar bolǵan mashqalalardı kórip shıǵıp, talqılap, bul mashqalalardıń sheshiw jolların izlewge qaratılǵan. Bazı jurnalistler telesáwbetti lektsiya dep túsinedi. Bul durıs emes. Telesáwbet eń áwele, teletamashagóy menen bolǵan janlı, erkin sóylesiw bolıp tabıladı.

Ayırım jurnalistlerimiz bolsa, bir sáwbet dawamında kóp temalardı sáwlelendiriwge, kóp mashqalalardı kórip shıǵıwǵa háreket etedi. Biraq, tájiriybe sonı kórsetedi, sáwbette bir anıq temanı hár tárepleme sáwlelendiriw kerek.

Telesáwbettiń tabıslı shıǵıwı ushın aydınlıq faktorıda rol oynaydı. Aydınlıq bolsa, dáslep, avtordıń pikirleri anıq hám izbe-iz bayan etilgende, keltirilgen dálillerdiń logikalıǵında kórinedi. Telesáwbettiń tabıslı avtordıń turmıstan alınǵan orınlı sabaqların keltiriwi jáne erkin mısallardı keltiriwine de baylanıslı. Telesáwbettiń teması qanshama tereń bolsa, sonshama kóp mısallar keltiriw hám basqa súwretlew qurallarınan paydalanıw kerek. Telesáwbette arnawlı terminlerdi, qıyın sózlerdi isletpewge háreket etiw zárúr.

Telesáwbet oqıw formasında emes, bálki sóylew, sáwbetlesiw formasında ótkiziliwi áhmiyetli bolıp tabıladı. Onı tayarlaw barısında telejurnalist tamashagóylerdiń háreketin de seziwi, sóz bolıp atırǵan temaǵa kóriwshilerdi tartıw maqsetinde óz pikirlerin jankúyerlik, emotsional qálipte bayan etiliwi lazım. Telesáwbet dawamında bildiretuǵın pikir-talaslarǵa avtordıń óz qarım-qatnası bolıwı kerek.

Tema boyınsha mınaday telesáwbet túrlerin ajıratıw múmkin;

• jámiyetlik-siyasiy sáwbetler – ishki hám sırtqı siyasatındaǵı sheshiliwi tiyis máselelerge baǵıshlanǵan mámleketimizdiń ishki waqıyaları tuwralı sáwbetler, sonday-aq, xalıq aralıq sáwbetler de, Watanǵa sadıqlıq hám ulıwma insanlıq máselelerdi sóz etiwshi sáwbetler de bul topar ishinde kiredi;
• ekonomikalıq temadaǵı sáwbetler, sonday-aq, awıl-xojalıǵı transport, islep shıǵarıw, sawda-satıq tarawlarına tán sáwbetler;
• ilim hám mádeniyat tarawındaǵı jetiskenlik hám kemshilik haqqındaǵı sáwbetler.

Baǵdar boyınsha teoriyalıq, ulıwmalıq hám publitsistikalıq sáwbetlerge ajıratıw múmkin.

Teoriyalıq sáwbetler jámiyetlik-siyasiy, mádeniy hám xalıq aralıq turmıstıń sheshiliwi tiyis máselelerdi túsindiriw wazıypasın, ulıwmalıq sáwbetler bolsa, zamanagóy ilim hám texnika, sonıń ishinde meditsina, bilim sistemalarındaǵı mashqalalardı kórip shıǵıw hám olardıń sheshiliwine jámáát pikirin keltirip shıǵarıw wazıypasın, publitsistikalıq sáwbetler bolsa házirgi kúnniń zárúr máselelerin kóterińki ruxta, teletamashagóylerge bildirgen jaǵdayda, emotsional tárizde ashıp beriw wazıypasın orınlaydı.

Telesáwbet túrlerinen jáne biri – "ortalıq sáwbeti" bolıp tabıladı. Bul sáwbet ózine tánligi menen basqa telesáwbetlerden ajıralıp turadı. "Ortalıq sáwbeti" inde 3-4 qatnasıwshı qatnasadı. Bul sáwbette kóterilip shıqqan mashqala hár qıylı qánigeler tárepinen tereń talqılanadı. Sonıń ushın bunday sáwbetlerde pikirlerdiń salıstırılıwı hám ulıwma bir juwmaq shıǵarıwı tábiyiy boladı.