Tólegen Xojamyarov

"Tavallo" (laqapı ; tiykarǵı atı Tólegen Xo'jamyorov) (1883 - Tashkent, Rossiya imperiyasi — 1937-jıl 10 -noyabr, Tashkent, O'zSSR, SSSR) — turkstanlıq bilimparwar shayır, publitsist. Jadidshilik háreketi wákili.

Tuwılǵan sánesi	1883
Qaytıs bolǵan sánesi	10-noyabr 1937(1937-11-10)

Balalıǵı hám iskerligi

Tavallo 1883-jıl Tashkenttiń Ko'kcha dahasida, Obi Nazir máhellesinde Xo'jamyor Jiyenbayev shańaraǵında tuwılǵan. Aldın eski mektepte sawat shıǵarǵan, keyin Beglerbegi medresesinde hám orıs-tuzem mektebinde oqıǵan [1]. 1900-jıl 17 jasında buyım sawdası menen shuǵıllanatuǵın atasınıń másláháti menen Prjevalsk qalasına barıp, Usmanbek SawaplıJonboyev degen kisiniń qolında prikazchik bolıp islegen. 1909 -jıl atasınıń óliminen keyin Tashkentke qaytıp, qala sawda zavodlarınan birinde jumıs jurgiziwshilik etken[1].

Shańaraǵı

Tavallo Sholpan atlı áyelge úylengen, olar Baslıq, Sanabar atlı eki qız hám Maqsud, Mahmud atlı eki ul perzent kóredi[1]. Publisistik iskerligi: Ózbek hám parsı ádebiyatı klassikleriniń shıǵarmaların sonıń menen birge, arab hám parsı tillerin úyrengen. 1905-jıldan „Turkiston wálayatınıń gazeti“, „Sadoi Ferǵana“, „Taraqqiy“ sıyaqlı gazeta hám jurnallarında qosıq hám maqalaları menen úzliksiz qatnasqan. 1910 -jıllardan waqıtlı baspasózde „Tavallo“ laqabı menen qosıq hám maqalaları basıla baslaǵan. 1914-jıl 30 -avgustda Munavvarqari, Abdulla Avloniy, M. Patshaxo'jayev, Husanxo'ja Akexo'ja balası (jazıwshı Said Ahmadning ákesi), Saidabdulla Saidkarim balası Saidazimboyev, Kámalbek Narbekov (ulıwma 12 kisi) lar menen birgelikte Tashkentte „Baspa“ uyımın dúzip, kitap shıǵarıwdı jolǵa qoyǵan. 1915-jılda bolsa Avloniylar ǵayratı menen dúzilgen „Turan“ jámiyetinde iskerlik kórsete baslaǵan. 1918-1919 -jıllarda Tashkenttiń daslep Eski qala, keyin Jańa qala ijroiya komitetleriniń aǵzası bolǵan. Keyinirek túrli xojalıq jumıslarında islegen.

Dóretiwshiligi

Tavallo dóretiwshi retinde qáliplesiwinde Tashkent kórkem ádebiyatqa baylanıslı ortalıǵınıń roli úlken bolǵan. Oǵan Sayrmlıq shayır Yusuf Saryomiy ustazlıq etken. Laqabdı da oǵan Yusuf Saryomiy bergen. Tavallo qosıqlarında millet hám watan túsinikleri keń orın iyelegen („Járdem etpek kúni jetti sıza Turan xalqı…“). „Gúlleniw-ul Islam“ (1916 ) qosıqlar kompleksi onıń turmıslıq dáwirinde baspadan shıǵarılǵan. Jıynaqǵa 70 dana qosıq kiritilgen. Dóretpe turkshilik, islamshılıq ruwxında salmaq hám sesler uyǵınlıǵı dástúriy - aruzda. Bul jıynaq 1993-jılı professor Begali Qosimov tárepinen sózbashı hám túsindirmeler menen qayta baspa etildi.

Ólimi

Tavallo 1937-jıl 14-avgustda Tavallo „Turan“, „Kebiroyi islam“ „Ittihodi taraqqiy“, „Milliy ittihod“, „Milliy ǵárezsizlik“ shólkemleriniń aǵzası, „Millionerning balası“, „she'rlarida mılletshillik ideyaların ilgeri súrgenlıqta ayıplanıp tutqınǵa alınadı. 1937-jıl 10 -noyabrde NKvD qasındaǵı úshlik hukimi menen atıp taslanǵan. 1968-jıl 18-oktyabrde oqlangan.

Derekler

ÓzME,Birinshi tom, Tashkent,2000-jıl