Táwipshilik

Táwiplik — xalıq shıpakerlik kásibi tiykarında nawqaslardı emlew. Shıǵıs xalıqlarında bir neshe mıń jıllıq toriyxqa iye bolıp, áwladdan áwlad ótip, rawajlanıp kelgen. Avestoda aytılıwınsha, táwipler qarar tapqan qaǵıydalar tiykarında nawqaslardı emlegen. Táwipler adamlardı ápiwayı shópler hám madanlardan toyyorlangan dári-dármanlar menen emlepǵana qoymay, hátte kózler xirurglıǵı ámeliyatın da ámelge asırǵan. Órta ásirlerde tek Xorezim hám Xorasanda emes, sawda hám mádeniyat orayı bolǵan Samarqand, Buxara hám basqa qalalarda da táwipler nawqaslardı oraylasqan demalıs úylerinde emlew menen shuǵullanǵan. Táwipler dáwiriniń oqımıslı hám medicinada belgili tajiriybege iye adamlar bolǵan (qarań Soǵliqni saqlaw ). Asa tajiriybeli, jetik, oqımıslı táwiplerdi xalıq hakim dep akelgen.

Buqrot (Gippokrat), Jolınus (Galen), Abu Bakr ar Roziy, Abu Ali ibn Sino sıyaqlı hakimler ataqlı. XX -ásirdiń 20-jıllarına qaray Ózbekstanda medicina oshaǵı bolmaǵanlıǵı sebepli, táwiplik atadan bolaǵa ótetuǵın kásip bolıp kelgen. Táwipler arasında Abu Ali ibn Sinoning " Medicina nızamları" kitabınan paydalanıp jergilikli shóplerden túrli dáriler tayarlap sınǵan, shıqqanlardı dawalaǵan abıray -itibarlıları talayǵana. Tashkentlik aǵa-ini táwipler Vosidxon hám Xomidxon Dárwishxonovlar medicina salasında ilimiy qollanbalar jazǵan, terapiya, gigiyena máselelerine áhmiyet berigen. Tashkentlik Akmalxon Mahmudxonov, Kamal Solimov, Ibrohim Shukurov, Samarqandlıq Usta Toqtanazar ulı, buxaralıq Burxon Saidov hám basqa ataqlı táwipler kishiler dártine dárman bolǵan. Ayırım táwipler bolsa hoywonlarda tájiriybe etip kórip, sınǵan,shiqqanlardı emlegen. Táwipler paydalanǵan bázi bir dárili qurallar hám usıllar keyinshelik botanika (dárili ósimlikler ), medicina, zoologiya hám basqa ilimiy tarawlardıń rawajlanıwına tiykar boldı.

Kebirolar dáwirinde táwipshilik kásibi belgili waqıtqa shekem vrach iskerligine qarsı qoyılıp, asa kemsitip kelindi. Ózbekstan ǵárezsizlikke eriskennen keyin ilimiy medicina menen bir qatarda táwiplik kásibi rawaj tawip, dárili ósimlikler menen kóplegen keselliklerdi, sınǵan,shiqqanlardı dawalaytuǵın táwipler de iskerlik kórsetedi.

Derekler

ÓzME,Birinshi tom,Tashkent,2000-jıl