Tábiyat resursları

Tábiyat resursları, tábiyǵıy baylıqlar — jámiettiiń materiallıq hám ruwxıy mútajliklerin qandırıw maqsetlerinde xojalıqta paydalanıletuǵın hám de insaniyattıń jasawı ushın zárúr bolǵan, onı qorshap turǵan tábiyiy ortalıqtıń barlıq tábiyat komponentleri, energiya derekleri. Tábiyat resurslarına Quyash energiyası, Jerdiń ishki ıssılıǵı, suw, jer, mineral baylıqlar, paydalı qazılmalar, ósimlikler, topraqlar, haywanat dúnyası kiredi. Tábiyat resursları tawsılatuǵın (kóplegen paydalı qazılmalar), tawsılmaytuǵın (suw, hawa, Quyash nurı, Jerdiń ishki energiyası ) hám tiklenetuǵın (biologiyalıq elementler, ayırım paydalı qazılmalar) baylıqlarǵa bólinedi. Tábiyiy sheki onimlerdi kóp dárejede paydalanıwshı kúshlerdiń jedel rawajlanıwına baylanıslı túrde tábiyat resursları menen támiyinlew máseleleri jáne de aktuallasıp barıp atır. Topıraq, atmosfera hám gidrosferanıń pataslanıwına qarsı gúresiwde jáhánnıń barlıq mámleketleri kelisip jumıs alıp barıwları zárúr bolıp, tábiyat resursları qáwipsizligi global xarakterge aylanıp atır. Tábiyat resursların ózlestiriwdiń zárúrli basqıshları — olardı anıqlaw (razvedka qılıw ), úyreniw, bólek túrleri boyınsha kadastrlar (mısalı, jer kadastrı, suw kadastrı ) dúziwden ibarat. Ózbekstan Respublikasında tábiyat resursları kadastrların dúziw hám júrgiziw Ózbekstan Respublikasınıń " Mámleket kadastrları tuwrısında" nızamı (2000-jıl, 15 dekabr) na muwapıq alıp barıladı.

Tábiyat resursların bahalawdıń ilimiy tiykarlanǵan 3 tipi ámeldegi: texnologiyalıq, ekonomikalıq, social. Tábiyat resursların tuwrı bahalaw olardan paydalanıwda eń joqarı nátiyjelerge erisiwdiń zárúrli shárti esaplanadı. Insan oylawı ósiwi menen baylanıslı halda tábiyat resursları túrleri de keńeyip barıp atır, bunda eń zamanagóy texnikalıq qurallardan paydalanıladı. Ilimiy-texnikalıq rawajlanıwdı rawajlanıp barıwı menen tawsılatuǵın tábiyat resursları almastırıwshı jańa jasalma materiallar islep shıǵarılıp atır, Dúnya okeanı baylıqları ózlestirilip atır. Social hám ekonomikalıq rawajlanıwdıń rawajlanıwı jolında tábiyaat resurslarınan nátiyjeli paydalanıw hám tábiyatda ekologiyalıq teń salmaqlılıqtı támiyinlep turıwshı jańa sapalı texnologiyalardı jaratıw talap etilip atır. Shiyki onim hám energiya dereklerinen rejeli tárzde paydalanıw onı uzaq múddetke jetiwin támiyinleydi.

Derekler

ÓzME,Birinshi tom,Tashkent,2000-jıl