Shúyit (qaraqalpaq ruwları)

Shúyitler – qaraqalpaq mańǵıtlarınıń sarı tay toparına kiretuǵın 11 ruwdıń biri. Arshan, janlıq, toqmańǵıt, arsarı, tazjallıq, jamansha, esebiy, tamǵalı, tońmoyın hám temir xoja mańǵıtları menen birge. Berdaq shayırdıń "Shejire" poemasındaǵı ańızda aytılıwınsha, Shıńǵıs xan taxtqa minerde arbaǵa zárurlik payda bolıp, Mayqı biy basshılıǵındaǵı qaraqalpaq ruwları jámlesip, arba jasaydı. Bir arısın (dóńgelek) - qońıratlar, ekinshisin - mańǵıtlar jasap, qalǵan aǵashların jasawdı-qalǵan ruwlarǵa bólip beredi hám onda shúyitlerdiń úlesi tuwralı bılay delinedi. "Shunda qańlı usta boldı,  Qagıb soǵıb arba qıldı,  Shúyit hám shuyini saldı, Shunnan shúyit bolǵan ekan" (97-99 kupletler) Qaraqalpaq shúyitleriniń bir awılı "Nókis-Bozataw" jolınıń ǵırra jaǵasında, Kegeyli rayonına qaraslı "Abat" APJ aymaǵındaǵı "Dáw terek"tiń átirapın jaylaǵan. Belgili shayır hám awdarmashı, Ózbekstan Lenin komsomolı sıylıǵı laureatı U.Xojanazarov usı awılda tuwılıp-ósken. Shayır aǵamız erterekte awdarmashı sıpatında qaraqalpaq oqıwshılarına rus klassik shayırı M.YU.Lermontovtıń "Demon" poemasın awdarmalap bergen bolsa, "Qádimgi awıl áńgimesi" poemasında "on bes shańaraqlı" shúyitler awılı mısalında ótken ásirdiń 70-jıllarındaǵı qaraqalpaq etnoawılındaǵı turmıslıq kórinislerdi ashıp beredi. Qaraqalpaq shúyitleriniń jáne de bir awılı-usı rayonnıń "Aqtuba" APJ aymaǵında, jamansha hám qataǵanlar menen birge "Qara sıyraq jap", Kegeyli kanalı boyındaǵı, "Boz kól" awılın jaylaǵan. Bul-belgili mámleketlik ǵayratker, tariyx ilimleriniń kandidatı Orınbay Qunnazarovtıń tuwıp-ósken jeri. Tanımadıńız-ba, tanıstırıp óteyin. Orınbay aǵa Moskvadaǵı Jámiyetlik Ilimler Akademiyasın pitkerip, sem'yası menen uzaq jıllar dawamında Tashkentte jasadı hám Sh. Rashidovtıń zamanında Ózbekstan Kompartiyası Oraylıq Komiteti apparatında juwaplı xızmette isledi. I.Usmanxojaevtiń zamanında elge qaytıp keldi. Shımbay raykomı hám Nókis gorkomına birinshi sekretar', oblsovprof. Baslıǵı bolıp isledi. Hátte K.Salıkov jumıstan ketip, ornına S.Niyetullaev saylanǵan partiya konferenciyasında oppozicioner delegatlar tárepinen al'ternativ kandidatura etip usınıldı. Onıń menen jeterli dawıs ala almay qaldı.