Qaraqalpaq milliy kiyimleri

Qaraqalpaqlar ózleriniń kiyimleri arqalı basqa xalıqlardan ajıralıp turadı. Qaraqalpaqlardıń kiyimleri basqa xalıqlardıń kiyimleri menen birqansha uqsaslıqlarǵa iye bolıw menen birge, basqa xalıqlarda ushıraspaytuǵın kiyimleri de bar. Bul kiyimler qaraqalpaqlardıń ruwxıy dúnyasına, milliy psixo- logiyasına baylanıslı rawajlanıp otırǵan. Qaraqalpaqlardıń er adamlarınıń kiyimleri ishinde ton úlken orın iyelegen. Tonlardıń birneshe túrleri bolǵan. Bulardan qoy terisinen tigilgen tonlar, tay terisinen tigilgen—tayshaxı, eshki terisinen tigilgen — qılqanı aytsa boladı. Tayshaxı menen qılqanı tiykarınan padashılar kiygen. Ton tek jıllı júriw ushın ǵana emes, sán ushın da kiyilgen. Xalıq arasında saqlanǵan ańız boyınsha belgili qaraqalpaq biyi Aydostıń «qısta ton kiymegen, jazda qatıq ishpegen qaraqalpaqtan keńes sorawǵa bolmaydı», — dep aytqan sózi usı waqıtqa shekem saqlanǵan. Sonıń menen birge er adamlar shapan hám shekpenler, kóylek, beshpentler kiygen. Bellerin qayıslar hám belbewler menen buwatuǵın bolǵan. Belbewlerdiń qamarı belbew, gúdarı belbew sıyaqlı túrleri bolıp, olardıń birneshe pıshaqlar ushın, сhay qalta ushın qınları bolǵan. Erler basına taqıya, malaqay, shógirmeler kiygen. Solardıń arasınan jas qozılardıń sulıw terilerinen islengen shógirmeler úlken áhmiyetke iye bolǵan. Shógirmeler qurash dep te atalǵan.Erler ayaǵına etikler, másiler, gewishler kiygen. Ayaq kiyimleri hár qıylı mallardıń terilerinen tigilgen. Etiklerdiń birneshe túrleri bolǵan. Olardan uwıq, sharıq, baykemi etik. Qaraqalpaq qız-kelinshekleriniń kiyim-kenshekleri sulıw etip naǵıslar menen bezelip, hár túrli reńlerge iye bolǵan. Ásirese olar qızıl hám kók reńdegi gezlemelerden tigilgen kiyimlerdi kóp kiygen. Hayal-qızlar kóylektiń sırtınan shapan, beshpent, jeńsiz kiygen. Al jası úlken hayallar hám kempirler aq reńdegi gezlemeden tigilgen kiyimler kiygen.Jas qızlar basına taqıya kiygen, oramal tartqan. Erjetken qızlar basların sulıwlap orap, sırtınan oraypek jamılǵan. Hayal-qızlar ayaqlarına mallardıń terisinen tigilgen gewish, mási, biyik óksheli etikler kiygen. Qaraqalpaq hayal-qızları bulardan basqa kiymeshek, jegde, sáwkele kiygen. Sáwkele toy-merekelerde kiyiletuǵın kiyim bolıp, uzatılǵan qızǵa jeńgesi tárepinen kiygizilgen. Sáwkele gúmis, altın teńgeler, monshaqlar, marjanlar menen bezetiletuǵın bolǵan.Hayal-qızlardıń kiyim-kensheklerine sáykes zergerler tárepinen soǵılǵan júzik, ayshıqlı sırǵa, bilezik, árebek, háykel, shar túyme, óńir monshaqlar sıyaqlı taǵınshaqları bolǵan.

Derekler redaktorlaw