Qálender daǵlı medresesi

Qálender daǵlı medresesi (qoraqalpoqcha: Qa'lender dag'li medresesi) — Qaraqalpaqstan RespublikasınıńTórtkúl rayonındaǵı táriyxıy hám arxeologiyalıq estelik. Medrese XVIII—XIX ásirler aralıǵında qurılıp, búgingi kúnde „Shoraxan“ awıl puqaralar jıyınında jaylasqan. Dereklerge qaraǵanda, onda ataqlı Muwsa baqsı bilim alǵan[1].

Qálender daǵlı medresesi Ózbekstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararı menen 2019-jıl 4-oktyabrde Materiallıq mádeniy miyrastıń kóshpes múlk obyektleri milliy dizimine kiritilgen hám mámleket qáwipsizligine alınǵan[2]. Házirgi kúnde qaraqalpaqstan Respublikası Mádeniy miyras basqarması operativ basqarıw huqıqı tiykarında mámleket múlkine tiyisli esaplanadı[3]. Sonday-aq,Qálender daǵlı medresesi basqa 98 táriyxıy mánziller menen bir qatarda Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń Qaraqalpaqstannıń dıqqatqa ılayıq jerleri dizimine de kiritilgen[4].

Táriyxı

redaktorlaw

Qálender daǵlı medresesi 1864-jılda qurılıp (ayırım dereklerde XVIII ásirde qurılǵan), eski Sovet Socialistik Respublikaları Awqamı dáwirinde bul medresede bar bolǵan 100 den artıq kitaplar jaǵıp jiberilgen hám medreseniń bir bólimi wayran etilgen. Arxeologiyalıq estelikte búgingi kúnge shekem derlik izertlew jumısları alıp barılmaǵan. Medrese Ózbekstan SSR Pánler Akademiyasınıń Qaraqalpaqstandaǵı bóliminde Til hám ádebiyat institutı alıp barǵan 1973—1974-jıllardaǵı iskerlik nátiyjesinde birinshi ret dáslepki ekspertizadan ótkerilgen hám kartaǵa túsirilgen. Esteliktiń atı „Qálender daǵlı medresesi “ — „Qálender jalǵanshı“ atınan kelip shıqqan bolıp, sufiylar mektebiniń wákili bolǵan qálendarlardıń kishi jámáátine tiyisli qandayda bir adamnıń qoyımshılıǵı ústine qurılǵan dep shamalanadı. Sol dáwirlerde darweshlwr hám qálenderler (dúnya táshwishlerinen keship, kóshelerdi aylanıp júretuǵın adamlar) xalıq arasında belgili bolıwǵa erisken. Biraq, ádebiyatlarda medrese nege áyne bul at penen atalıwı haqqında maǵlıwmat joq [5].

Jáne qarań

redaktorlaw

Ádebiyatlar

redaktorlaw

Карлыбаев М.. Медресе в Каракалпакии XIX — начала XX вв.. Нукус: Билим, 2002 — 84 bet.