Podcast

«Podkasting» inglis tilindegi «podcasting» sózinen alınıp, «iPod» («Apple»dıń mp3 pleeri) hám «broadcasting» sózleriniń birikpesinen kelip shıqqan bolıp, ol internette radio hám telekórsetiwler stilindegi sesli hám videofayllardı jaratıw hám tarqatıw procesin bildiredi. Búgingi kúnde podkasting blog hám sociallıq tarmaqlar sıyaqlı auditoriyada úlken qızıǵıwshılıq oyatıp, professional hám puqaralıq jurnalistlerdiń dóretiwshilik iskerligindegi tiykarǵı buwınlardan birine aylanıp barmaqta. Podkast termini menen bir qatarda oǵan baylanıslı bir qatar podcaster, podcast-lenta, podcast-terminal, pod-tıńlawshı túsinikler de aylanısqa kirip keldi.

Tariyxı

«Podcasting» termini 2004-jılı Britaniyanıń «Guardian» gazetasınıń jurnalisti B.Xammersli «Ses revolyuciyası» maqalasında qollanǵan. Bul termin Amerika Oksford («New Oxford American Dictionary») sózligine kirgizilip, 2005-jılı «Jıl sózi» sıpatında tán alındı . «Vesti FM» radiostanciyası saytınıń redaktorı I.V.Litvinenko «Podkasting» sózi 2004–2005-jılları Amerika Oksford sózligi tárepinen «Jıl sózi» sıpatında tán alınǵannan soń keń aylanısqa engizile basladı» dep jazadı . Sózlikte terminge «Internetten alınatuǵın hám kompyuterde yamasa ózińiz benen alıp júriwińiz múmkin bolǵan qurılmada tıńlaw múmkin bolǵan sanlı audio fayl» dep anıqlama berilgen . Britannica enciklopediyasında bolsa, «Podkast – World Wide Web beti arqalı jazılıwdı óz ishine qamtıp, keyingi baǵdarlamaları avtomat túrde jazıp alınıp, Internet boyınsha tarqatılatuǵın, ádette mp3 sanlı formatındaǵı «radio usılı»ndaǵı baǵdarlama» ekenligi keltirilgen. Filologiya ilimleriniń kandidatı V.V.Vitvinchuk podkastqa tómendegishe anıqlama beredi: «Bul janr radio formatı menen shegaralanbastan tolıǵı menen ǵárezsiz túrde tariyxtı aytıw». O.A.Petrenko hám A.M.Gorbachevlar «Zamanagóy jurnalistika ámeliyatında podkast terminin qollanıwdıń anıq tendenciyası belgilengenligin keltirip, «Olar belgili bir baǵdarlamanıń radiostanciyalardıń saytında yamasa podkast-terminallarında tıńlaw hám júklep alıw ushın audioformatta jazılǵan kúndelikli uzatıwlar», – dep jazadı. CHelyabinsk mámleketlik universiteti jurnalistika fakultetiniń docenti, ilim kandidatı A.A.Juravleva podkastinge tómendegishe anıqlama bergen: «Podkasting – Internet járdeminde audio hám videokontentlerdi tarqatıw formatı». Olardı RSS, mp3 audioformatında hám sanlı audiopleerler járdeminde tarqatıw múmkin.

Túrleri

Podkastlardı tipologiyası boyınsha janrlıq hám tematikalıq baǵdarlarǵa bólip qarawǵa boladı. Janrı boyınsha: hújjetli, diskussiyalı, kewil-ashar shou, audiokitap, radiospektakl, jańalıqlı; tematikalıq baǵdarı boyınsha: siyasiy, muzıkalı, sociallıq, mádeniy, sport, ilimiy-ǵalabalıq mashqalalar hám t.b. toparlarǵa bólinedi. Bul baǵdardaǵı izertlewinde jurnalistika hám ádebiy dóretiwshilik institutınıń oqıtıwshısı hám radiojurnalist V.Nekrasova «hújjetli, komediya, investigative journalism, tokshou, analitikalıq kórsetiwler» janrların bólip kórsetse, auditoriyanı hám dáramatlardı kóbeytiwge járdem beretuǵın zamanagóy podkastlar tarmaǵı bolǵan «Radiotopia»nıń atqarıwshı prodyuseri D.Shapiro: «infocast (informaciyalıq), backcast (ótmish haqqında), crimecast (jınayatlardı tergew), chamkast (doslıq podkast), xamblkast (ájayıp tariyx), rialkast (tuwrıdan-tuwrı), fikshnkast (ilimiy fantastika haqqında), xaukast (layfxaklar), sikvelkast (tariyx haqqında)» sıyaqlı janrlardıń bar ekenligin jazadı.

Dárekler

• S.A.Esemuratova Puqaralıq jurnalistika SMM menen islesiw. 2022.