Nurman Musaev

Nurman Musayev(1950-2006) - Belgili kompozitor, jurnalist, shayır hám qosıqshı, "Qaraqalpaqstanda xizmet ko'rsetken ko'rkem wo'ner xizmetkeri" sıylıg'ı lawriyatı(1996).

Tuwılǵan sáne	1950
Qaytıs bolǵan sáne	2006

Nurman Musaev 1950-jılı Qońırat rayonında ǵı «Shamıra» awılında dáslepki muǵallimlerden bolǵan Reymbay Musaev hám Qurbangúl Allaniyazova shańaraǵında tuwılǵan. Nurmannıń jaslayınan talantı oyanıwında úlken atası Qutlımurat baqsınıń shertken namaları, aytqan dástan hám qosıqları, mektepte muzıka muǵallimi Qálender Batırbaevtıń sabaqları úlken tásir etken, dep aytsa boladı. Sonday-aq, ol úyine tez-tez kelip turatuǵın qońıratlı Orınbay, Jańabay, Mádireyim, Teńel baqsılar menen Jumamurat hám Baltabay ǵirjekshilerdiń biytákirar sheberliklerin qayta-qayta tıńlap ósken. Mektepte oqıp júrgen dáwirinen-aq bir qatar jarıs hám tańlawlarda qatnasıp, gazetalarda maqalalar, qosıqlar járiyalaǵan, atap aytqanda, sol dáwirlerde Ózbekstan balalar jurnalı «Gúlxan» menen tıǵız baylanısta bolǵan.

Nurman Musaev mektepti pitkerip, Tashkent Mámleketlik mádeniy-aǵartıw fakultetiniń xalıq sazları orkestri dirijyorı bólimine oqıwǵa kiredi, 1970-jılı ol oqıp atırǵan bólim Nizamiy atındaǵı Tashkent Mámleketlik pedagogikalıq institutına kóshiriledi. Studentlik dáwirinen-aq kompozitorlıq studiyaǵa qatnasıp, A.I.Petrosyanc, A.Leviev, F.Nazarov, S.N.Abramova, A.B.Yurgaev, V.Ibragimov, K.Usmanov hám t.b. ustazlardan sabaq alǵan. Sonday-aq, qaraqalpaqsha hám ózbekshe qosıqlarǵa namalar dórete baslaǵan. Sol waqıtları T.Qabulov sózine jazılǵan «Student jigit» qosıǵı Tashkentte jas kompozitorlar tańlawında 2-orındı alǵan. Bul onıń iri tańlawlardaǵı dáslepki sıylıǵı edi.

Instituttı pitkergennen keyin N.Musaev jollama menen Ózbekstan teleradiokompaniyasına kelip, xalıq sazları orkestrinde dirijerdıń járdemshisi bolıp jumıs baslaydı. 1973-jılı Qaraqalpaqstan Respublikası Mádeniyat ministrliginiń shaqırtıwı menen xalıq dóretiwshiligi úyine jumısqa alınadı hám mádeniy-aǵartıw texnikumında da ustazlıq qıladı.

1975-1978-jılları Respublikalıq teleradiokomitette redaktor, 1979-1989-jılları Respublikalıq muzıkalıq ansambller birlespesiniń direktorı, 1994-1996-jıllarda Qaraqalpaqstan Respublikası qaraqalpaq muzıkasın úgit-násiyatlaw orayınıń direktorı, 1996-2003-jılları Qaraqalpaqstan televideniesinde redaktor lawazımların atqardı. 2003-2005-jılları Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında saz ásbapları kafedrasınıń baslıǵı, 2005-jıldan baslap ómiriniń aqırına shekem usı kafedrada aǵa oqıtıwshı bolıp isledi.

N.Musaev Respublikamızdıń muzıka mádeniyatına salmaqlı úles qosqan kompozitorlardıń biri boldı. Ol 200 den aslam qaraqalpaqsha hám ózbekshe qosıqlarǵa namalar jazdı. Ol dáslepki namaların jaratqan waqıtlardan-aq ataqlı kompozitorlar – A.Xalimov, X.Turdıqulov, A.Sultanov hám t.b. ol tuwralı eń jaqsı pikirlerin bildirgen. Onnan keyingi dáwirde jazǵan namalarınan – «Qaraqalpaqstanımda», «Men diyqannıń ulıman» (T.Qabulov sózi), «Emlewshi qız» (A.Kamalov), «Azamatım» (N.Musaev), «Quwanıshım bol meniń» (J.Izbasqanov), «Ulın joqlap ana qosıq aytadı» (A.Kamalov), «Seni súygen edim student waqta» (T.Qabulov), «Keńlerge keń, tarlarǵa tar dúnya», «Dúnya ózi alaǵat eken» (K.Ernazarov), «Alıstan ay kórindi», «Yarım, sen bilmesseń» (T.Qabulov) hám basqa da qosıqların belgili atqarıwshılar B.Matchanov, T.Doshumova, X.Allayarov, B.Karimova, R.Qutekeeva, K.Serjanov, G.Ayımbetova, D.Mambetmuratov hám t.b. koncertlerde, radio-televideniede, gastrollarda, túrli tańlawlarda, Moskva qalasında, Tatarstan, Bashqurtstan, Daǵıstan úlkelerinde hám bizge qońsılas ellerde sheberlik penen atqarıp, milliy kórkem ónerimizdiń dańqın dúnyaǵa taratıwǵa úlken úles qosqan. Bul tuwralı, máselen, Qaraqalpaqstanǵa xızmet kórsetken artist X.Allayarov: «Men N.Musaevtıń qosıqların Uzaq Shıǵıstan baslap Pribaltika úlkelerine shekem gastrollarda aytqanman», – dep atap ótken edi.

Nurman Musaev Ózbekstan jurnalistler awqamınıń aǵzası sıpatında Qaraqalpaqstan muzıka mádeniyatınıń haqıyqıy úgitlewshisi sıpatında gazeta-jurnallarda áhmiyetli maqalaları menen belsene qatnastı. Radio hám televideniede tayarlanǵan «Nama menen sáwbet», «Saz úyreniw mektebi», «Qosıǵım – baxıtım», «Ustazdan saxnaǵa deyin», «Lapız», «Dóretiwshi tulǵa», «Óner sheberleri» hám t.b. kóplep tereń mazmunlı kórsetiwler menen esittiriwlerdi shólkemlestiriwde hám ótkeriwde pidákerlik miynet isledi.

Ol jazıwshı-shayırlar qatarında óziniń tásirli qosıqları arqalı keń jámiyetshilikke jaqsı tanılǵan. Onıń kóplegen qosıqlarına belgili kompozitorlar Q.Zaretdinov, Sh.Paxratdinov, K.Hilalov hám t.b. namalar dóretken. Máselen, «Keshir janım, men seni baxıtlı ete almadım» (K.Hilalov, N.Musaev) qosıǵı házirge shekem jaslar arasında «xit» dárejesin joǵaltqan joq. «Diyqan ulı», «Awa, deymen», «Gúbelek» atlı qosıqlar toplamları, sonday-aq, «Mehribanım anam», «Ǵárezsizlik perzentlerimiz», «Biz doslıqtı jırlaymız», «Ássalam, Nawrız», «Jańa jıl» atlı almanaxlar menen orta mektep sabaqlıqlarına kirgizilgen qosıqları onıń ádebiyat tarawında da úlken wákil ekenligin bildiredi. N.Musaevtıń radio-televidenie ushın jazǵan satira-yumorlıq miniatyuraları, balalarǵa arnalǵan bir qatar dóretpeleri, sonday-aq, «Ashkózler» atlı librettosın ayırıqsha atap ótiw orınlı.

N.Musaev óz miynet jolında kórkem háweskerler jámáátlerine de kóp járdemler berdi, atap aytqanda, «Svetofor», «Ǵumsha», «Awıl tańları», «Párwaz» sıyaqlı tańlawlardıń shólkemlestiriwshisi hám ótkeriwshisi sıpatında belsendilik kórsetti.

N.Musaev talantınıń jáne bir qırı – ol ájayıp atqarıwshı da edi. Máselen, onıń atqarıwındaǵı «Qaraqalpaq haqqında qosıq», «Bir dostıń bolsın» (I.Yusupov), «Ellerim bardı», «Sayatxan», «Daǵları», «Saltıq» xalıq qosıqların, qońıratlı baqsılar repertuarınan alǵan qosıqların jergilikli xalıq elege shekem esten shıǵarmaǵan.