Noǵaylar

Noǵaylar, noǵay (XIII ásirdegi Altın Orda xanı Noǵay atı menen baylanıslı)-xalıq, Rossiya Federaciyasınıń Stravropol úlkesi, Daǵıstan, Chechenstan, Ingushstan Respubliklari hámde Qarashay-Cherkasiya wálayatlarında jasaydı(75,2 mıń insan, 1990-jıllar ortaları). Ózbekstanda júdá azshılıqtı quraydı.

Noǵayınıń qara noǵay(Daǵıstan),noǵay yaki ashıqulaq(Stavropol úlkesi), aq noǵay yaki kuban noǵayları (Qarashay Cherkasiya) hám astraxan noǵayları kibi etnik toparları bar. Qubla Sibir(Turan) ótiw ırqına tiyisli. Noǵay tilinde sóylesedi. Dindarlar- jasalma musılmanlar. Noǵay áwladları Noǵay ıqtiyarındaǵı aymaqlarda jasaǵan túrk manǵol qáwimleri esaplanadı. Olar Uraldan Dneprge shekem, tiykarınan, Arqa Kavkaz,Tómengi Volga,Qırımda kóship júrgen. Deshti qıpshaq qıpshaqlar penen aralasıp túrk tilin qabıl etedi.

Ótmishtegi dásturiy shınıǵıwları-sharwashılıq hám jaylaw sharwashılıǵı( qoy,eshki,iri shaqlı mal), túyeshilik,atshılıq, tiykarınan diyqanshılıq bolǵan. Ónermentshilikte mawıt tayarlaw, sharm hám qoy terisin qayta islew,kiyiz basıw hám odan shekpen, etik, bas kiyimlerdi tigiw, ásirese,keń súwret bolǵan.

Ádebiyat

• Gadjiyeva S. Sh., Materialnaya kultura nogaysev v XIX — nach. XX v., M., 1976; Gadjiyeva S. Sh., Ocherki semi i braka u nogaysev v XIX — nach. XX v., M, 1979.

Ochil Bóriyev.