Material
Material - obiektti quraytuǵın element yamasa elementlar qospası. Materiallar sap yamasa nopok, yamasa jansız elementler bolıwı múmkin. Materiallar fizikalıq hám de ximiyalıq ózgeshelikleri yamasa geologik kelip shıǵıwı hám de biologiyalıq funkciyası tiykarında klassifikaciyalanıwı múmkin. Materialshılıq - bul materiallardı, olardıń ózgesheligin hám de qollanılıwın úyrenetuǵın pán.
Shiyki onimdi tazalaw hám de qáliplestiriw yamasa basqa materiallardı biriktiriw arqalı olardıń qásiyetlerine tásir qılıw ushın túrli usıllar menen qayta isleniwi múmkin. Shiyki ónimnen sintez jolı menen jańa materiallar islep shıǵarılıwı múmkin.
Sanaatda materiallar ónim yamasa quramalılaw materiallardı islep shıǵarıw ushın islep shıǵarıw processlerine kiriwdir.
Tariyxıy elementler Materiallar insaniyat tariyxın suwretleydi. Tariyxdan aldınǵı úsh ásirler sisteması (tas dáwiri, bronza dáwiri, temir dáwiri) tariyxıy ásirlerge iye boldı : XIX asirde polat ásri, keyingi ásirdiń ortalarında polimer dáwiri (plastik ásir) hám de ekinshi yarımında kremniy XX ásir dáwiri.
Paydalanıw boyınsha klassifikaciyalaw Materiallardı olardan paydalanıw boyınsha keń tarawlarǵa bolıw múmkin, mısalı :
- Qurılıs ushın qurılıs materialları isletiledi
- Ímaratlar ishinde ıssılıqtı saqlaw ushın qurılıs izolyatsiya materialları isletiledi
- Órtqa shıdamlı materiallar joqarı temperaturalı qosımshalar ushın isletiledi
- Yadrolıq materiallar yadrolıq energiya hám qural islep shıǵarıw ushın isletiledi
- Aerokosmik materiallar samolyotlarda hám basqa aerokosmik programmalarda qollanıladı
- Biomateriallar tiri sistemalar menen óz-ara baylanısda bolǵan qosımshalar ushın isletiledi
Materialdı tańlaw - bul málim bir programma ushın qaysı materialdan paydalanıw kerekligini anıqlaw procesi.
Dúzilisi boyınsha klassifikaciyalaw Materiallardıń tiyisli dúzilisi materialǵa qaray túrli uzınlıq shkalasına iye. Materialdıń dúzilisi hám quramın mikroskop yamasa spektroskopiya járdeminde anıqlaw múmkin.
Mikro struktura Texnikada materiallardı mikroskoplıq dúzilisine qaray tómendegi túrlerge bolıw múmkin:[1]:15-17
Seramika: metall emes, organikalıq bolmaǵan qattı elementler Kóz áynekler: amorf qattı elementler Metalllar : ayriqsha ximiyalıq baylanısıw háreketi menen sap yamasa birlestirilgen ximiyalıq elementler Polimerler: uzın uglerod yamasa silikon shınjırlarǵa tiykarlanǵan materiallar Gibridler: bir neshe materiallardıń kombinatciyası, mısalı, kompozitler. Úlkenlew struktura Metamaterial - bul tábiyiy materiallarda ushraspaytuǵın ózgeshelikke ıye bolıw ushın islep shıǵılǵan hár qanday material, ádetde kampziciyani payda etiw ushın bir neshe materiallardı birlestiriw hám de / yamasa kerekli ózgeshelikke erisiw ushın forması, geometriyasi, ólshemi, baǵdarı hám de rejimin sazlaw [2].
Kóbikler hám de toqımashılıqta ximiyalıq struktura úlken kólemdegi materiallarǵa qaraǵanda tezlik penen gúzetiletuǵın ayrıqshalıqlarǵa kemrek tiyisli bolıp tabıladı: kóbiklerdegi tesikler hámde toqımashılıqtaǵı to'qıw. Qásiyetleri boyınsha klassifikaciyalaw Materiallardı úlken kólemdegi fizikalıq ózgeshelikleri menen salıstırıw hámde klassifikaciyalaw múmkin.
Mexanik ayrıqshalıqlar Mexanik ayrıqshalıqlar materialdıń qollanılatuǵın kúshlerge qanday juwap beriwin anıqlaydı.
Buǵan tómendegi mısallar kiredi:
Qattılıq Kúsh Qattılıq Íssılıq qásiyetleri Materiallar túrli temperaturalarda jamanlasıwı yamasa qásiyetlerin joǵaltıwı múmkin. Íssılıq qásiyetleri, sonıń menen birge, materialdıń ıssılıq energiyasın uzatıw hámde saqlaw menen baylanıslı bolǵan ıssılıq ótkezgishligi hámde ıssılıq sıyımlılıǵın da óz ishine aladı.
Basqa ayırmashılıqları Materiallardı hár túrlı jaǵdaylarda is-háreketleriniń hár qanday muǵdarlıq ólshewi boyınsha salıstırıw hám klassifikaciyalaw múmkin. Itibarǵa iyelik etiw qosımsha ayrıqshalıqlar materiallardıń optikalıq, elektr hám magnit háreketlerin óz ishine aladı.