Licenziya

Licenziya (lat. licentia — ruxsatnama, huquq) — 1) wákálátli mámleket organları sırtqı sawda háreketlerin alıp barıw ushın beretuģın ruxsatnama. Eksport va importdi, valyuta sarıpların qadaǵalaw etiw usıllarınan biri. Ádette bir jılģa beriletuǵın, texnikalıq, ekonomikalıq, ilimiy jańalıqlar iyesiniń olardı isletiw ushın shártnama tiykarında beretuǵın ruxsati. Ádette, licenziya patent alınģan yaki patent alıw ushın talapnama berilgen ıqtıralarģa qaraǵanda qollanıladı. Bıraq kreativlerge texnika jańalıqlarına, islep shıǵarıw tájriybesi, islep shıǵarıw sırları, tijarat axbaratları ushın patentsiz da beriliwi múmkin. Licenziya beriwshi licenziar, licenziya alıwshı litsenziat dep júritiledi. Yaǵnıy texnika hám texnologiyaģa tiyisli licenziya 3 túrli boladı: ápiwayi licenziya — litsenziar kreativtwn shártnamada belgilengen sheńberde paydalanıw huqıqına iye boladı, usı licenziyani belgili ortalıq sheńberinde tek bir emes, bálki bir neshe licenziatģa bere aladı; arnawlı licenziya — licenziat kreativ, texnika yaki texnologiyani isletiwge anıq huqıqlı boladı, licenziar bolsa onı sol aymaqta qollay almaydı hám óz atınan basqalarǵa sata almaydı; tolıq licenziya — bunda licenziya obyekttin qollaw tolıq licenziatlar qolına beriledi, licenziar bolsa odan ģárezsiz paydalana almaydı. Bunday qaǵıyda licenziya berilgen múddet ishinde ámel qıladı. Licenziya belgili suwmmada satıladı.

Licenziya úlesi shártnama múddeti dawamında licenziya boyınsha islep shıģarılģan ónimdi satıwdan alınģan sawģa formasında tólenedi (royalti). Bir neshe bar tólengen royalti jıyındısı licenziya suwmmasın quraydı. licenziya haqı onı qollap, ekonomikalıq nátiyje alıwdan ilgeri, bir jolı tólense paushal tólemi dep júritiledi. Licenziya suwmması licnziyani qollawdan alınatuģın qosımsha payda menen birge licenziya bazarındaģı talap hám usınısqa da baylanisli. Licenziya suwmmasınıń pás bolıwı texnik-texnologik jańalıqlarına eń jaydırıw shárti esaplanadı.

Sonday-aq, licenziyaniń wákálátli mámleket organları beretuǵın sawda, haywanlardı awlaw, belgili iskerlik penen shuģıllanıw, bank háreketlerin alıp barıw hám basqa kórinisleri ushıraydı.

Qadirjan Yusupov.