Kovalent hám ion baylanısıw

Kovalent baylanısıw (latınsha : co - „birgelikte“ hám vales - „kushke iye“) - bir jup valentlik (atomnin sırtqı qabıǵında jaylasqan ) elektron bultlarınıń bir-birine jabısıp qalıwı (sociyalasiwi) nátiyjesinde payda bolǵan ximiyalıq baylanısıw. Baylanıstı támiyinleytuǵın elektron bultlar (elektronlar ) ulıwma elektron juplıq dep ataladı.

Kovalent baylanısıw óz-ara tásirinlerdiń kóp túrlerin óz ishine aladı, atap aytqanda s-baǵ, p-baǵ, metall baylanısıw, banan baǵı hám eki elektronlı úsh oraylı baylanıs.

M. Barnnin tolqın funksiyasınıń statistikalıq talqinini esapqa alǵan halda, baylaw elektronlardı tabıw múmkinshiligı tıǵızlıǵı molekula yadroları arasındaǵı boslıqta tóplanǵan . Elektron jupning itarilish teoriyasında bul jupning geometriyalıq ólshemleri kórip shıǵıladı. Sonday eken, hár bir dáwir elementleri ushın elektron juplıqtıń málim ortasha radiusı (Å) ámeldegi: neongacha bolǵan elementler ushın 0, 6 ; argongacha bolǵan elementler ushın 0, 75; Kriptongacha bolǵan elementler ushın 0, 75 hám ksenongacha bolǵan elementler ushın 0, 8.

Kovalent baylanısıwdıń xarakterli qásiyetleri

Kovalent baylanısıwdıń xarakterli ózgeshelikleri - bular, jónelislilik, toyınǵanlıq, polyarlanıw, polyarlanıw - birikpelerdiń ximiyalıq hám fizikalıq qásiyetlerin anıqlaydı.

Baylanısıw baǵdarı elementtıń molekulyar dúzilisi hám olardıń molekulasınıń geometriyalıq forması menen baylanıslı.

Eki baylanısıw arasındaǵı múyeshler baylanısıw múyeshleri dep ataladı

Toyınǵanlıq - atomlardıń sheklengen muǵdardaǵı kovalent baylanısıwlar payda etiw qábileti. Atom tárepinen payda etińan baylanısıwlar sanı onıń sırtqı atom orbitalları sanı menen shegaralanadı.

Baylanısıwdıń qutbliligi atomlardıń elektron terisligidegi ayırmashılıqlar sebepli elektron tıǵızlıǵı tegis emes bólistiriliwi menen baylanıslı.

Sol tiykarda kovalent baylanısıwlar qutbsiz hám qutbli (polyar bolmaǵan - diatomik molekula birdey atomlardan (H2, Cl2, N2) ibarat ) bólinedi hám hár bir atomning elektron bultları olarǵa salıstırǵanda simmetrik bólistiriledi. atomlar; qutbli - diatomik molekula hár qıylı ximiyalıq elementlerdiń atomlarınan ibarat hám ulıwma elektron bulti atomlardan birine jıljıydı hám usınıń menen molekulada elektr zaryadınıń bólistiriliwinde assimetriya payda etedi, molekulanıń dipol momentin payda etedi).

Baylanısıwdıń polyarlanıw qábileti sırtqı elektr maydanı, sonday-aq basqa reaksiyaǵa kirisiwiwshi bólekshe tásirinde baǵ elektronlarınıń jılısıwında ańlatıladı. Polarizatsiya elektron jıldamlıǵı menen belgilenedi. Kovalent baylanısıwlardıń qutbliligi hám polyarlanıwı molekulalardıń qutbli reagentlarga salıstırǵanda reaktivligin anıqlaydı.

Termindiń tariyxı

" Kovalent baylanısıw" termini birinshi bolıp 1919 jılda Nobel sıylıqı bayraqdori Irving Langmur tárepinen kiritilgen. Bul termin elektronlar erkin bolǵan metall baylanısıw yamasa atomlardan biri elektron berip, kationga aynalǵan ion baylanısıwdan ayrıqsha bolıp esaplanıw, elektronlardıń ulıwma iyeligi sebepli ximiyalıq baylanısıwdı názerde tutadı. basqa atom bolsa elektrondı qabıl etip, anionga aylandı.

Keyinirek (1927) F. London hám v. Heitler vodorod molekulası mısalından paydalanıp, kvant mexanikası kózqarasınan kovalent baylanısıwdıń birinshi xarakteristikaın berdi.