Kitap rayonı

Kitap rayonı— Ózbekstan Respublikasınıń Qashqadárya wálayatındaǵı rayonlardıń biri. Wálayattıń arqa-shıǵısında jaylasqan bolıp, 1926-jılı sentyabrda tiykar salınǵan. 1962-jıl 24-dekabrde Shahrisabz rayonı menen birlestirilgen. 1968-jıl 25-dekabrde qaytadan dúzilgen. Ol Shırashı, Shahrisabz rayonları, Samarqand wálayatı hám Tájikistan menen shegaralas. Maydanı 1, 75 mıń km² bolıp, xalıq sanı 271, 2 mıń (2022) adamdı quraydı. Kitap rayonında 1 qala (Kitap ), 14 qalasha (Alaqoyliq, Bektemir, Beshariq, Besterek, Obikanda, Panji, Kosam, Orısawıl, Sariaziya, Sevaz, Varganza, Yakkatut, Jańabat), 59 máhálle bar (2022). Orayı — Kitap qalası. Rayon aymaǵınan Úlken Ózbekstan traktı ótken.

Tábiyatı

Aymaǵınıń úlken bólegin arqa hám shıǵıs shegaraları boylap sozılǵan biyik Hisar hám Zarafshan tawları (4000 m) iyelegen. Biyik tawlar rayon aymaǵın suwıq hawa aǵımın tosıp turǵanı ushın rayon hawa rayı ortasha temperaturaǵa iye. Ortasha temperatura yanvarda 0,8° C, iyul ayında 28° C dı quraydı. Jılına ortasha 545 mm jawın jawadı. Jawınnıń 85% i báhár hám qıs máwsimlerine tuwrı keledi. Rayon aymaǵınan Qashqadáryanıń — Kishijar, Aqsuw, Eserdárya, Aqsaryo dáryaları aǵıp ótedi. Topıraǵı Shahrisabz-Kitap batıǵında tipik boz, dárya jaǵasında allyuvial boz, tawlarda gúńgirt boladı. Efemer ósimlikleri hámme jerde ushıraydı. Suw boyında qamıs, jıńǵıl ósedi. Tawdıń qaptal bawırlarında arsha aǵashı, badam, alma, tal, ǵoza, piste terekleri hám hár túrli putalar toǵaydı payda etken. Tawdıń qaptal bawırları sharwa malları ushın jazǵı jaylaw boladı. Túlki, qasqır, shaǵal, porsıq, ayıw, taw eshkisi, keklik, búlbil hám basqalar jasaydı.

Kitap mámleketlik geologiya qorıqxanası

Xalqı

Xalqı, tiykarınan, ózbeklerden ibarat bolıp, tájik, orıs, tatar hám basqa da millet wákilleri de jasaydı. Xalıqtıń ortasha tıǵızlıǵı 1 km² ge 155 adam tuwrı keledi. Qalada jasawshılar 101,1 mıń adam, awıl xalqı bolsa 170,1 mıń (2022) adamdı quraydı.

Kitap rayonı 1-DIMI

Ekonomikası

Kitap rayonı áyyemnen áhmiyetli sawda jollarınıń ústinde jaylasqanlıǵı Samarqand, Buxara hám Shahrisabzǵa jaqınlıǵı ushın diyqanshılıq hám ónermentshilik rawajlanǵan aymaqlardıń biri. Rayon xojalıǵınıń tiykarın diyqanshılıq hám sharwashılıq quraydı. Awıl xojalıǵında suwǵarılatuǵın jerler 8, 3 mıń ga, sonday-aq, 3 mıń ga jerge dán eginleri, qalǵan jerlerge palız eginleri egiledi. 8. 7 mıń ga jaqın jeri baǵ hám júzimzarlıqtan ibarat. Sharwashılıqta qaramal, qoy hám eshki baǵıladı. Paxta tazalaw hám vino zavodları iskerlik kórsetip atır. Rayonda 95 ulıwma orta tálim mektebi, 2 mámleketlik qánigelestirilgen mektep internatı, 3 kásip-óner mektebi, stadion hám tennis kort, júziw basseynleri bar. Rayonnıń medicina birlespesi, 6 shańaraqlıq poliklinika, 6 shańaraqlıq shıpaker punkti, dárixanalar bar bolıp, 2.5 mıńǵa jaqın joqarı hám orta maǵlıwmatlı medicina xızmetkerleri isleydi (2022).

1935-jıldan „Kitap tańı“ rayonlıq gazetası shıǵa baslaydı (tirajı 1000). Rayonda Kitap bálent taw observatoriya birlespesi iserlik kórsetedi.