Jumbaq

Jumbaq - kórkem awızeki dóretpeleriniń belgili bir janrı bolıp esaplanadı. Uyqasımlı qatarlardıń járdeminde bir nársege usatıw arqalı jasırǵan zattı tabıwdı qoyıw jumbaqlardıń tiykarǵı mazmunın quraydı. Jumbaqlar adamlar arasında, ásirese onıń jas buwını - balalar arasında kóp aytılıwı, kóp qollanılıwı menen ayrılıp turadı.

Qaraqalpaq folklorındaǵı jumbaq janrın folklordıń basqa janrları menen shatastırıw kerek emes. Biz jumbaq degende xalıq tárepinen dóretilgen bir, eki, tórt, altı, onnan da kóp qatardan turatuǵın, óz betinshe kóriniske iye, bólek aytılıp sheshiwdi talap etetuǵın tayar qáliplesken tekstke iye, úlkenler, kóbinese balalar arasında aytılatuǵın óz aldına bir janrdı túsinemiz.

Jumbaqlar tematikası jaǵınan oǵada bay. Olardıń bir qatarı ay, kún, haqqında, juldızlarǵa arnalǵan. Mısalı: kún haqqında "Aq sandıǵım ashıldı, ishinen jipek shashıldı", "Bir párshe pátir, álemge tatır" delinse, ay hám kún tuwralı "Bir kólde eki jayın, biri ketse biri tayın" degen jumbaqlar dóretilgen. Al juldızlar jóninde "Tam basına tarı jaydım", "Biz, biz, biz edik, biz mınlaǵan qız edik, tań atqansha jayıldıq, tań atqan soń joyıldıq"- degen jumbaq toqılǵan. Sonday-aq jumbaqlar burınnan sońǵı óz mazmunına iye aspan álemin qorshap alǵan tábiyattı, haywanat hám ósimlikler dunyasın, adam kún-kórisiniń barlıq táreplerin, úy ruzgershiligin zatlardıń hámmesin, óndiris quralların óz qarmaǵına alıp, olardıń sır sandıǵı etip, jas áwladqa olardı sheshiwdi úyretip baradı. Jumbaq balalardıń eń súyikli janrı. Durısında da jas áwladtıń ǵana emes, al ulıwma adamlardıń oy-órisin, oylanıwın oy qortıwın salıstırmalı usıl menen belgili bir logikalıq juwmaqlarǵa kelip támiyinleytuǵın, kórinislerdi tolı sır menen ózinshe kórkem bayanlawdı úyretetuǵın qaraqalpaq kórkem awızeki xalıq dóretpeleriniń eń áhmiyetli bir túri bolıp esaplanadı.