Jack London

Tuwılǵan sánesi	12-yanvar 1876(1876-01-12)
Qaytıs bolǵan sánesi	22-noyabr 1916(1916-11-22) (40 jasta)

Jack London (aytılıwı :Jek London) (tolıq atı John Griffith „Jack“ London, tuwılǵandaǵı atı John Griffith Chaney) (12-yanvar, 1876 — 22-noyabr, 1916 ) — amerika jazıwshısı hám jurnalisti. London dóretpeleri basqa tillerge eń kóp awdarma etilgen Amerikalıq jazıwshılardan bolıp tabıladı. Bunnan tısqarı ol keyinirek ilimiy fantastika atı menen tanılǵan janrdıń tiykarshısı esaplanadı. London San Franciscoda „The Crowd“ atlı kórkem ádebiyatqa baylanıslı gruppanıń aǵzası hám socializm, jumısshılar hám haywanlar huqıqların qorǵawshı kúshli advokat edi. London „Temir taban“(The Iron Heel), „The people of the Abyss“, „War of the Classes“ hám „Before Adam“ sıyaqlı bul temalarǵa tiyisli bir qansha dóretpeler jazǵan. Jack Londonnıń eń ataqlı dóretpeleri „Aq azıw“ (anglichan: White Fang) (1906 ) romanı hám „Jabayılıq shaqırig'i“ (anglichan: The Call of the Wild) (1903) novellasi bolıp tabıladı. Ózbek kıtapxanlarına London óziniń „Martin Eden“ (aytılıwı :Martin Iden) (1908—1909 ) romanı menen jaqsı tanıs. Jack Lonndon óz dóretpelerinde romantizm hám ápiwayı turmıs qıyınshılıqları haqqında jazıp ótedi. London bir ǵana dóretpe jazıw menen pútkil dúnyada abıroyǵa erisken hám úlken aqsha islegen birinshi jazıwshılardan bolıp tabıladı.

London jaslıǵında júdá kóp kásipler menen shuǵıllanǵan. 1893-jılda dáslepki ret Yaponiya jaǵalarına teńiz saparına ápiwayı matros bolıp barǵan. 1894-jılda jumıssızlardıń Vashingtonǵa kóshiwinde qatnasqan, kóshelerdegi turmıs tárizi ushın tutqınǵa alınǵan, siyasiy háreketlerge qosılǵan. 1895-jılda AQSh jumısshı partiyası, 1901-jıl socalistik partiyaǵa aǵza bolǵan. Keyin Kaliforniya universitetine oqıwǵa kiredi hám kóp ótpey oqıwdı tastap ketedi.

Dóretiwshiligi

Jack Londonnıń kórkem ádebiyatqa baylanıslı iskerligi 1893-jıldan baslanǵan. Jazıwshınıń kóplegen gúrriń jıynaqları, qatar qıssa hám romanları arqa temasında jazılǵan („Bóltirik“, 1900; „Ízǵırıq balaları“, 1902 hám basqalar ). „Qar qızi“ (1902), „Turmıs ushqıni“ (1907), „Arqa Odisseya“ (1910 ), „Insanǵa isenim“ (1914), „Áyyemgi teńizshilerdey“ (1917), „Tırtıqlı adam“ (1900), „Altın maydan“ (1905) hám basqa hádiyse dóretpeler avtorı. „Alshaq úlkede“ (1899 ), „Hayal mártligi“ (1900), „Ot jaǵıw“ (1910 ), „Qıs haqqında qıssa“ (1904) dóretpelerinde tábiyat menen uyqasıp ketken miynetsúygish indeyslerdiń ayrıqsha ómirin súwretlegen. „Jabayılıq shaqırig'i“ (1903), „Aq azıw“ (1906 ) dóretpeleri haywanat álemi haqqında. „Teńiz qasqırı“ (1904) „Martin Eden“ (1909 ), „Úsh kewil“ (1920 ) romanları ataqlı.

Londonnıń dóretiwshiliginde Gerbert Spenser, Fridrix Nitsshe filosofiyalıq táliymatlarınıń tásiri bilinedi. „Martin Eden“ roman -ómirbayanında bas qaharmannıń paymanası tolǵan waqta da „jasawǵa qızıǵıwshılıǵı“n sáwlelendirgen. Onıń individualizm tásirinde jazılǵan usı romanında batıssha „barkamal insan“, yaǵnıy „superman“ teoriyası da ilgeri súrilgen.

London 16 jıllıq dóretiwshilik iskerligi dawamında 19 roman, 18 jıynaq (152 gúrriń), 3 pyesa, 8 avtobiografik hám publicistik xarakterdegi kitap jaratqan. „Turmısqa muhabbat“ (1961), „Qıs haqqında“ (1962), „Martin Eden“ (1968) hám basqa dóretpeleri ózbek tiline awdarma etilgen.

Siltemeler

• „Qish haqida qissa“ hikoyalar toʻplami Ziyouz kurubxonasida (Wayback Machine saytida 2012-05-11 sanasida arxivlangan)