Iliada dástanı

"Iliada" dástanı Yunonlar áyyemgı Troyanı "Illion" qalası dep ataǵan. "Iliada" dástanınıń atı astında "Illion qıssası", "Illionnama" degen túsinik berilgen. Dástanda tiykarınan Yunon-Troya urısındaǵı kishi bir waqıya bayan etiledi hám jol jónekey bolǵan waqıyalarǵa toqtalıp ótiledi. "Iliada" dástanı 15700 qatardan ibarat júdá úlken dóretpe. Áyyemgi alımlar yunon álipbesiniń sanına qarap poemanı 24 bapqa, qosıqqa bólgen. Dóretpe waqıyaları mazmunına kirispesten aldın, shayır ilham perisinen múrajat tilep óz dástanınıń ideyası - Axill qáhárin jırlawda onnan mádet tileydi. On jıl boldı Troya urısı ele bir tárepleme bolǵan emes. Usı dáwir ishinde Ilion xalqı Yunonlarǵa qarsı haqıyqıy gúreske atlanıwdan sharshap tek ózlerin qorǵaw jolı menen gúresip keldi. Yunon láshkerleri arasında Fessaliya patshası Peley hám onıń hayalı teńiz qudayı Fetidanıń ulı Axill de bar. Yunon palwanlarınıń birde birewi de bahadırlıqta Axill menen teńlese almaydı. Axill troyalıqlar júregine sonshalıq qorqınısh salıp qoyǵanlıqtan, qala dárwazasın ashıp olar sırtqa shıǵıwǵa júrek ete almaǵan. Troya qalası paytaxtlarında «»láshkerleri menen qonıslanǵan yunonlar dógeregindegi xalıqtı talaw, qız-jawanlardı tutqınǵa túsiriw menen áwere boladı. Usınday basqınshılıq payıtlarınıń birinde yunonlar Apollon ibadatxanasınıń baslıǵı Xristian qızı Xriseidanı tutqınǵa alıp, biybaha oljanı óz sárdarı Agamemnonǵa sawǵa qıladı. Kóp ótpey Xriseidanıń atası júdá kóp sawǵalar menen óz qızın olardan qaytarıp alıw ushın keledi hám áskerbasıǵa xabarlasadı. Agamemnon Xristıń iltimasın qabıl etpegeni menen turmay ǵarrı adamdı azaplap, sógip taslaydı. Agamemnonıń qorlaǵanınan qattı azap shekken Xris Apollonǵa zar-zar ótinish qılıp Agamemnonnıń jazasın beriwdi sorandı. "Ǵarrınıń ashıwlı nalaların esitken Apollon dárhal Olimp tawınan túsip, yunonlardıń áskeriy maydanshasın oqqa tuttı. Láshkerler ortasında qırǵın baslandı. Ǵázep otında janǵan Apollon bunıń menen qanaatlanıp qoymastan yunonlar ústinen ot jawdırdı. Áskeriy maydandı qábiristanǵa aylandıradı. Bul awır músiybettiń sebebin anıqlaw maqsetinde Axill hámme áskerlerin jıynaydı. Kalxas degen ruwxanıy xalıqqa qarap, yunonlardıń basına túsken barlıq azapqa sebepshi Agamemnon ekenligin, ashıwlı Xristıń kóz jasları ushın biygúna adamlar Appollon ǵázebine shatılıp atırǵanın aytadı hám Xriseida atasına qaytarıp berilmegenshe xalıqtıń, áskerlerdiń basınan azap ayırılmaytuǵının aytadı. Bul sózlerdi esitken Agamemnon Kalxas penen Axilldi ózine dushpan dep gúmansıraydı. Biraq Appolonnıń qáhárinen qorqıp, jıynalǵan xalıqtıń zorlıǵı menen óz tutqının atasına qaytarıwǵa razı boladı, lekin onıń esesine Axilldiń tutqın qızı Briseidanı soraydı. Agamemnonnıń arsızlıǵınan qattı ǵázeplengen ullı bahadır qılıshın shıǵarıp sárkardaǵa taslanbaqshı bolıp turǵanda onıń qarsı aldında Afina payda bolıp súyikli bahadırınıń qáhárin qaytaradı. Axil naylaj táǵdirge tán berip qılıshın qayta qınǵa saladı. Bunnan soń urıslarda qatnaspaytuǵınlıǵın aytıp, láshkerleri menen óz mákanına qaytadı. Ar-namısı, abıroyı ayaq astı etilgen palwan, ishten qıynalıp ar-uyat, namıstan jarılıp ketejaq halatqa keledi. Balasınıń Agamemnon zulımlıǵınan qıynalıp qısınıo turǵanlıǵın sezgen Fetida Olimp tawına barıp, Agamemnonnıń zulımlıǵın áshkaralap onıń ústinen Zevske arız qıladı. Zevs Fetidanıń arızın tıńlap onıń ótinishin orınlaytuǵının aytadı. Axill urısqa qatnasıwdan bas tartqannan soń, pútkil jeńis birden Troyalıqlar tárepke awıp ketedi. Gomerdiń ullılıǵı - jer júzinde birinshi bolıp muhabbat, sewgi degen tuyǵınıń hámme nárseden ústin ekenin kórsetti. Bul tuyǵını qırǵın urıslar menen de, zorlıq penen de joq qılıp bolmaytuǵının aytıp ótedi.