Gúmustıń payda bolıwında hám ıdırawında mikroorganizmlerdiń qatnası

Topıraq quramına azıqlıq zatlar, ıǵallıq hám hawa jeterli bolǵanda mikroorganizmler kóbeyiwi ushın eń qolay substrat esaplanadı. Orta esap penen 1 gram topıraqta 2,5-5 milliardqa shekem mikroorganizmler boladı. 1 gektar jerdegi aydalatuǵın topıraq quramına mikroblar massası 3-5 tonnani quraydı. Topıraqta hár qıylı bakteriyalar, aktinomitsetler, zamarıqlar, ashıtqılar, suw otları hám ápiwayı organizmler ushıraydı. Bakteriyalardıń topıraqta tarqalıwı, topıraq qásiytine baylanıslı. Topıraqqa túsken ósimlik hám haywan qaldıǵı esabınan mikroorganizmler kóbeyip ketedi. Topıraqtaǵı mikroorganizmler sanı topıraqtınń túri, fizika-ximiyalıq qasiyetleri hám ıqlım sháriyatlarına baylanıslı hár qıylı boladı. Topıraqtıń ústki (10-15sm) qabatında mikroblar kóp boladı, tereńlesken sayın olardıń sanı azayıp baradı, sebebi topıraq tábiyǵıy filtr wazıypasın atqaradı hám bakteriyalardı jer astı suwlarına kem ótkizedi.

Topıraqta hár qıylı fiziologiyalıq toparlarǵa tán aeroblar, anaeroblar, saprofitler, nitrifikatorlar, azotofiksatorlar, tsellyuloza ıdıratıwshılar, kukirt bakteriyaları, spora payda etetuǵın hám spora payda etpeytuǵın wakilleri keń taralǵan. Jıl máwsimlerine baylanıslı topıraqta mikroorganizmler sanıda ózgerip turadı. Biziń Qaraqalpaqstan sharayatında eń kóp mikroorganizmler báhár aylarında ushrasadı.

Ósimlikler tamırınan ajıratqan organikalıq kislotalar, vitaminler hám organik emes zatlar topıraqtaǵı mikroorganizmlerdiń tirshiligine kúshli tásir kórsetedi. Ayırım mikroblarǵa bul zatlar unamlı tásir kórsetkenlikten, olar tamır átirapına toplanıp, simbioz turmıs keshire baslaydı. Bakteriyalardan payda bolǵan toplam rizosfera dep ataladı.