Farmakognoziya

Farmakognoziya (grekshe pharmakon — dári, gnosis — úyreniw) — farmaciyanıń bir bólimi. Ósimlikler hám haywanlardan alınatuǵın dárilik ónimler, olardı baslanǵısh qayta islewden payda bolatuǵın bazıbir elementler (efir maylar, smolalar, sút shireler, terek jelimleri hám basqalar ) di úyrenedi. Tiykarǵı wazıypası dárilik ónimlerdi izertlew, olardaǵı tásir etiwshi elementlerdi anıqlaw usılların islep shıǵıw, sonıń menen birge, bul elementlerdiń ósimlik, haywanlardıń aǵza hám toqımalarında jaylasqan ornın úyreniwden ibarat. Bunnan tısqarı, jabayı dárilik ósimliklerdiń ósiw ornı hám rezervin anıqlaw, olardı jıynaw, keptiriw, sortlarǵa ajıratıw, qayta islew, saqlaw hám t.b. menen de shuǵıllanadı. F. farmaciyanıń áyyemgi tarawlarınan bolıp, grek alımı Dioskorid oǵan tiykar salǵan.

Galen hám Paratsels bolsa F. nı jańa jóneliske saldı. Orta ásirlerde, ásirese, Ábu Rayxan Beruniy, Abu Ali Ibn Sina hám Shıǵıstıń basqa ilimpazları F. rawajlanıwına úlken úles qostı (qarań Medicina), XVIII-ásirde Rossiyada F. tarawında dárilik ósimliklerdiń qollanıwı haqqında málimleme hám qollanbalar payda boldı. 1778-jılda birinshi orıs farmakopeyasp basılıp shıqtı. Házirgi Respublikamızda Ózbekstan ximiya-farmacevtika ilimiy izertlew institutı iskerlik kórsetip kelip atır. F. ǵa tiyisli izertlewler farmacevtika ilimiy izertlew institutları hám farmacevtika kafedralarında atqarıladı. F. farmacevtika tálimi sistemasına kirgizilip, joqarı hám orta arnawlı farmacevtika bilim orınlarında oqıtıladı.

Derekler

ÓzME, Birinshi tom, Tashkent, 2000-jıl