Er Shora da'stanı

"Er Shora" da'stanı - da ko'p g'ana tu'rk tilles xalıqlarda ushırasadı. Bul da'stannın' qaraqalpaqsha nusqasının' da'slepki variantı A.Divaev ta'repinen jıynalıp ha'm baspag'a tayarlanıp 1922-jılı Ashxabadta "Шура сын Нарика батыра" degen at penen russha basılıp shıg'arılıdı.

Son'g'ı jıllar dawamında qaraqalpaq folkloristleri ta'repinen jazıp alıng'an "Er Shora" da'stanının' Esemurat jıraw, O'teniyaz jırıw, Seytjan jıraw, Karam jıraw, Jannazar jıraw variantları bar. A.Divaev jariyalag'an "Shora" da'stanının' mazmunı to'mendegishe : Tama urıwınan Narik denen batırı o'zinin' tuwılg'an qalası Qazannan ag'ayinleri menen ja'njellesip, U'rgenishke Aqshaxannın' qarawına ko'ship ketedi, xang'a jaranıp onın' xızmetinde boladı. Bir ku'ni xan sayaxatqa ketkende, taxtın Narikke tapsırıp ketedi. Xannın' bir tazısı boladı, xan ketkende bul tazını hesh kimge bermewge Narikke tapsıradı. Narikti tın'lamay xannın' adamları tazını an'g'a alıp shıg'adı. Sonda xannın' tazısı qoyan quwıp ju'rip jog'aladı. Narik onı izleydi. So'ytip ju'rip ol tawdın' qarnındag'ı altıng'a jolıg'adı. Onnan ko'tergeninshe alıp bir jerge jasıradı. Tazını sorag'an xan Nariktin' altın tapqanına quwanadı, onı xoshametleydi. Aqshaxannın' jaqınları Narikti ku'nleydi. Narik Aqshaxang'a watanına ketetug'ının aytadı. Aqshaxan Narikti irkip qalıwdı oylaydı. Men'lisulıw degen qız Narikti irkip qaladı. Solay etip Narik batır Men'lisulıwg'a u'ylenedi. Nariktin' dushpanları onı Shangerey xannın' jurtına jumsap, o'ltirgisi keledi. Men'lisulıwdı Aqshaxang'a alıp beriwdi oylaydı. Narik sırdı bilip Shengerey xannın' jurtına ketpey qaladı. Men'lisulıwg'a kelgen Aqshaxang'a Men'lisulıw "qasqır jep tırttıq pitken baytaldı ko'rip", Arıslannın' "men basqanın' qaldıg'ın jemeymen"-degen so'zlerin tımsal etip, patshayım qaldıqtan arıslan jerkengende, Nariktin' qaldıg'ın sizge paydalanıwg'a bolama?- degen sawal qoyadı. Xan so'zden utılg'an, Narik o'limnen qutılg'an. Ayı, ku'ni jetip Narikten Men'lisulıw ul tuwıp, atın Shora qoyg'an. Shora jasınan batırlıqtın' jolın quwadı. Ata-anasının' jurtın izlep ketip, Qazang'a atlanadı. Onın' do'gereginde bir qansha nog'ay batırları da jıynaladı. Jolda Shora Ormanbet biy waqıyasınan xabarı bar Arıw Maqtım degen qızdı ushıratadı, og'an o'zinin' Qazang'a baratırg'anın aytadı. Qız joldın' qıyınshılıqların aytadı. Shora Qazang'a "Qar jawmaq tu'we, qan jawsa da" baratug'ının aytadı. Ol Qazang'a barıp dushpanları menen qattı urıs ju'rgizedi. Da'stan Shoranın' dushpanlardı jen'ip, U'rgenishke qaytıp keliwi menen tamam boladı.

Shora tariyxta bolg'an adam. İlimpazlardın' tastıyqlawınsha a'sirese N.Baskakovtın' ko'rsetiwinshe eki Shora bolg'an. Birinshisi 1546-jılı Qazanda o'ltirilgen, rus jılnamalarına ushırasatug'ın Moskva partiyasının' bilimli ta'reptarı Chora Narikovich. Ekinshisi 1500-jılları rus jılnamalarında ushırasatug'ın rus sawdagerlerine topılıs jasap otırg'an Azov boyı dalalarının' baspashılarının' baslıg'ı "Qara Choro". Haqıyqatında elege shekem "Er Shora" da'stanında so'z etilgen Shoranın' qaysısı Shora ekenligi sheshilmegen.