Enshi beriw

Qaraqalpaq xalqınıń eń bir jaqsı xám qońsılas xalıqlarǵa qaraǵanda ádeuir ózgeshelikleri menen ayrılıp turatuǵın dástúrleriniń bir~«enshi beriu». «Enshi beriu» mazmunı xám túri jaǵınan birneshe túrge bólinedi:

1.Shańaraqta jas náreste dún'yaǵa kelgende, dayı jurtı tuuılǵan jas nárestege «enshi ataydı». Enshiniń túri--qoy, mal, tay xám taǵı basqa bolıp, dayı jurtınıń múmkinshiliklerine qaray mal túrleriniń qálegeni ataladı. Geypara uaqıtlarda balanıń qulaǵına jara shıqsa,--«dayısı enshisin bermegen ǵoy, dayısınıń ultaraǵın kúydirip bas» - dep aytıp atırǵanları da, sonı kórsetedi: - dayı táreptiń enshi beriu, bermeui de sınaqlı ekenligin.

2.Shańaraqqa kelin túsirilip, sol kelin qazan-tabaqtı, qonaq kútiudi xám basqa da xojalıq jumısların meńgerip kete alatuǵınına, xojalıq baslıǵı bolatuǵın balasınıń óz xojalıǵın jaqsı basqaratuǵınlıǵına kózi jetken ata-ana jas erli-zayıplılardı bólek shıǵaradı. Bólek shıǵarǵanda óz aldına otau tigip, aldına malın salıp, úy-ruuzıgershiligine kerekli dún'ya-múlkin berip óz aldına shańaraq etiui - «enshisin berip bólek shıǵarıu» - dep ataladı. Qızdıń ata-anası da turmısqa shıqqan qızına «enshisin atap» mal beredi. Bul jerde «qızdıń jasauı» buǵan kirmeydi. Sebebi, "jasau beriu" basqa, "enshi beriu" basqa, bul eki dástúrdi bir-birine shatastırmau kerek.

3.Jas shańaraq quralǵan uaqıtta «murındıq ata-ene» saylanatuǵını jóninde burın aytıp ótken edik. Bul jerde aytpaqshı bolǵanımız: Jas shańaraq óz aldına otau tigip bólek shıqqanda, "murındıq ata-ene" de óz perzentleri bolıp esaplanatuǵın ulı xám qızına tiyisli enshisin beretuǵın bolǵan xám bul dástúr xázirgi kúnlerimizde de bar.

Bul dástúrdi xalqımız jańa quralǵan shańaraqtıń tez ayaqqa turıp, qatardaǵı xojalıq bolıp ketiui ushın járdem beriui, ǵamxorlıq kórsetiui nátiyjesinde kelip shıqqanlıǵın kóriuge boladı.

Jas shańaraqtıń quralıp, jaqsı shańaraq bolıp ketiuine tek ata-anası ǵana emes, aǵayin-tuuǵan, auıl bolıp kómeklesip, jas shańaraqtıń tútininiń dúziw shıǵwı ushın ǵamxorlıq kórsetip, olardı bárqulla dıqqat-itibarınan shette qaldırmaǵan.