Efiopiya

Efiopiya (ኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊሪፐብሊክ (yeʾĪtiyoṗṗya Fēdēralawī Dēmokirasīyawī Rīpebilīk), Efiopiya Federativ Demokratiyalıq Respublikası), Habashiston (Efiopiyanıń Shıǵısta tarqalǵan ekinshi atı) - Arqa-shıǵıs Afrikadaǵı mámleket. BMSh aǵzası. Maydanı 1227 mıń km². Xalqı 115 mln. adam (2022). Paytaxtı - Addis Abeba qalası. Basqarıw tárepten 9 shtatqa bólinedi.

Mámleketlik basqarıw principi

Efiopiya - respublika. Ámeldegi Konstituciyası 1995-jıl 22-avgustta qabıl etilgen. Mámleket baslıǵı - prezident (2001-jıldan Girma VoldeGiorgis), ol parlament tárepinen 6 jıl múddetke saylanadı. Nızam shıǵarıwshı hákimiyattı Xalıq wákilleri keńesi (parlamenttiń tómen palatası), atqarıwshı hákimiyattı Bas ministr hám húkimet ámelge asıradı. Parlament - Federal jıynalıs 2 palata: Federaciya keńesi (joqarı palata) hám Xalıq wákilleri keńesi (tómen palata) nen ibarat.

Tábiyatı

Efiopiya aymaǵınıń kópshilik bólegi subekvatorial regionda bolıp, úlken bólegin Efiopiya tawlıǵı (biyikligi 2000-3000 m) iyeleydi (eń biyik noqatı 4623 m, Ras-Dashen tawı). Mámleket qubla-shıǵısındaǵı tereń graben Efiopiya-Somali platosı (biyikligi 1500 m ge shekem) n tawlıqtan ajıratıp turadı. Arqa-shıǵısta Afar batıǵı (batıqtaǵı Assal kóliniń tereńligi teńiz betinen 116 m tómen) bar. Efiopiyada altın, platina, mıs, nikel, marganets káni, tábiyiy gaz, kaliy duzı hám basqalar bar.

Íqlımı arqa hám shıǵısında tropikalıq shól hám shala shól ıqlım, qalǵan bóleginde subekvatorial ıqlım. Ortasha aylıq temperatura 13-19° (Addis-Abeba). Ortasha jıllıq jawın 150-160 tan 1500-1800 mm ge shekem (ayırım orınlarda 50 mm den kem). Tiykarǵı dáryaları: Kók Nil, Vebi Shebeli. Bir qansha kól bar; eń irisi - Tana kóli. Topıraqları Efiopiya tawlıǵı janbawırlarında qızıl-qońır hám taw qıp-qızıl topıraq, ortasha regionda taw qaralaw topıraq, suwıq regionda ılaysızlanǵan topıraq, qurǵaqshıl shıǵıs hám qubla shetlerinde qońır hám qızıl qońır, kóbinese taslaq topıraqlar bar. Efiopiyanıń arqa, shıǵıs hám qubla bólegi putazarlı shól hám shala shól, shólge aynalǵan savannalardan ibarat. Dárya oypatlıqlarında mudam jasıl ormanlar bar. Efiopiya tawlıǵınıń batıs hám qubla batıs janbawırları tropikalıq orman. Haywanat dúnyası túrli-túrli: iri sút emiziwshiler (kiyik, jirafa, buǵı, begemot, pil, zebra, taw eshkisi) kóp. Jırtqısh haywanlardan arıslan, qaplan ushıraydı ; hár túrli meshinler, quslar jasaydı. Milliy baǵları: Avash, Gambela, Simen hám basqalar.

Xalqı

Efiopiya xalqınıń 3/4 bólegin amxara hám demolar quraydı; sonıń menen birge tigrai, galla, tigre, sidimo hám basqa xalıqlar da jasaydı. Rásmiy tili - amxara tili. Dinge sıyınıwshılardıń kópshiligi musulmanlar hám xristianlar. Qala xalqı 11,5%. Iri qalaları: Addis Abeba, Xarar (Xarer), Nazret (Adama).

Tariyxı

Efiopiya aymaǵınan tabılǵan arxeologiyalıq tabılǵan zatlar jası shama menen 2 mln. jılǵa jaqın. Eramızǵa shekemgi ásirlerde Efiopiya aymaǵında somxom hám basqa da til toparlarına tiyisli xalıqlar jasaǵan. Eramızdıń baslarında Arqa Efiopiya aymaǵında Aksum patshalıǵı bar bolǵan. V-VI ásirlerde xristianlıqtıń monofislik baǵdarı mámlekettegi húkimran dinge aylandı. VII ásirde arablardıń Arqa hám Shıǵıs Afrikaǵa bastırıp kiriwi hám Arab xalifalıǵınıń payda bolıwı nátiyjesinde Aksum patshalıǵı kriziske ushıradı. XIII ásirden bul aymaqta Efiopiya patshalıǵı bar bolǵan. XVIII ásir aqırı - XIX ásir 1-yarımında óz-ara urıslar nátiyjesinde bir qansha knyazliklerge bólinip ketti. XIX ásirdiń 50-jılları Kuaralik Kasa mámleketti birlestiriwde áhmiyetli rol oynadı [1855-jıl ózin Teodros (Fyodor) II atı menen imperator dep járiyalaǵan].

1867-jıl Ullı Britaniya Efiopiyaǵa qarsı urıs basladı. Urısta Efiopiya armiyası jeńildi (1868), bıraq ingisler xalıqtıń qattı qarsılıǵına ushırap, mámleketten shıǵıp ketiwge májbúr boldı. XIX ásirdiń 70-80-jılları Efiopiya Mısır hám Sudan menen urıs alıp bardı. Urıslar nátiyjesinde Efiopiyanıń kúshsizlengeninen paydalanǵan Italiya 1882-jıl Assab, 1885-jıl Massaua portların basıp aldı. 1889-jılǵı kelisim boyınsha Efiopiya Italiya protektoratına aylandı. 1890-jıl basında Italiya Qızıl teńiz boyındaǵı ózi iyelegen jerlerdi Eritreya koloniyasına birlestirdi. 1895-jıl italyan áskerleri Efiopiyaǵa taǵı hújim etti. 1896-jıl marttaǵı urısta Efiopiya áskerleri italyanlardı joq etti. 1896-jıl 26-oktyabrde dúzilgen kelisim shártnamasına kóre, Italiya Efiopiyanıń tolıq ǵárezsizligin tán aldı. Imperator Menelik II dáwiri (1889-1912) nde mámleketti oraylastırıw juwmaqlandı hám bir qatar qońsılas wálayatlar Efiopiyaǵa qosıp alındı. Onıń ólimi (1913) nen keyin húkimet ushın gúres háwij aldı. 1930-jıl Xayle Selassiye I Efiopiya imperatorı boldı. Ol bir qansha reformalardı ámelge asırdı (1931-jıl mámlekettiń birinshi Konstituciyasın qabılladı).

1935-1936-jıldaǵı Italiya-Efiopiya urısı nátiyjesinde Italiya Efiopiyanı iyeledi jáne onı "Italiya Shıǵıs Afrikası" koloniyası quramına kirgizdi. 1941-jıl yanvarda inglis-efiop áskerleri Sudan aymaǵınan Efiopiyaǵa kirip, italyan áskerlerine qarsı hújim basladı hám 1941-jıl aqırında Efiopiyanı italyan áskerlerinen azat etti (áskeriy háreketlerde qatnasqan inglis áskerleri mámleketten 1954-jıl shıǵıp ketti). 1942-jıl mámlekette qulshılıqtı qadaǵan etiw hám qullardı azat etiw tuwrısında párman daǵaza etildi. 1952-jıl BMSh Bas Assambleyasınıń sheshimine muwapıq Italiyanıń burınǵı koloniyası - Eritreya federativ tiykarda Efiopiyaǵa qosıldı. 1962-jıl Eritreyanıń federativ mártebesi imperatorlıq húkimetiniń qısımı menen biykar etildi hám ol Efiopiya menen tolıq birlesti. XX ásir 60-70-jıllarında túrli social qatlamlardıń aktivligi kúsheydi. Agrar reformalar haqqındaǵı máseleni sheshimniń sozılıwı, 1973-jıldaǵı qurǵaqshılıq hám júz mıńlaǵan adamlardıń ashlıqtan qaytıs bolıwı, bahalardıń asıp, joqarı hámeldarlar arasında paraxorlıqtıń kúsheyiwi 1974-jıl basına kelip monarxiya basqarıw principiniń sociallıq-ekonomikalıq hám siyasiy tıǵızlıǵın kúsheytti.

1974-jıl fevralda is taslaw hám kórsetiwler baslandı. Ol miynetkeshlerdiń monarxiyaǵa qarsı revolyuciyasına aylanıp ketti hám 1974-jıl 12-sentyabrde Xayle Selassiye I awdarıp taslandı. 1975-jıl martta mámleket respublika dep daǵaza etildi hám Socialistlik Efiopiya dep ataldı, 1987-jıl sentyabrden Efiopiya Xalıq Demokratiyalıq Respublikası, 1991-jıl iyunnan Efiopiya, 1995-jıl avgusttan Efiopiya Federativ Demokratiyalıq Respublikası dep at berildi. 1993-jıl mayda ǵárezsizlik ushın alıp barǵan 30 jıllıq gúresten keyin Eritreya Efiopiyadan ajıralıp shıqtı hám óz ǵárezsizligin járiyaladı. Efiopiya - 1945-jıldan BMSh aǵzası. Ózbekstan Respublikası suverenitetin 1992-jıl 2-yanvarda tán alǵan hám 1996-jıl 15-iyulda diplomatiyalıq qatnasların ornatqan. Milliy bayramı - 28-may - Tınıshlıq hám demokratiya ornatılǵan kún (1991-jıl 28-mayda Efiopiya xalıqları revolyuciyalıq demokratiyalıq frontı húkimet joqarı jaǵına kelgen).

Tiykarǵı siyasiy partiya hám shólkemleri

Hamda kásiplik birlespeleri Efiopiyada tınıshlıq hám demokratiya ushın alternativ kúshler awqamı, 1993-jıl dúzilgen; Efiopiya demokratiyalıq birlik partiyası, 1984-jıl tiykar salınǵan; Efiopiya xalıqları revolyuciyalıq demokratiyalıq frontı, 1989-jıl dúzilgen. Efiopiya kásiplik awqamları, 1977-jıl dúzilgen.

Ekonomikası

Efiopiya - agrar mámleket. Jalpı ishki ónimde sanaat 12%, awıl xojalıǵı 55%, xizmet kórsetiw tarmaǵı 33% ti quraydı. Awıl xojalıǵı ekonomikada jetekshi rol oynaydı. Miynetke jaramlı xalıqtıń 85% ke jaqını awıl xojalıǵında bánt. Awıl xojalıǵınıń tiykarǵı tarmaǵı - dıyqanshılıq. Tiykarǵı azıq-awqat egini - arpa, teff (tarınıń bir túri), mákke, biyday, jer ǵoza, ayǵabaǵar. Sonıń menen birge, qumshekerqamıs, paxta, temeki jetistiriledi. Palız eginleri de egiledi. Citrus miyweler, erik, shaptalı, ánar, banan óstiriledi. Eksport ushın kofe jetistiriledi. Shárwashılıǵında qaramal, qoy, eshki, ǵashır, túye baǵıladı. Qusshılıq, orman palshılıǵı rawajlanǵan. Ormanlarında qımbat bahalı aǵash tayarlanadı. Sanaatında azıq-awqat, jeńil, neftti qayta islew, metallsazlıq, toqımashılıq, ayaq kiyim tarmaqları jetekshi. Jılına ortasha 1,28 mlrd. kvt/saat elektr energiyası payda etiledi. Eń iri GES - Fincha. Ónermentshilikte toqımashılıq, teri, súyek hám aǵashtı qayta islew rawajlanǵan. Platina, altın, marganets rudası, kaliy duzı, kvars qumı qazıp alınadı.

Transportı

Efiopiyada temirjollar uzınlıǵı - 0,78 mıń km, avtomobil jolları uzınlıǵı - 19,4 mıń km. Sırtqı sawda júkleri tiykarınan, Jibuti portı arqalı ámelge asırıladı. Efiopiya shetke kofe, teri shiyki ónimi, sobıqlı dánler, maylı tuqımlar shıǵaradı. Shetten neft hám neft ónimleri, azıq-awqat, mashina hám úskeneler, tutınıw buyımların aladı. Sırtqı sawdada Germaniya, Saudiya Arabstanı, AQSh, Italiya, Yaponiya, Jibuti menen sheriklik etedi. Pul birligi - bir.

Medicinalıq xızmeti

Xalıqqa medicinalıq xizmet kórsetiw mámleket emlew mákemeleri tárepinen ámelge asırıladı. Vrachlar Addis-Abebadaǵı universitettiń medicina fakulteti hám Gonderdaǵı medicina kolledjinde tayarlanadı.

Bilimlendiriwi, ilimiy hám mádeniy-aǵartıwshılıq mákemeleri

Tálim sisteması 6 jıllıq baslanǵısh hám 6 jıllıq orta mektepten ibarat. 7-12 jastaǵı balalar ushın baslanǵısh tálim májburiy. Oqıw amxara tilinde alıp barıladı. Óner-texnika tálimi tolıqsız orta mektep negizinde ámelge asırıladı. Baslanǵısh mektep oqıtıwshıları 2 jıllıq oqıtıwshılar institutında, orta mektep oqıtıwshıları universitetler, Addis-Abebadaǵı pedagogika institutında tayarlanadı. Addis-Abebada milliy universitet, Bahr-Darda politexnika institutı, Jimmada awıl xojalıǵı institutı bar. Awıl xojalıǵı institut hám kolledjleri mámlekettiń basqa qalalarında da bar. Institutlar milliy universitet janındaǵı awıl xojalıǵı stanciyaları, efiop izertlewler institutı, geofizika observatoriyası, orman izertlewleri institutı, kartagrafiya hám geografiya institutı, geologiya izertlewleri bóliminde alıp barıladı. Sonıń menen birge, Addis-Abebada awıl xojalıǵı institutı, Afrika shárwashılıǵı izertlew orayı, Efiopiya geologiya xızmeti, Jimma qasında kofe seleksiya ilimiy tekseriw stanciyası bar. Iri kitapxanaları: Addis-Abebadaǵı universitet kitapxanası, Addis-Abebadaǵı milliy kitapxana. Addis-Abebada Arxeologiya muzeyi, Desse qalasında muzey bar.

Baspasózi, radioesittiriwi hám telekórsetiwi

Efiopiyada bir qansha gazeta hám jurnal baspa etiledi. Túpkiliklileri: "Addis zemen" ("Jańa waqıt", amxara tilinde shıǵatuǵın kúndelik gazeta, 1941-jıldan), "Yezareitu Itiopiya" ("Búgingi Efiopiya", amxara tilindegi háptelik gazeta, 1952-jıldan), "Yekatit (" Fevral", amxara hám inglis tillerindegi bezewli jurnal), "Meskerem" ("Sentyabr", amxara tilinde hár sherekte shıǵatuǵın teoriyalıq jurnal, 1980-jıldan), "Efiopian gerald" ("Efiopiya xabarnaması", inglis tilindegi háptelik gazeta, 1943-jıldan). Húkimetke qaraslı Efiopiya informaciya agentligi 1964-jıl dúzilgen. Efiopiya radiosı, húkimet radioesittiriw xızmeti, 1941-jıl dúzilgen; Efiopiya televideniesi, húkimet xızmeti, 1964-jıl tiykar salınǵan.

Ádebiyatı

Efiopiya ádebiyatı kóp tilli. Efiopiyada jazıw hám epigrafika eramızǵa shekemgi V ásirde sabey tilinde jaratılǵan. Gyoez tilindegi efiop ádebiyatı IV-VII ásirlerde júzege keldi. VI ásirde grek tilinen gyoez tiline xristian hám gnosticizm ádebiyatına tiyisli bir qansha dóretpeler awdarma etilgen. VIII-XII ásirlerde efiop ádebiyatı páseńlewge ushıradı. XIII-XV ásirlerde arab tilindegi kóplegen dóretpeler awdarma etildi. XIV ásirde "Shahlar mabai" atında dóretpe jaratıldı. Imperator Naod orta ásirdiń iri shayırı bolıp tabıladı. Gyoez tilindegi ádebiyat XV-XVI ásirlerde joqarı dárejede rawajlandı. Sol dáwirdiń ataqlı jazıwshısı Zere Yakob diniy-dogmatikalıq traktlar hám gimnler toplamın jarattı.

XVI-XIX ásirlerde Efiopiya ádebiyatı 6 til (gyoez, arab, amxara hám basqalar) de rawajlandı. Házirgi zaman amxara tilindegi efiop ádebiyatınıń tiykarshısı Afeuork Gebre Iyesus (1868-1947) esaplanadı. Ol 1908-jıl birinshi shıǵarma - "Kewil menen tuwılǵan tariyx" romanın jarattı. 1920-1930-jıllardaǵı kózge kóringen jazıwshılardan biri Xiruy Volde Selassiye (1889-1939) bolıp tabıladı. Efiopiya ádebiyatınıń rawajlanıwı Kabbede Mikael, Mekonnin Endalkachou hám basqa aǵartıwshı jazıwshılar iskerligi menen baylanıslı. 1950-1960-jıllarda jazıwshılar Taddese Liben, Birxanu Zerixun, Abu Guben, shayır hám dramaturglar Mengistu Lemm, Segaye Gebre Medxinlardıń haqıyqatlıqtı real sáwlelendiriwshi dóretpeleri basılıp shıqtı. 1974-jıl monarxiya basqarıw principi awdarılǵannan keyin, Aseff Gebre, Maryam Tesemm, Ayalnex Mulatu qosıqları ataqlı boldı. Birxanu Zerixun, Segaye Gebre Medxin, Bealyu Girma sıyaqlı jazıwshılar nátiyjeli dóretiwshilik etti. Ádebiyatqa jas jazıwshılar toparı kirip keldi.

Arxitektura hám súwretlew kórkem óneri

Efiopiya aymaǵınan eń áyyemgi (eramızǵa shekemgi 2 mıń jıllıq) dáwirlerge tiyisli jartas súwretleri, hoʻkiz, adamnıń bórttirip islengen súwretleri tabılǵan. Eramızǵa shekemgi 1 mıń jıllıq ortalarında tawlıq platolarda áyyemgi shıǵıs kórkem óneri tipindegi kórkem óner gúllep jaynadı; qorǵan, ıbadatxana, shahlar háykelleri, haywanlar súwreti jaratıldı. 1 mıń jıllıqtıń 1-yarımı hám ortalarında Aksum patshalıǵı rawajlanǵan dáwirde záwlim saraylar, kóp qabatlı minar formasındaǵı tas stela hám taxtlar, bógetler, suw bazaları, turar jay ımaratları qurıldı. Aksumda xristianlik tarqalǵan (IV ásir ortaları) nan keyin monastr komplekslerin hám bazilikali shirkewler jaratıldı (Depre-Damo kompleksi, VI ásir). Keyinirek (XIII-XIV ásirlerde) Lalibedta jartaslardı oyıp shirkewler jaratıldı, freska, reńli súwret dóretpeleri, naǵıslar menen bezetildi. XIV ásirde shahtıń Bet-Amxara rezidenciyasındaǵı ıbadatxana hám monastrlar saltanatlılıǵı menen dańq shıǵardı. XIV ásirden kopt, siriya-mesopotamiya, arman kórkem ónerleri tásirin ózinde jámlegen efiop miniatyurası rawajlandı.

XVII ásirde mámlekettiń jańa paytaxtı -Gonder qalası qurıldı. Qalada jergilikli hám Batıs Evropa arxitekturası usılında tastan 2 qabatlı saraylar qurıldı. Efiopiyada dástúriy xalıq turar jayı, tiykarınan, sheńber formasında, tóbesi konus tárizli etip shax-putadan toqılıp, ılay menen sıbaladı yamasa tastan ılay menen islenip tuwrı múyeshli, ústi tegis etip qurıladı. Mámleket qublasında gúmbez tárizli ılashıqlar kóp. XIX ásir 2-yarımı - XX ásir baslarında qalalar (Addis-Abeba), jol, kópir, emlewxana, mektep, GES lar qurıldı. 1954-1956-jıllarda Addis-Abeba qalasın qayta rekonstrukciya etiw jobası tastıyıqlandı. 1955-jıl milliy teatr ımaratınıń jaratılıwı Efiopiya mádeniy turmısında úlken waqıya boldı. 1960-1980-jıllarda da bir qansha imaratlar qurıldı. Irileri: Afrika úyi (1961), Milliy bank (1973-1976), emlewxana kompleksi, pochtamp, "VebiShebeli" mıymanxanası (hámmesi Addis-Abeba qalasında) hám basqa Efiopiyada professional kórkem óner rawajlanıp atır. Súwretshilerden Afevork Tekle, Gebe Kristos Desta, Abdul Rahmon Sharif, músinshi Taddese Mamecha hám basqalar ataqlı. Efiopiya xalqı áyyemnen gúlalshılıq, paqal hám topannan túrli ruwzıger buyımların toqıw, naǵıs oyıwshılıq, kesteshilik, aǵash naǵıs oyıwshılıǵı, sherimge gúl salıw hám taǵı basqalar menen shuǵıllanıp keledi.

Muzıkası

Efiopiya muzıkası Mısır mádeniyatı tásirinde rawajlandı. Xalıqtıń etnikalıq tárepten hár túrliligi de Efiopiya muzıka folkloriniń túrli bolıwına tásir kórsetken. Tarlı tırnama betena, qirar, oq jaylı mesinko, túrli úflep shertiletuǵın (vashint, imbilta, ilmiy tájriybet) hám urıp shertiletuǵın (atamo, negarit hám basqalar) muzıka ásbapları bar. V-VI ásirlerde diniy (xristian) kóp dawıslı qosıq hám ayaq oyınlar keń tarqalǵan. Olardan túpkiliklilerin VI ásirde áwliye Yared sistemaǵa salıp, qaǵazǵa túsirgen. Keyinirek monastrlar qasında qosıqshılıq mektepleri shólkemlestirilgen. Efiopiyada muzıka mádeniyatı dástúrlerin kóshpeli shayır qosıqshılar - azmarilar dawam ettirip kelgen.

XX ásirdiń baslarınan dáslepki úflep shertiletuǵın sazlar orkestrleri payda bolǵan, kompozitorlar óz dóretiwshiliklerinde milliy muzıka dástúrlerin batıs muzıka mádeniyatı jetiskenlikleri menen uyǵınlastırıwǵa umtıldı (Konyatta Iofataxa Negusse, Aleka Melaku BeggoSeu hám basqalar). Áyne waqıtta 1950-1960-jıllarda dástúriy efiop muzıkasına qızıǵıwshılıq arttı. 1952-jıldan folklordi úyreniw boyınsha saldamlı jumıs baslandı. Milliy muzıkaǵa arnalǵan dáslepki muzıkashılıq jumısları júzege keldi. Muzıka tálimine de itibar kúsheydi: Addis-Abebadaǵı universitette kórkem óner fakulteti, 1963-jıl universitet janında Kórkem dóretiwshilik orayı dúzildi. Sol jılı Addis-Abebada Milliy muzıka mektebi ashıldı.

Teatr

Efiopiya xalıqlarınıń teatr kórkem óneri bulaqları dástúriy úrp-ádetlerden baslanǵan (toy, kómiw dástúrleri hám basqalar). XX ásir baslarında ulıwma tálim mektepleri menen birge mektep teatrları da payda boldı. XX ásirdiń 30-jılları "Watan qorǵawshıları awqamı" teatrı iskerlik kórsetti. 1950-jıl Addis-Abebada háweskerlik festivalı ótkerildi. 1955-jıl paytaxtta birinshi professional teatr ashıldı (70-jıllar ortalarınan Milliy teatr). Onıń repertuarınan milliy dramaturglar pyesaları, U. Shekspir, N. V. Gogol dóretpeleri awdarmaları keń orın aldı. Efiopiyada úgit-násiyatlaw teatrı, teatrlastırılǵan ǵalabalıq xalıq bayramları hám folklor kórkem óneri keń tarqalǵan.

Kino

1970-jıllardıń ortalarına shekem tiykarınan, qısqa metrajlı hújjetli filmler islep shıǵarılǵan. Atap aytqanda, rejissyor S. Bekeleniń "Qızıl janzat" (1968), "Social kompleks" (1970), "Afrika kinosınıń házirgi jaǵdayı" hújjetli filmlerinde zárúrli sociallıq máseleler kóterildi. 1974-jıl birinshi qısqa metrajlı kórkem film - "Guma" (rejissyor M. Papatakis) jaratıldı. "Gúres dawam etpekte" (1975, rejissyor M. Papatakis) atındaǵı birinshi tolıq metrajlı hújjetli film saldamlı mashqala - agrar reformalarǵa baǵıshlandı. Rejissyor M. Papatakistiń "Ótken zaman uwayımları, keleshekke jol" hújjetli filmi (1977) nde jábirlengen xalıqtıń kóp ásirlik tariyxı sáwlelendirildi. "Úsh mıń jıllıq ónimi" kórkem filmi (1976, rejissyor Xayle Girma), "Gúres – jeńis, jeńis – gúres" (1978, rejissyor M. Papatakis), "Jeńiske jol" (1981, rejissyorlar Taseze Jarra, Getachou Tarekegen) hújjetli filmleri jaratıldı. 1979-jıl Milliy kinematografiya orayı dúzildi. Mámlekette 40 qa jaqın kinoteatr bar. Jılına ortasha 3-4 hújjetli film islep shıǵarıladı.