Dombıra

Dombıra (noǵ.: Домбра) — qazaq, noǵay hám qalmaq mádeniyatlarında ushraytuǵın eki tarlı, kóp perdeli muzıkalıq ásbabı. Dáslepki epikalıq dástúr sheńberinde qosıq, tolǵaw, termelerdi atqarıw ushın qollanılǵan dombıra, keyinirek, sazlı namalardıń — atqarıwshılıq janrınıń qáliplesiwinde xızmet etti. Házirgi waqıtta dombıra jeke qosıq atqarıw, namalar jaratıw, milliy-folklorlıq muzıkada, klassikalıq dóretpelerdi jırlawda qollanılatuǵın keń múmkinshiliklerge iye muzıkalıq ásbap bolıp tabıladı. Dombıra qazaq xalqınıń áyyemgi tariyxınan gúrriń etiwshi muzıka ásbaplarınan biri.

Dombıra
Uqsas ásbaplar	Qobız Qomız Duwtar
Diapazonı
Muzıkantlar	Qurmanǵazı Saǵırbay ulı Nurasıl Qallıbekov Dina Nurpeyisova Sugir Ali ulı Dáwletkerey
Ásbaptıń dawısı	Qazaq dombırasında atqarılǵan “Yesterday” shıǵarmasınan úzindi
Dombıra Commonsta

Tariyxı

XIX ásirde qazaq xalqı turmısında eń keń tarqalǵan muzıkalıq ásbap eki tarlı dombıra bolǵan. Eger áyyemgi zamanlarda eski ásbaplar tek qosıq,jır,ertekler-ańızlardı atqarıw ushın paydalanılǵan bolsa, házirde dombıra jeke dóretpelerdi orınlawǵa arnalǵan bolıp, quramalı ásbaplardıń qatarına qosılǵan.

Fayl:Dombira.png

Pochta markasındaǵı dombıra

Túrli esteliklerge, sonıń menen birge, etnograflardıń jazba dóretpelerine miynetlerine súyenetuǵın bolsaq, basqa xalıqlardıń dombıra hám soǵan uqsas ásbapları orta ásirlerde de ámelde bolǵanlıǵı málim boldı. Mısalı, Abu Nasır Farabiy dóretpelerinde biz tambur áasbabı haqqında oqıymız.

Házirgi kúnde dombıranıń 20 dan artıq túrleri bar. Olar arasında:

• qosıq hám dpmbıra
• torsıq
• tumar
• keń shanaqlı (eki versiya)
• baldırǵan
• balalıq
• shińkildek
• asha
• úsh qatarlı
• quwıs moyın
• sherter
• orkestr dombıraları:
  • juwan dawıs (alto)
  • jińishke dawıs (prima)
  • ashshı dawıslı (sekundlar)
  • bas dombıralar (eki versiya).

Dúzilisi

• Bas. Bólimleri: bas, qulaq, shaytantiyek (bas tiyek).
• Moyın. Bólimleri: moyın, moyınǵaq, perde, awız boslıǵı.
• Shanaq. Bólimleri: bulaq (sulıq), qaqpaq, shıǵanaq (til, putaq), serippe (kerip, pıshaq), tiyek, tuǵıl (taban), tiykar (moyin), tuyme (túyin), tuyme (taban, kishi tiyek).
• Ishek . Bólimleri: tómengi ishek, joqarı ishek.

Qazaq dombırasınıń diapazonı hám tablaturası