Botanika baǵı

Botanika baǵı— tiri ósimlikler kolleksiyasini yig'adigan jáne ósimlikler dúnyası xillari hám baylıǵın úyrenetuǵın, botanika

salasındaǵı bilimlerdi úgit etetuǵın ilimiy izertlew, oqıwyordamchi hám materiallıqmaorif shólkemi. Botanika baǵı tiykarın alańda hám oranjereyalarda o'stirilib, ilimiy izertlew jumıslarında hám kórgezbelerde paydalaniletuǵın ósimlikler kolleksiyasi quraydı. Ósimliklerdi jaylastırıwda geografiyalıq, sistematik hám ekologiyalıq principlerden paydalanıladı. Kupchilik Botanika baǵı de dendrariylar hám taw ósimlikleri (alpinariylar), paydalı ósimlikler (dárivor, azıq-túlik, texnika, dekorativ hám basqalar ) uchastkaları boladı. Iri Botanika baǵı de 2—3 mińlaǵan ósimlik túrleri o'stiriladi. Botanika baǵı dıń tiykarǵı ilimiy wazıypası — paydalı ósimliklerdi izlep tabıw, olardı kompleks úyreniw hám introduksiya etiwden ibarat.

Botanika baǵı tariyxan dáslepki ilimiy botanik oray esaplanadı. Olardan kóbisi botanikaning bir qatar bólimleri boyınsha izertlew júrgizetuǵın kompleks intlar esaplanadı ; basqaları arnawlı bir tema yamasa máseleler boyınsha qánigelesken boladı.

Botanika baǵı Evropada monastir baǵları tiykarında payda bolǵan. Dáslepki Botanika baǵı 14-asirde Italiyada (Salerno, 1309 ; venesiya 1333) payda bolǵan. 16— 17-ásirlerde Botanika baǵı Fransiya, Germaniya, Niderlandiya, Angliya, Shvesiya hám basqa mámleketlerde islengen, olarda tiykarlanıp dárivor ósimliklerdi úyreniw salasında izertlewler alıp barılǵan. Ullı geografiyalıq ashılıwlar dáwirinde Botanika baǵı lari basqa úlkelerden keltirilgen ósimliklerdi sınaqtan ótkeriw menen shuǵıllanadı. Botanika baǵı den eń irileri 25 mıń ósimlik túrine iye bolǵan Ksyu (London), Edinburg (35 mıń), K. Linney islegen Upsala (10 mıń), Utrext (10 mıń), Bryussel (13, 5 mıń), Berlin (18 mıń), Jeneva (15 mıń) hám basqa qalalarda bar. Amerika kontinentinde Botanika baǵı 18-ásirden tashkil etila baslandı. Bul kit'ada NyuYork (15 mıń), Bruklin (8 mıń), Monreal (20 mıń), RiodeJaneyro (7, 5 mıń) Botanika baǵı eń iri bomar bolıp tabıladı. 18—19 -ásirlerde Botanika baǵı lari Aziya hám Afrika mámleketlerinde tashkil etila baslandı. Olar arasında eń ataqlıları Kalkutta (Hindstan ), Bogor (Indoneziya ), Paradeniya (Indoneziya ) dagi Botanika baǵı esaplanadı. Patsha Rossiyası aymaǵında Botanika baǵı 19 -ásir den tashkil etila baslaǵan. Olar arasında eń túpkiliklileri Nikita (Qrim), Tbilisi, Batumi, Ukraina, Sibir Botanika baǵı hám Moskvada jaylasqan Rossiya Pánler akademiyasınıń Bas Botanika baǵı esaplanadı.

Ózbekstanda Botanika baǵı 1921-jılda Tashkent mámleket universiteti qasında islengen. Tashkent degi Botanika baǵı dúnyadaǵı eń iri Botanika baǵı qatarına kiredi.

• Ózbekstan Respublikasi Pánler akademiyasinıń Botanika instituti

Derekler

• Botanicheskiye sadi mira (Kratkiy spravochnik) M., 1959; Rusanov F. N., Botanicheskiy sad AN UzSSR, T., 1963.