Ayaz qala-1
Ayazqorǵan 1 – Ózbekstandaǵı mádeniy miyras obyekti. Arxeologiya esteligi. Obyekt dáwiri: eramızdan aldınǵı IV-III ásirler. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Beruniy rayonında jaylasqan. Obiekt mánzili: „Qızılqala“ APJ. Kóshpes múlikke bolǵan huqıqı: mámleket múlki. Qaraqalpaqstan Respublikası mádeniy miyras basqarması operativ basqarıw huqıqı tiykarında. Ózbekstan Respublikası Ministrler Keńesiniń qararı menen 2019-jıl 4-oktyabrde Materiallıq mádeniy miyrastıń kóshpes múlik obiektleri milliy dizimge kiritilgen bolıp, mámleket qáwipsizligine alınǵan[1][2]. Ayazqala 1 tábiyiy tóbelik ústinde qurılǵan. Qorǵan eramızdan aldıńǵı IV–III ásirlerde qurılǵan[3].
Ayazqorǵan sahrası Qızılqum sahrası shegarasındaǵı bekkem qorǵanlardan biri bolıp, kóshpelilerdiń shabıwıllarına qarsı bekkem qorǵaw sistemasına iye bolǵan. Esteliktiń ózi tórtmúyesh formada. Átirapı 10 metr biyikliktegi qos diywal menen aylantırıp qorshalǵan. Estelik ólshemleri 182, 5 x 152 metrdi quraydı. Sırtqı diywaldıń qalıńlıǵı tiykarında 2, 4 metr ishki diywaldiki— 1, 7—2, 1 metrge shekem jetedi. Diywal ólshemi 37-41 x 10 -13 sm bolǵan shiyki gerbishten qurılǵan. Gerbishlerde eki jantas sızıq hám bir domalaq kórinistegi tamǵa ushırasıp turadı. Diywallar arasında pútkil perimetr boylap eni 2, 5 m li jabıq jol bolıp, mergen jaylar hám quyash nurı túsiwi ushın tesikleri de joq, tórtmúyesh gúmbez benen jabılǵan. Biyikligi— 1,87 metr.
Kiriw qapısı qorǵannıń qubla diywalı tárepinde bolıp, arqa diywalda ótiw jerinde tuwrımúyeshli dárwaza imaratı qorshalǵan. Peshdárwaza arqalı qurılısqa kiretuǵın jeri tuwrımúyesh formasındaǵı eki minar menen bekkemlengen bolıp[4], olar bir-birinen 4,4 m aralıq uzınlıqta jaylasqan.
Dárwaza imaratına kirgende arqa tárepinde áyyemgi Xorezm tilinde aramiy jazıwında bir qatarda úsh belgi jáne onıń ústinde bir belgi qoyılǵan. Belgiler ılayǵa 2-3 mm shuqırlıqta tıyıq járdeminde oyıp jazılǵan. Jazıw ústindegi belgini V. A. Livshis qurılıs baslıǵınıń yaǵnıy ustanıń belgisi dep esaplaydı.
Sergey Tolstov qaldırǵan maǵlıwmatlarına qaraǵanda, „Ayazqorǵan“da turmıs eramızdıń III-IV ásirlerge shekem dawam etken. Bul jerde arxeologiyalıq qazıw jumısları alıp barılǵanda II ásirge tiyisli teńgeler tabılǵan[5].
1965 hám 1968-jıllarda arqa diywal táreptegi (arqa-shıǵıs múyeshten esaplaǵanda) úshinshi hám altınshı burjlar janında, batıs diywal táreptegi qubla-batıs burjlar aldında, kirisiw dárwaza hám qubla diywaldaǵı eki burj aldında qurılıs ushın taqlap qoyılǵan kóp muǵdardaǵı gerbishler tabılǵan edi.
Derekler
redaktorlaw- ↑ „Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori“.
- ↑ „Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori“.
- ↑ „AYAZQAL’A“. Qaraldı: 18-oktabr 2023-yil.
- ↑ „Аяз-кала“. Qaraldı: 18-oktabr 2023-yil.
- ↑ Asqarxo‘jayeva, M „Chilpiq, Tuproqqal’a va Ayazqal’alarni bilasizmi?“. xabar.uz (29-may 2019-jıl). Qaraldı: 18-oktabr 2023-yil.